به گزارش ایران اکونومیست؛ کارشناسان و رهبران سیاسی در دو کشور ایران و عراق همواره بر این امر تاکید دارند که روابط بین این دو همسایه می تواند الگویی برای روابط بین کشورهای منطقه بر مبنای احترام متقابل و همکاری و هم افزایی باشد.
گسترش چند جانبه روابط در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی و از همه مهمتر روابط قوی اجتماعی که بین دو ملت ایجاد شده شکل جدیدی از روابط بین کشورها را در منطقه ترسیم کرده است.
بی شک جنگ با گروه تروریستی داعش در سه سال گذشته (2014 تا 2017) و تصریح چندین باره مقامات عراقی بر نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران در کمک به عراق در این جنگ و در نهایت پیروزی بر این گروه تروریستی، یکی از ایستگاه های مهم در تعمیق روابط دو کشور است.
به اعتراف همه مقامات سیاسی و نظامی و افکار عمومی عراق، اگر دخالت به موقع جمهوری اسلامی ایران نبود، شاید یورش داعش چهره های عراق و منطقه را تغییر داده بود و منطقه امروز وضعیت مصیبت باری داشته است.
بعد از آن جنگ بسیار سرنوشت ساز، امروز مناسبات دو کشور در سطوح مختلف شاهد ترقی است به نحوی که براساس آخرین آمار اداره گمرگ ایران، عراق حتی در تبادلات تجاری از چین پیشی گرفته و به شریک اول تجاری ایران تبدیل شده است.
بنابراین گنجاندن ایران در لیست اولین سفر دوره ای «برهم صالح» رییس جمهوری عراق کاملا منطقی و قابل پیش بینی بوده است و انتظار می رود که گسترش بیش از پیش مناسبات دوجانبه از سرفصل های این سفر باشد.
**تبادلات تجاری غیر نفتی
با نگاهی به آمار و ارقام منتشر شده از سوی سفارت جمهوری اسلامی و رایزنی بازرگانی ایران در عراق و سایت های مختلف وزارتخانه های عراق از جمله وزارت نفت عراق می توان دور نمایی از آینده پرامید روابط بین دو کشور را ترسیم کرد.
در حال حاضر نه تنها عراق با رشد 21 درصدی شریک اول تجاری ایران است بلکه در مقابل جمهوری اسلامی ایران نیز مهمترین طرف تجاری عراق به شمار می رود و دو کشور ترکیه و چین در رده های بعدی قرار دارند.
این درحالیست که عراق در کنار امارات متحده عربی و چین مهمترین مقاصد صادراتی جمهوری اسلامی ایران است.
میزان تبادلات تجاری غیر نفتی بین دو کشور به طور میانگین در طول پنج سال گذشته با وجود همه چالش های امنیتی و بحران اقتصادی ناشی از ریزش کم سابقه قیمت های جهانی نفت، اما روند آن افزایشی بوده است.
براساس آمار رایزنی بازرگانی عراق سطح تبادلات کالاهای غیرنفتی در طول هفت ماه گذشته قریب 6 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 55 درصد به لحاظ ارزش و 65 درصد به لحاظ وزنی رشد داشته است.
لازم به ذکر است که به دلیل این که بخش قابل توجهی از تبادلات تجاری بین عراق با ترکیه و چین ناشی از فروش نفت است، سرجمع رقم تبادلات تجاری عراق با این دو کشور در مقایسه با ایران ها شاید بالاتر باشد در حالی که تبادلات تجاری با ایران تقریبا یکطرفه است.
سرجمع صادرات عراق به ایران به سختی از مرز 100 میلیون دلار تجاوز می کند در حالی که حجم صادرات ایران به عراق معادل 6 میلیارد دلار است.
**فروش برق
جمهوری اسلامی ایران در طول سه سال گذشته به ارزش 2 میلیارد دلار برق به عراق صادر کرده که تاکنون بالغ بر یک میلیارد و 450 میلیون دلار این مبلغ دریافت شده و قرار است طرف عراقی مابقی مبلغ را در آینده نزدیک پرداخت کند.
ایران در حال حاضر یک هزار و 350 مگاوات برق به عراق صادر می کند.
** فروش گاز
هم اکنون خط لوله گاز کرمانشاه - نفت شهر به بغداد به ظرفیت 7 تا 14 میلیون مترمکعب در روز فعال شده و میزان عملی صادرات گاز از این خط تا 12 میلیون مترمکعب در روز هم رسیده است.
با فعال شدن این خط لوله گاز، جمهوری اسلامی ایران به طور میانگین ماهانه به ارزش 600 میلیون دلار گاز برای تامین سه نیروگاه تولید برق عراق صادر می کند.
دو کشور ایران و عراق همچنین در صدد راه اندازی خط دوم لوله گاز بین خرمشهر – بصره نیز هستند.
تاکنون 90 درصد این پروژه به اتمام رسیده و با شروع به کار این خط لوله، میزان صادرات گاز به عراق به 25 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید.
در حال حاضر از محل صدور گاز ایران به عراق، نیروگاه های این کشور عراق یک هزار و 750 مگاوات برق تولید می کنند که در بهبود وضعیت بغرنج برق عراق نقش موثری داشته است.
**صادرات 21 قلم کالای ایران به عراق
در حال حاضر 21 قلم کالا از انواع مواد پروتئینی، دام زنده، لبنیات و مواد غذایی، مصالح ساختمانی، خودرو و پلاستیک از ایران به عراق صادر می شود.
در بین این 21 قلم کالا صادرات مواد پلاستیکی به ارزش 878 میلیون دلار، محصولات نباتی به ارزش 773 میلیون دلار و مواد غذایی و نوشابه به میزان 773 میلیون دلار در بالاترین رقم قرار دارد.
**سرمایه گذاری
یکی از مهمترین طرح های سرمایه گذاری بخش خصوصی در عراق، احداث خط تولید ساخت خودرو ایرانی است که این کارخانه در سال 2014 احداث شده و هم اکنون روزانه بین 100 تا 120 دستگاه خودرو تولید می کند.
ارزش مالی هر خودرو ایرانی در عراق به طور میانگین در حدود 10 هزار دلار است.
خودروهای پراید، سمند، پژو و تیبا چهار خودرویی هستند که در عراق تولید می شوند.
**گردشگری دینی
تعداد کل زائران ایرانی که هرساله به عراق برای زیارت عتبات مقدسه سفر می کنند در حدود 4 میلیون نفر است که فقط در اربعین امسال قریب دو میلیون زائر ایرانی در مراسم میلیون اربعین حسینی شرکت کردند.
در مقابل سالانه یک میلیون و 700 هزار نفر عراقی نیز در قالب زائر یا گردشگر و یا درمان به جمهوری اسلامی ایران سفر می کنند.
میانگین قیمت هر نسخه روادید 41 دلار است.
جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر به طور جد به دنبال لغو کامل روادید بین دو کشور است.
**خدمات فنی مهندسی
حجم کل قراردادهای امضا شده در حوزه خدمات فنی مهندسی بین 6.5تا 7 میلیارد دلار است که اغلب در حوزه های ساخت پل، جاده سازی، ورزشگاه، خانه های سازمانی و دیگر حوزه ها است.
حدود 35 شرکت ایرانی متخصص در خدمات فنی و مهندسی در حال حاضر درعراق فعال هستند.
**سواپ نفتی
یکی از توافقنامه های مهم نفتی بین دو کشور مسئله سواپ نفتی است که هرچند تاکنون فعال نشده اما از طرح مهم مطرح بین دو کشور است.
براساس این قرارداد مهم اقتصادی قرار است روزانه 30 تا 60 هزار بشکه نفت در روز از چاه های نفت کرکوک به پالایشگاه های غربی کشورمان بوسیله تانکرهای سوخت انتقال داده شده و معادل همان را ایران از طریق پالایشگاه های جنوب به مشتریان عراقی در خلیج فارس تحویل دهد.
قرارداد سواپ نفتی بین ایران و عراق قرار بود که از اوائل ماه مارس 2018 به اجرا درآید اما پاره ای مشکلات فنی تاکنون اجرای این طرح را به تاخیر انداخته است.
**سرجمع روابط اقتصادی دو کشور
با احتساب تبادلات غیرنفتی و فروش برق و صادرات گاز و گردشگری دینی و خدمات فنی و مهندسی حجم کل همکاری های اقتصادی بین ایران و عراق به رقم 14 میلیارد دلار در سال می رسد.
دو کشور درصدد هستند که حجم تبادلات تجاری غیر نفتی را در مدت زمان کوتاهی از 6 میلیارد دلار به 10 میلیارد و حجم کل تبادلات اقتصادی را به 20 میلیارد دلار در سال برسانند.
**مرزهای گسترده
بیش از یک هزار و 400 کیلومتر مرز مشترک به علاوه وجود 10 گذرگاه مرزی، باعث نشاط گسترده اقتصادی در مرزهای دو کشور شده که بخش قابل توجهی از این فعالان در این مرزها، مرزنشینان دو کشور هستند.
مرزهای طولانی و مشترکات دینی و مذهبی و خویشاوندی ها بین دو ملت ایران و عراق و پایان یافتن خطر تروریسم و امنیتی، انتظارات را از دو کشور برای گسترش بیش از پیش مناسبات دو کشور بیشتر کرده است.
**سیستم بانکی شاه کلید گسترش مناسبات
سیستم بانکی مهمترین مشکل در توسعه همکاری های اقتصادی بین دو کشور است.
یکی از مسائل مهمی که شرکت ها و بازرگانان و نهادهای اقتصادی دو کشور انتظار دارند مسوولان کشورمان با رییس جمهوری عراق مورد بحث قرار دهند، حل مشکل همکاری های بانکی بین دوکشور است.
حل معضل تعرفه های گمرگی با عراق و تسهیل همکاری های حمل و نقلی و ارتباط ریلی بین دو کشور از دیگر مسائلی است که به اعتقاد کارشناسان می تواند به گسترش بیش از پیش مناسبات دو جانبه کمک کند.
مقامات دو کشور ایران و عراق امیدوارند که سفر برهم صالح، کلید مهمی در توسعه همکاری های گسترده بین دو کشور باشد به ویژه اینکه شخص صالح طرحهایی درباره توسعه پایدار بین کشورهای منطقه دارد که در این طرح ایران و طبیعتا عراق نقش کلیدی را دارند.
