۰۹ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۱:۲۷
گزارشی از همایش «سهروردی در متن آثارش»
شیخ اشراق مانع جدایی حکمت و فلسفه شد
عضو فرهنگستان علوم با بیان اینکه سهروردی معنای حکمت را در شرق احیا کرد، گفت: در شرق هیچگاه میان حکمت و فلسفه جدایی به وجود نیامده است، در واقع مهم‌ترین اندیشمندی که مانع این جدایی شد، سهروردی بود.
به گزارش ایران اکونومیست، همایش بزرگداشت شیخ اشراق با عنوان «سهروردی در متن آثارش» با حضور غلامحسین ابراهیمی دینانی، غلامرضا اعوانی، نجفقلی حبیبی، نصرالله حکمت و سیدمصطفی محقق‌داماد، عصر روز گذشته (دوشنبه هشتم مرداد ماه) به مناسبت سالروز بزرگداشت سهروردی در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد. * محقق داماد: سهروردی امکان تجربه نبوی برای بشر قائل است
آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم موضوع سخنرانی‌اش جایگاه تفسیر قرآن کریم در آثار سهروردی بود، وی با بیان اینکه ابن‌سینا و ملاصدرا چندین کتاب و رساله درباره تفسیر قرآن دارند، افزود: اما در این میان
از سهروردی تفسیر کاملی به دست ما نرسیده است، گرچه در سراسر آثارش آیات زیادی را ذکر کرده و در این رابطه باید آیاتی که سهروردی در آثارش بدان‌ها استناد کرده است، احصا شود.
محقق داماد سپس با اشاره به ابتدای کتاب حکمت الاشراق سهروردی گفت: اولین آیاتی که سهروردی به آن اشاره کرده است، آیات 23 و 24 سوره تکویر است: «وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ وَمَا هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنِینٍ»؛ قطعاً آن (فرشته وحى) را در افق روشن دیده است و او بر غیب بخیل نیست و آنچه را دریافت کرده، دریغ نمی‌کند.
وی با اشاره به تفسیر علامه طباطبایی در این باره ادامه داد: در این سوره خداوند بیان می‌دارد «إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ» همانا قرآن، کلام پیام‌آورى گرامى است، آنکه نزد خداوند صاحب عرش، داراى قدرت و مقام والا است، فرشته‌اى که فرمانش برند و امینش شمرند، علامه می‌فرماید مقصود از «رسول» در این آیه جبرئیل است.
عضو هیأت علمی فرهنگستان تصریح کرد: خداوند ۶ ویژگی برای جبرئیل ذکر کرده است: اول اینکه او رسول است؛ دوم اینکه نزد خداوند صاحب کرامت است؛ سوم اینکه ذی قدرت است؛ چهارم اینکه جایگاهش نزدیک عرش است؛ پنجم اینکه خیانت نمی‌کند؛ ششم اینکه امین است.
وی با بیان اینکه مقصود از این آیات مطابق نظر علامه طباطبایی این است که پیامبر(ص) جبرئیل را در افق مبین مشاهده کرده است، افزود: سهروردی در مقدمه «حکمت الاشراق» کاربردی را از آیه به دست می‌آورد که به تعبیر من تبیین مبانی اصلی حکمت اشراق است.
آیت‌الله محقق داماد در ادامه با اشاره به تفاوت فلسفه اشراق و مشاء اظهار داشت: مبانی، ماهیت و روش این دو مکتب فلسفی متفاوت است، در فلسفه مشاء ما با استدلال، استنتاج، صغری و کبری مواجه هستیم، اما در فلسفه اشراق گفته می‌شود مطالب از عالم دیگری اشراق می‌شود.
وی گفت: سهروردی می‌گوید ضمیر آیه به واهب‌العلم که عقد فعال است، باز می‌گردد. به نظر من مدلول کلام سهروردی با توجه به بهره‌گیری از این آیه قرآن این است که اتصال به عالم ربوبی اختصاص به پیامبران ندارد، این در حالی است که هیچ یک از شارحان سهروردی به این نکته اشاره نکرده‌اند.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم با بیان اینکه از نظر سهروردی دیگر انسان‌ها نیز می‌توانند تجربه‌ای همانند پیامبر(ص) داشته باشند، خاطرنشان کرد: مقصود سهروردی این است که تجربه‌ای که پیامبر(ص) داشته است، برای دیگران غیرقابل دسترس نیست و به عبارتی درش بسته نیست؛ گرچه دیگر کسی به پیامبری مبعوث نمی‌شود.
وی در پایان گفت: سهروردی منکر خاتمیت نیست، نکته‌ای که فقیهان آن دوره سهروردی را به آن متهم کردند و به همین خاطر به قتل رساندند. سهروردی می‌گوید امکان تجربه نبوی برای بشر وجود دارد. خلاصه سهروردی حرفی زد که بعدها هر عارفی آن را بیان کرد.
*اعوانی: سهروردی مانع جدایی حکمت و فلسفه شد
غلامرضا اعوانی عضو فرهنگستان علوم با تأکید بر اینکه قرآن تنها یک کتاب دینی نیست بلکه یک کتاب حکمت است، بیان داشت: خداوند پیش از ارسال انبیاء و پیامبران قرآن را نازل کرده است، به همین خاطر پیامبران باید دارای حکمت باشند، زیرا که آنان معلم حکمت هستند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه حکمت تنها به پیامبران اختصاص ندارد، افزود: فهم قرآن سرمایه عظیمی است، بهترین راه فهم حکمت قرآنی روش حکمای اسلام است، دینی که از حکمت خالی باشد پوچ و خالی است.
اعوانی با بیان اینکه باب حکمت عملی را سهروردی باز کرده است، اظهار داشت: سهروردی به این موضوع اذعان داشته که تا قبل من کسی رساله‌ای د رباب حکمت تدوین نکرده است.
وی با بیان اینکه در شرق هیچ گاه جداییمیان حکمت و فلسفه به وجود نیامده است، ادامه داد: مهم‌ترین اندیشمندی که مانع این جدایی شد سهروردی بود و به معنای واقعی سهروردی معنای حکمت را در شرق احیا کرد، بنابراین حکمت اسلامی بزرگ‌ترین سرمایه الهی در ایران است که ما به عنوان وارثان اسلافمان باید از آن‌ها محافظت کنیم.
*حبیبی: سفارش به زیاد قرآن خواندن آخرین توصیه سهروردی است
نجفقلی حبیبی استاد دانشگاه تهران محوریت سخنانش را بررسی تفکرات سهروردی در کتاب «کلمه التصوف» قرار داد و بیان داشت: از نظر سهروردی خورشید حقیقت یکی است، هر چند راه‌ها می‌تواند متفاوت باشد. حقیقت یک شهر است و باید آن را در نظر داشت. او معتقد است همه حکما به یک حقیقت معتقد بودند و بقیه اختلافات حاصل اشتباهاتی است که انجام شده است.
وی افزود: او بندگان را مانند بردگانی می‌داند که به جستجوی خداوند هستند. او به خداوند بسیار التماس می‌کند و دعای سهروردی به نوعی به بیان اهل بیت نزدیک می‌شود.
حبیبی با تأکید بر اینکه شیخ اشراق توصیه می‌کند همانند ماه رمضان باید تا پایان عمر گناه نکنیم، خاطرنشان کرد: مناجات سهروردی بسیار طولانی است و در کنار آن مباحث فلسفی در آثارش مطرح شده است. مهم‌ترین کارش تعبیر او از نفس به کلمه است. سهروردی در لابه‌لای مباحث فلسفی از سخنان امام علی(ع) و مشایخ صوفیه مباحثی را نقل می‌کند.
وی ادامه داد: شیخ اشراق از امام علی(ع) به حکیم‌العرب یاد می‌کند و تلاش می‌کند از کلمات ایشان در خصوص مباحث این کتاب استفاده کند. او به ابطال نظریه‌های طبیعی و از این میان نظریه جالینوس می‌پردازد و معتقد است که در کنار جسم روح و بعد فراطبیعی نیز وجود دارد.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه سهروردی به احیای حکمت نوری ایرانیان اشاره داشته است، ابراز داشت: سهروردی معتقد است در تصوف برخی مباحث باید کتمان شود، در این راستا وی توصیه می‌کند تا ذکر مدام تکرار شود و تصورات ناپسندیده از ذهن دور و به جای آن تصورات نیکو وارد ذهن شود.
وی افزود: آخرین توصیه سهروردی که خیلی مشهور است این است که زیاد قرآن بخوان اما آن را با وجد، طرب و اندیشه نیکو بخوان و چنان آن را بخوان که گویی فقط برای تو نازل شده است.
*حکمت: سهروردی به دنبال حقیقت گمنام است
نصرالله حکمت عضو هیأت علمی دانشگاه بهشتی با بیان اینکه سهروردی اعتقاد دارد که با راه ارسطویی نمی‌توان به حقیقت دست یافت، اظهار داشت: سهروردی به دنبال حقیقت گمنام است، سهروردی معتقد است ما باید بکوشیم ابتدا راه درست را بیابیم، هر چند نادرست راه برویم.
وی افزود: در اثر سهروردی ۳ بار واژه «سبیل» و ۶ بار واژه «طریق» استفاده شده است و این نشان می‌دهد برای سهروردی، راه درست مهم‌تر از درست راه رفتن است.
استاد دانشگاه بهشتی با اشاره به اینکه از نظر سهروردی منظور از ریاست سیطره و غلبه ظاهری نیست، تصریح کرد: سهروردی معتقد است زبان مهم است، زیرا زبان ساحت اشعار و انتقال آگاهی به دیگران است و از این رو معتقد است حکمای ما به زبان رمز سخن گفته‌اند و رمز قابل ردکردن نیست.
وی ادامه داد: باید از سهروردی زبان ادب و احترام را بیاموزیم و تصور نکنیم حقیقت در انحصار ما است، می‌توانیم با دنیا وارد گفت‌وگو شویم، ادب و دین ما اقتضا می‌کند که ما زیباتر از این و با مهربانی و ادب اسلامی بیشتری با جهان سخن بگوییم.
گزارش خطا
آخرین اخبار