نگهداشت منابع آبی با توسعه آبخیزداری

به گزارش ایران اکونومیست؛  بر اساس اعلام مسوولان وزارت نیرو، حدود 48 سال پیش منابع آبی کشور نزدیک به 130 میلیارد متر مکعب بود که در نتیجه تغییرهای اقلیمی حدود 10 سال گذشته، این دخل آبی به حدود 116 میلیارد متر مکعب و در شش سال گذشته این رقم به حدود 100 میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است.
این روند نشان از آن دارد که در طول زمان، هرچه جلوتر آمده ایم منابع آبی کشور کمتر و در مقابل مصارف بیشتر شده که از نظر تعادل منابع آبی، این یک تهدید به شمار می آید.
در این شرایط به اعتقاد کارشناسان حوزه آب و خاک از بهترین و موثرترین راهکارهای حفظ و نگهداشت منابع آبی، انجام فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری در حوزه های آبخیز است.
کارشناسان بر این باورند که آبخیزداری می تواند راهکاری پیشگیرانه و مطمئن برای مبارزه با خشکسالی در دراز مدت باشد و نتایج پایداری به ارمغان آورد.

** 46میلیون تن فرسایش خاک نتیجه سیلاب ها
براساس یافته های علمی، آبخیزداری به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای جلوگیری از تخریب خاک در زمان سیلاب و بارش های سیل آسا و تزریق آب های روان به سفره های زیر زمینی انجام می شود.
بنا به آمار موجود اکنون سیلاب ها در کشور سالانه حدود 46 میلیون تن فرسایش خاک را با خود به همراه دارد که این میزان فرسایش خاک یعنی سالانه معادل 10 هزار هکتار زمین زراعی تخریب می شود که این مشکلات با عملیات آبخیزداری برطرف می شود.
طبق بند 27 قانون افزایش بهره وری در بخش کشاورزی و منابع طبیعی ، سهم وزارت جهاد کشاورزی با انجام اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری در تولید آب با سهم وزارت نیرو از طریق اجرای سدهای مخزنی یکسان تعیین شده و این موضوع نقش و اهمیت آبخیزداری و آبخوانداری در مدیریت بحران آب را بیش از پیش نمایان می سازد.
قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران ( 1396 تا 1400 هجری شمسی) در 14 اسفند سال 1395 شمسی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است.

**اجرای طرح های آبخیزداری از برنامه های مهم دولت
معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تیرماه امسال در مراسم امضای تفاهم نامه اجرای 200 طرح آبخیزداری در هرمزگان، گفت: اجرای طرح های آبخیزداری با توجه به تاثیر آن در حفظ و نگهداشت منابع آبی از برنامه های مهم دولت است و از آن حمایت می کند.
ناصر حیدری پور بیان داشت: اجرای این پروژه‌های آبخیزداری با توجه به شرایط بحرانی منابع آبی هرمزگان نقش بسزایی در زمینه تأمین آب این استان خواهد داشت.
وی تاکید کرد: فرمانداران و بخشداران برای اجرای مناسب و به ‌موقع این طرح ها باید به‌ طور جدی پای‌ کار باشند.

** وجود 7451 سازه آبخیزداری در هرمزگان
شواهد نشان می دهد که وضعیت کنونی آب در استان هرمزگان چندان رضایت بخش نیست زیرا تغییرات شاخص سرانه منابع آب تجدید پذیر حکایت از آن دارد که این شاخص در دهه های اخیر در هرمزگان کاهش داشته است.
خشکسالی و کم آبی در هرمزگان موجب خشک شدن 365حلقه چاه آب آشامیدنی، 18دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و کاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای بیلان منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز شور است.
از همین رو با توجه به شرایط بحرانی منابع آبی هرمزگان، اجرای گسترده طرح های آبخیزداری در این استان لازم و ضروری به نظر می رسد .
با استفاده از روش های مناسب آبخیزداری می توان با مهار آب باران علاوه بر پیشگیری از تخریب خاک، پدیده خشکسالی را مدیریت کرد.
هم اکنون استان هرمزگان با 7 هزار و 451 سازه آبخیزداری و بیش از 110 هزار هکتار عملیات بیولوژیک و بیومکانیک ، ظرفیت آبگیری 400 میلیون مترمکعب درسال دارد.
خوشبختانه امسال گام های خوبی جهت توسعه آبخیزداری در هرمزگان برداشته شده که ازجمله آن اجرای 200 طرح آبخیزداری در این استان تا پایان امسال است.
اواخر تیرماه امسال تفاهم نامه ای جهت اجرای مشترک 200 طرح آبخیزداری و آبخوان داری چند منظوره میان استانداری هرمزگان و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور امضا شد.

**حمایت صندوق توسعه ملی از اجرای طرح های آبخیزداری در هرمزگان
استاندار هرمزگان دراین باره می گوید: اجرای 200 طرح آبخیزداری در استان تا پایان امسال با حمایت صندوق توسعه ملی انجام می شود.
فریدون همتی اظهار داشت: اجرای این طرح های چند منظوره آبخیزداری موجب تامین آب شرب به خصوص در روستاها و همچنین تغذیه دشت های استان خواهد شد.
وی افزود: نیمی از اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح های آبخیزداری از منابع استانی و نیم دیگر آن از محل اعتبار صندوق توسعه ملی تامین می شود.
همتی خاطرنشان کرد: اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری راهکار موثری در راستای کنترل و مدیریت مناسب منابع آب در استان هرمزگان است.

** اجرای 100 طرح آبخیزداری در هرمزگان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان گفت: طرح های آبخیزداری با کاهش میزان فرسایش خاک، زمینه را برای نفوذ آب در خاک فراهم کرده و آن را تبدیل به منبع آبی برای پایین دست حوضه خود می کند.
امید ذاکری  اظهار داشت: عملیات آبخیزداری و آبخوانداری شامل عملیات بیومکانیکی و بیولوژیک، پخش سیلاب، سدهای خاکی و سازه های سنگی ملاتی است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان خاطرنشان کرد: امسال در مجموع 200 میلیارد ریال جهت اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری در هرمزگان از محل صندوق توسعه ملی اختصاص یافته است
وی بیان داشت: از ابتدای امسال تا اوایل آبان ماه عملیات احداث 100 طرح آبخیزداری و آبخوان داری در اقصی نقاط استان اجرایی شده است.
ذاکری تصریح کرد: براساس برنامه ریزی های انجام شده تا پایان امسال اجرای 100 طرح دیگر آبخیزداری و آبخوانداری در روستاهای 13 شهرستان هرمزگان عملیاتی می شود.
وی ابراز داشت: با اجرای طرح های مذکور حدود 80 میلیون مترمکعب از روان آب ها در هرمزگان ذخیره می شود.

**هرمزگان از استان های پیشرو در حوزه آبخیزداری
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی هرمزگان بیان داشت: با توجه به کاهش شدید بارندگی‌ها در استان در سالیان اخیر، به شدت نیازمند مدیریت رواناب‌های فصلی و سطحی با توسعه آبخیزداری هستیم.
جعفر تختی نژاد  اظهار داشت: عملیات آبخیزداری و آبخونداری یکی از اولویت‌های 9گانه کشوری و استان هرمزگان در حوزه منابع طبیعی است و اعتبارات آن هم از محل صندوق توسعه ملی تامین می شود.
وی افزود: در حوزه آبخیزداری، استان هرمزگان یکی از استان‌های پیشرو بوده و جهش خیلی خوبی در این زمینه داشته‌ایم.
این مقام مسوول تصریح کرد: به منظور به حداقل رسانی اثرات مخرب خشکسالی و بی آبی بر مراتع و منابع طبیعی استان ، به دنبال توسعه هر چه بیشتر فعالیت های آبخیزداری در هرمزگان هستیم .
تختی نژاد تغذیه منابع آبی و تقویت سفره های آب زیرزمینی، حفاظت از خاک، کاهش و کنترل رسوبزایی در حوزه آبخیز، افزایش درآمد بهره برداران و تثبیت شغل حوزه نشینان ، پیشگیری و کنترل سیل از مناطق بالادست و اصلاح کاربری اراضی را از مهمترین اهداف اجرای طرح های آبخیزداری عنوان کرد.

** مدیریت خشکسالی با توسعه آبخیزداری
زنگ خطر خشکسالی و بحران آب در سراسر ایران عزیزمان با وجود تلاش بسیار مسوولان همچنان به گوش می رسد و باید از هم اکنون به فکر آینده بود تا بتوان جلوی خسارت و چالش های احتمالی ناشی از این بحران را گرفت.
آبخیزداری راهکاری موثر جهت پیشگیری از فرسایش خاک، مهار آب و حفاظت از منابع طبیعی است و نهادهای اجرایی با توجه به خسارت های ‏متعدد ناشی از سیلاب ها، هرز روان آب ها و فرسایش خاک باید در اجرای این طرح بیش از پیش تلاش کنند.
باید بتوان با توسعه آبخیزداری از روان آب ها حداکثر استفاده را در تغذیه سفره های زیر زمینی و آباد کردن دشت های حاصلخیز کشاورزی ببریم.