اصفهان، نمایشگاهی بزرگ از دست ساخته های اصیل ایرانی

به گزارش ایران اکونومیست؛ از دیرباز که هنر ایرانیان در شاهنامه نقل محافل شد تا امروز که از گوشه و کنار این کهن تمدن، عصاره هنر از دست هنرمندان چیره دست تراوش می کند، هنر و دست ساخته های ایرانی همچنان درخشیده و اقصی نقاط جهان را درنوردیده است.

رنگها، نقوش و مضامین هنری در دست بافته ها و دست ساخته های اصیل ایرانی از جمله در تار و پود هنر جاجیم بافی، گلیم بافی، ابریشم دوزی و ابریشم بافی، قالیبافی، زیلو بافی، لباس های محلی، قلمکاری و قلمزنی دنیایی از حرف و معانی را در خود جای داده است.

همچنین سفالگری، کاشی سازی، حکاکی، قفل سازی، خراطی، کنده کاری، منبت، معرق، تراش سنگ های قیمتی، فیروزه کوبی، مخمل بافی، شیشه گری و مینا کاری، طراحی و تذهیب از جمله هنرهای بی بدیل است که هر یک گنجینه ای ارزشمند از هویت و فرهنگ ایرانی است.

بر اساس آمارهای اعلام شده، 602 رشته صنایع دستی در جهان شناسایی و ثبت شده که از این تعداد 299 رشته آن مربوط به ایران و 196 رشته مربوط به استان اصفهان است.

استان اصفهان همواره یکی از کانون های مهم فرهنگ تمدن ایرانی و خاستگاه هنر و صنایع دستی ایران زمین بوده است، از عرصه های کویری حیرت انگیز در شرق اصفهان تا کوهستان های دل انگیز در غرب، به هر دیاری که می رسیم پنجره هایی شگرف از هنر دست ساخته های بی بدیل به روی ما گشوده می شود.

حصیر بافی، پارچه‌های سنتی، گلیم، کرباس و پلاس در خور و بیابانک، عبابافی، قالیبافی، ریسندگی و کوزه گری نائین، میناکاری، سنگ تراشی و قالی بافی اردستان و در تمامی نقاط استان تا چشم کار می کند با غنای اندیشه در هم آمیخته است.

در آران و بیدگل که نمایشگاهی از شعر بافی، زری بافی، چادر شب بافی، گلیم بافی، شال بافی، قالی بافی و منبت و نقاشی روی شیشه، سراجی سنتی و سفالگری چشم ها را به چیره دستی هنرمندان این خطه خیره می کند.

نطنز خطه گیوه بافی، چاقو سازی، چینی، سفال و سرامیک های سنتی، خراطی و فرش دستباف است، سرزمینی که به بلندای تاریخ کهن خویش تکیه زده است.

«برخوار» نام دیاری دیگر در اصفهان است که مبل سازی، کاشی سنتی، منبت کاری و پارچه قلمکار آن شهرت دارد.

شهرضا مهد جاری شدن ذوق به روی تن بی جان خاک است. سرزمینی که سفالگری، سرامیک سازی، سنگ بری و ریسندگی در آن رواج دارد.

به شاهین شهر و میمه که می رسیم قلم زنی، منبت، معرق، مینا کاری، سرامیک، آیینه کاری، چرم دوزی، تابلو فرش، زیورآلات، نقاشی و طراحی روی پارچه معرف مهارت هنرمندان این دیار است.

هنرمندان خمینی شهری با منبت، قلم‌زنی، مینا، سفالگری، نساجی سنتی و هنرهای چوبی نقش خاطره بر لوح فرهنگ می زنند.

در فلاورجان قالی بافی، منبت کاری، خاتم سازی و سرمه دوزی با رقص دستان ماهر خلق می شود.

کمی آن طرف تر در مبارکه، شهر صنایع ماشینی همچنان لطافت ذوق و مهارت زنان و مردان خوش قریحه در رشته های قلم زنی، میناکاری ، معرق، دوخت چرم، دوخت های سنتی، گلیم بافی و تابلوفرش در دود و دم مدرنیزه به چشم می آید.

در دهاقان نیز شمع سازی، مینیاتور، قلم زنی، عروسک سازی، میناکاری و چرم دوزی نماد بالندگی هنر و اندیشه است.

قلم زنی، مسگری، طناب پیچی، قالی‌بافی، تذهیب و منبت‌کاری لنجان نیز چکیده ای از فرهنگ و اصالت زنان و مردان خوش ذوق این دیار را به نمایش می گذارد.

کاشان این دیار کهن معطر به رایحه گلاب نیز مجموعهای متنوع از صنایع دستی قدیمی و نوین را تولید می کند.

شعربافی، چادر شب بافی، گیوه بافی، قلاب بافی، سفال نقش برجسته، کاشی معقلی، آهک بری، لایه چینی، کار بندی، مسگری، ملیله سازی، معرق چوب، گره چینی، حجاری سنتی، تذهیب، رو دوزی های الحاقی، رفوگری، چاپ باتیک، کاشی هفت رنگ، سراجی سنتی، ساروج بری، رسمی بندی، آیینه کاری، قلمزنی، خراطی، منبت، مشبک چوب، پاپیه ماشه، نقاشی گل و مرغف نقاشی پشت شیشه، رنگرزی سنتی، مخملبافی، زیلو بافی، عروسک بافی، سفال چرخی، کاشی معرق، معرق چرم، گچ بری سنتی، یزدی بندی، آجرکاری، مشبک فلز، ساز سازی سنتی، معرق منبت، تراش سنگهای قیمتی، طراحی سنتی، نگارگری ایرانی و ابریشم کشی از جمله هنرهای دستی در کاشان است.

در نجف آباد نیز صنایعی مانند قالی بافی، لوده بافی، گیوه دوزی، قفل و کلید سازی، چاقو سازی و نمدمالی رواج دارد.

در آغاز حرکت به سمت غرب استان به تیران و کرون می رسیم. سرزمینی زنگوله سازی آن شهرت جهانی دارد و صنایع دستی دیگری مانند چرم دوزی، ترمه بافی، قلاب بافی، صنایع چوبی، سفره قلمکار، سفالگری و ماشته بافی در آن تولید می شود.

گلپایگان یکی دیگر از شهرستان های اصفهان است که هنرهایی چون منبت، معرق، چرم دوزی، سنگ تراشی و مشبک در آن وجود دارد.

در مجاورت آن به خوانسار می رسیم. قاشق تراشی، قالی بافی، تابلوفرش، بافت فرش ذهنی (فرش ویستی)، ملیله دوزی، گل سازی، خیاطی، عروسک سازی، چرم دوزی یا سراجی سنتی، سرمه دوزی، قلاب بافی، نخ کشی سنتی، سکمه دوزی، معرق و پیکره تراشی، مروال بافی یا سبدبافی و کنف دوزی از مهم ترین دست سازه های این منطقه است.

با نزدیک شدن به مناطق کوهستانی و معتدل استان اصفهان، تنوع شگفت آوری دیگر از صنایع دستی به چشم می آید که ریشه در تاریخ و فرهنگ گذشته این مناطق دارد.

در فریدن؛ دیار هوای پاک در گذشته انواع بافته های داری، گلیم بافی، جاجیم، ماشته، چنته، تاچه، جوال، خورجین و پاپوش تولید می شده که تلاش برای احیای آن ها ادامه دارد. در حال حاضر هنرمندان این خطه به چرم دوزی، معرق، منبت، سرمه دوزی - ملیله دوزی و نگارگری مشغولند.

فرش بافی، جاجیم بافی و خرسک بافی در چادگان و سبد بافی و قالیبافی در فریدونشهر از مهم ترین دست آفریده های بومی این مناطق محسوب می شود.

جاجیم بافی نیز بتازگی در بوئین میاندشت احیا شده است و در کنار آن تابلوفرش، لباس محلی، قلاب بافی، منبت کاری، خیاطی، عروسک بافی، چرم دوزی و گونی بافی نیز رواج دارد.

در سفر به گوشه و کنار اصفهان، این هنر و هنرمند است که تار و پود تنوع فرهنگی را در هم می آمیزد تا طیف گسترده ای از هنرهای دستی پدیدار گردد.

شاید به همین دلیل است که اصفهان با دارا بودن یک سوم صنایع دستی جهان و نیمی از صنایع دستی کشور به «شهر صنایع دستی جهان» مشهور است. این غنای هنری و فرهنگی ظرفیتی مهم است که می تواند سکوی پرش بلندی به سوی رونق اقتصادی و کاهش بیکاری در استان باشد.
 

ایجاد شبکه ای منسجم و یکپارچه از کلیه صنایع دستی تولیدی در استان و مدیریت و هدایت صحیح آن در کشف نقاط ضعف و قوت این عرصه تاثیری بسزای دارد.

از طرفی برند سازی دست سازه های بومی، تبادل هنرهای بومی اصفهان با شهرستان ها و فراهم نمودن بستری مطمئن برای فروش و بازاریابی این هنرها گامی بلند به سمت توسعه فرهنگی و خروج شهرستان های استان از رکود فرهنگی - هنری به شمار می رود.

نکته مهم دیگر آنکه با مطالعه و احیای هنرهایی که در نقاط مختلف استان به فراموشی سپرده شده، هزاران راه نرفته نمایان می شود که هر یک می تواند منشا تحرک فرهنگی، معیشت پویا و خلاقیت باشد.

برنامه ریزی اصولی در این راستا، همچنین موجب رونق گردشگری درون استانی، افزایش و توزیع توریست به سایر مناطق استان و در نهایت صدور فرهنگ و هنر اصفهان به سرتاسر جهان خواهد شد.

اهمیت این موضوع وقتی دوچندان می شود که بدانیم استان اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی کانون تولید بهترین و ناب ترین صنایع دستی است که با تبلیغ و معرفی این تولیدات می توان شاهد پدیدار شدن افقی نو و متفاوت در رونق این بخش بود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان نیز گفت: از مجموع بیش از 300 رشته صنایع دستی ثبت و شناخته شده در ایران، 196 رشته در استان اصفهان فعال است که بیشتر کارگاه های تولیدی و فروشگاه های این صنایع در میدان نقش جهان اصفهان مستقر است.

جعفر جعفر صالحی،افزود: هم اکنون بیشترین حجم صنایع دستی تولیدی در استان مربوط به رشته های قلمکار، مینا، خاتم، قلمزنی و کاشی سنتی است.

وی با اشاره به استقبال داخلی و خارجی از تولیدات ذکر شده، گفت: اگر تولید کنندگان سلیقه مشتری را در نظر بگیرند و در قالب کاربری های جدید به تولید این محصولات اقدام کنند، می توانند بازار صنایع دستی استان را بیش از پیش رونق بخشند.

وی با توصیف ویژگی های بی بدیل و جایگاه برجسته صنایع دستی اصفهان یادآوری کرد: شهر اصفهان در سال 94 از سوی یونسکو به عنوان نخستین عضو شبکه جهانی شهرهای خلاق (معتبرترین شبکه جهانی) در عرصه صنایع دستی و هنرهای مردمی معرفی شد و به عضویت این شبکه درآمد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان اضافه کرد: با فعال شدن دبیرخانه شهر جهانی صنایع‌ دستی در اصفهان، زمینه های مناسب تری در عرصه نوآوری و تنوع در تولید صنایع دستی این استان بیش از گذشته فراهم شده است.

جعفر صالحی در خصوص وضعیت و آمار صادرات صنایع دستی استان اصفهان توضیح داد: به لحاظ این که پایانه مستقیمی برای صادرات صنایع دستی در این استان وجود ندارد و بیشترین صادرات از تهران و یا مرزهای جنوبی و غربی کشور صورت می گیرد، نمی توان آمار دقیقی از صادرات این محصولات در استان ارائه داد.

این در حالیست که مدیرکل دفتر صادرات و بازرگانی معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی کشور سال گذشته گفته بود که در چهار سال اخیر بیشترین میزان رشد در سبد صادرات کالاهای غیرنفتی کشور به صنایع‌دستی و بویژه به تولیدات هنرمندان اصفهانی اختصاص دارد.

پویا محمودیان با اشاره به نقش اصفهان در توسعه و ترویج صنایع‌دستی کشور افزوده بود: با تلاش‌های همه مسئولان و هنرمندان بویژه هنرمندان اصفهان موفق شده‌ایم تا رشد 334 درصدی در حوزه صادرات صنایع‌دستی در چهارسال اخیر داشته باشیم.

به گزارش ایرنا، در استان اصفهان 40 هزار هنرمند صنایع دستی شناسایی شده و از 299 رشته صنایع دستی کشور، 199 رشته به این استان اختصاص دارد.

شورای جهانی صنایع دستی، روز چهاردهم شهریور 94، اصفهان را از بین شش شهر جهان که نامزد ثبت جهانی صنایع دستی شده بودند به عنوان شهر جهانی صنایع دستی برگزید این به لحاظ حجم، 60 درصد تولید صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده است.

صنایع دستی، به مجموعه‌ای از هنرها و صنایع اطلاق می‌شود که محصول آن‌ها بطور عمده با استفاده از مواد اولیه‌ بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته می‌شود. در هر یک از فرآورده‌های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگرسازنده، به نحوی تجلی می‌یابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصول‌ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.