** بندر چابهار از تحریم های آمریکا معاف شد
ایالات متحده پس از ماه ها مذاکره بر سر تحریم های ایران با طرف هندی نهایتاً پذیرفته است که هند در چارچوب معافیت نامه آمریکا، به واردات نفت از ایران ادامه دهد. با این حال بخش دیگری از روابط تجاری ایران و هند نیز از معافیت آمریکا برخوردار شد. فاز نخست بندر چابهار نیز که در ماه دسامبر سال میلادی گذشته توسط رئیس جمهور ایران مورد بهره برداری قرار گرفت، از تحریم‌های ثانویه دولت ترامپ مصون ماند. معافیت نامه آمریکا به توسعه بندر چابهار و نیز ساخت خط آهن چابهار تا مرز افغانستان مربوط می شود. این معافیت پس از آن ارائه شد که دولت نارندرا مودی قاطعانه اعلام کرد با وجود عدم صدور معافیت از سوی آمریکا به تداوم توسعه بندر چابهار ادامه خواهد. سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در توجیه صدور این معافیت نامه اظهار داشت: «استراتژی رئیس‌جمهور ترامپ در جنوب آسیا بر حمایت مداوم ما از رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی افغانستان و همچنین هم کاری نزدیک با هند تاکید دارد. ما به دنبال ایجاد روابط نزدیک خود با دو کشور هستیم». این سخنان در حالی ابراز می شود که دولت ترامپ حداکثر تلاش خود را برای قانع ساختن دولت هند به منظور لغو قرارداد توسعه چابهار با ایران به کار بست. تلاشی که نهایتاً با بی توجهی هند مواجه شد.
**چرا چابهار برای هند اهمیت دارد؟
انعقاد توافق نامه چابهار توسط هند یک تصمیم استراتژیک بسیار مهم است که به هند برای تجارت با افغانستان و منطقه آسیای میانه کمک خواهد کرد. سرمایه گذاری هند در چابهار 500 میلیون دلار خواهد بود. مسیر ریلی تا افغانستان از خاک ایران، به هند امکان دسترسی بیشتر به منابع منطقه را خواهد داد. دسترسی به افغانستان از طریق ایران، به هند امکان حذف دشمن سنتی آن ها یعنی پاکستان را خواهد داد. از منظری دیگر، این بندر بسیار نزدیک ( حدود 100 کیلومتر) به بندر گوادر پاکستان است که توسط چین توسعه داده شده است. هند با توسعه بندر چابهار از یک سو با پاکستان و از سوی دیگر با چین رقابت می کند. چین در حال حاضر حضوری پررنگ در دریای چین دارد و بنادر بزرگی در آنجا تأسیس کرده است. چین با توسعه بندر گوادر یک مسیر حمل و نقل بزرگ تأسیس کرده است که دسترسی به اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس را سهولت بخشیده است. برای هند، کنترل هر دو سوی مرزهای آبی توسط چین یک چالش استراتژیک قلمداد می شود.
**افغانستان؛ پیروز رقابت غول ها
اهمیت استراتژیک بندر چابهار برای هند سبب شده است که افغانستان نیز امتیازات فراوانی به دست آورد. کاهش وابستگی افغانستان به پاکستان برای تجارت دریایی، افغانستان را از حیث تجاری در موقعیت بهتری قرار می دهد، چه اینکه دولت افغانستان هم اکنون 80% تجارت دریایی خود را از طریق پاکستان انجام می دهد و بازگشایی مسیر چابهار ضمن ایجاد مزیت رقابتی برای تجار افغانستان به ارمغان خواهد آورد. پاکستان در یک دهه گذشته بارها قرارداد ترانزیت و تجارت افغانستان-پاکستان را نقض کرده است. تجار افغانستان به دلیل افزایش ناگهانی تعرفه ها و عوارض ترانزیت توسط پاکستان خسارات زیادی متحمل شده اند. پاکستان به طور مکرر از مسیر ترانزیتی خود به عنوان یک اهرم برای فشار به دولت افغانستان سوده برده است. بی اثر ساختن این اهرم فشار، یک دست آورد بزرگ برای دولت افغانستان به شمار می رود.
**ایران؛ تلاش برای پیوند زدن آسیای مرکزی و شرقی
شرق آسیا با 1.7 میلیارد نفر جمعیت، یک بازار بالقوه برای مواد خام و محصولات معدنی تولید شده در بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی و غرب آسیا به شمار می رود. نیاز اقتصادهای نوظهور جنوب شرق آسیا در کنار رشد سریع اقتصادی هند توجه بازرگانان به جمهوری های آسیای میانه را که سرشار از مواد اولیه معدنی هستند جلب کرده است. هم چنین بازار آسیای میانه که دور از آب های گرم و مسیر تجارت زمینی با اروپا است، یک بازار بالقوه بزرگ برای کالاهای تولید شده در آسیای جنوب شرقی است. ایران در مسیر عبوری سه قاره آسیا ، اروپا و آفریقا قرار گرفته است. این موقعیت استراتژیک فرصت های فراوان ترانزیتی را در پی دارد. 5 همسایه ایران فاقد دسترسی به آب های آزاد هستند. چابهار یکی از سه بندر دریایی پیش بینی شده توسط سازمان ملل است که برای کریدور راه ابریشم مورد استفاده قرار خواهد گرفت. با وجود برنامه ریزی ها، در حال حاضر دسترسی به آسیای میانه از طریق افغانستان با دشواری های زیادی روبه رو است. افغانستان فاقد سیستم ریل پیشرفته، جاده و زیرساخت های اقتصادی مناسب در نسبت با ایران است. علاوه بر آن زیرساخت ضعیف امنیتی و کوهستانی بودن مسیرهای افغانستان بر دشواری های ترانزیت از خاک افغانستان می افزاید. یک معضل بزرگ لاینحل برای افغانستان، فاصله کوتاه تر دسترسی به عشق آباد از طریق ایران است. مسیر چابهار تا عشق آباد از طریق ایران حدود 1900 کیلومتر و از طریق افغانستان حدود 2500 کیلومتر فاصله دارد.
**تجارت با هند می تواند به شراکت سیاسی هم منجر شود
موضع قاطع دولت هند برای دفاع از پروژه چابهار یک نشانه مهم در دوران تحریم های ترامپ به شمار می رود. عقب نشینی دولت ترامپ از اعمال تحریم علیه چابهار یک نمونه روشن از درهم تنیدگی منافع است. چندی پیش که ترکیه هدف تحریم های آمریکا قرار گرفت، اقتصاد ترکیه واکنش مقطعی نشان داد. با این حال به باور بسیاری از تحلیل گران درهم تنیدگی اقتصادی ترکیه با بسیاری از اقتصادهای بزرگ نهایتاً ترکیه را از زیر فشارها خارج خواهد کرد. با وجود تمایز اساسی میان تحریم های ایران و ترکیه، اما استفاده از گزینه درهم تنیدگی اقتصادی، یکی از اصولی ترین سلاح ها علیه گزینه تحریم های ظالمانه است. هند به عنوان یک اقتصاد نوظهور مترصد استفاده از منابع طبیعی کشورهایی چون ایران است. بهره برداری از این نیاز اقتصادی و تبدیل آن به یک شراکت سیاسی برای ایران نیازی حیاتی است. نیازی که می تواند در بزنگاه هایی چون دوران تحریم، برای کشور نقطه اتکای مناسبی باشد.
