دلایل عدم توسعه ایران از نگاه مشاور اقتصادی رییس جمهوری

به گزارش ایران اکونومیست؛ دانشگاه تربیت مدرس در نشست هایی به بررسی نظرهای شماری از اقتصاددانان بزرگ کشور در حوزه «توسعه ایران» پرداخته است. سومین دور این نشست ها به نقد و بررسی دیدگاه های «مسعود نیلی» مشاور اقتصادی رییس جمهوری، از سوی دکتر بایزید مردوخی، دکتر علی دینی ترکمانی و مهندس بحرینیان اختصاص داشت.

** برای برطرف کردن فقر باید کیک اقتصاد بزرگ شود
«بایزید مردوخی» در این نشست به کم توجهی نیلی به موضوع «فقر»، «مرکز مداری» و نادیده گرفتن نقش سایر استان‌ها در حل مسایل کشور اشاره کرد و گفت: نیلی در آثار خود به مساله مشارکت استان ها در برنامه ریزی در بودجه‌ریزی اشاره اندکی داشته است.
وی افزود: مشاور اقتصادی رییس جمهوری به مساله فقر به طور گذرا پرداخته زیرا دیدمان اصلی وی اقتصادی است که برای فعالان بخش غیردولتی آزاد باشد.
«نیلی در نظرات خود معتقد است، با توسعه اقتصادی فقر از بین می رود؛ نه اینکه ما مستقلاً منابع را صرف سیاست‌های رفع فقر از طریق یارانه و یا سایر اقدامات بکنیم.»
«مسعود نیلی» در پاسخ به انتقادها گفت: رفع فقر از 2 راه حاصل می شود؛ نخست آنکه کیک اقتصاد باید بزرگ شود؛ در چارچوب کنونی توزیع درآمد در هر کشور، یک سهم به دهک اول، یک سهم به دهک دوم تا سهمی نیز به دهک دهم خواهد رسید. حال زمانی که اقتصاد رشد می کند همه این دهک‌ها به همان سهم از آن بهره‌مند می‌شوند.
وی افزود: وجه دوم رفع فقر، سیاست های رفع فقر است؛ معتقدم مالیات و پرداخت مواهب حاصل از مالیات به صورت هدفدار و مشخص به گروه‌های کم در آمد ـ آن هم در جهت توانمند سازی و نه در جهت صدقه دادن ـ است که می تواند برای رفع فقر مناسب باشد.
مسعود نیلی همچنین در پاسخ به موضوع «مرکزمداری» مطرح شده ضمن تایید نقد گفت: تا قواعد مرکزی درست نشود، درست کردن قواعد در سطوح استانی خیلی کارآیی نخواهد داشت.

** سه جانبه گرایی (کارگر، کارفرما و دولت) در بازار نیروی کار منطقی است
«محمد بحرینیان» نیز در این نشست، از جایگاه یک صنعتگر، ایران را، غالبا جامعه‌ای دانست که در ابتدای پیشرفت و توسعه آن، با «مصرف» و نه با «تولید» شکل گرفته است و همین امر را مانعی بر کارایی عرضه و تقاضا و سیاست‌های مبارزه با رکود دانست.
وی معتقد است برخلاف تاکید مشاور اقتصادی رییس جمهوری بر بازار آزاد، مدیریت نیروی کار، زمین و محیط زیست باید خارج از بازار انجام گیرد.
بحرینیان با ارایه شواهد تاریخی، کپی کردن اصول کشورهای غربی و پیاده کردن آن در ایران را (که وضعیت متفاوت و پیچیده به نسبت آن جوامع دارد) منطقی و درست ندانست.
«مسعود نیلی» در ادامه در پاسخ به بحرینیان درباره توسعه ایران بر مبنای مصرف گفت: معتقدم مصرف همان زندگی مردم است و تولید بدون مصرف بی معناست و باعث می‌شود کالاها و خدماتی تولید شود که نمی‌ توان به مردم فروخت و نیاز آنها نیست.
وی افزود: البته ممکن است این مصرف، به جای کالاهای مصرفی عادی، بهداشت یا آموزش بهتر باشد. یعنی ترکیب مصرف می تواند متعالی باشد، اما به هر حال رفاه انسان بر مبنای مصرف پایه گذاری شده است.
نیلی ضمن تایید کلی دخالت دولت در محیط زیست و زمین، وجود اثرات خارجی را دلیل این منطق دانست و سه جانبه گرایی (کارگر، کارفرما و دولت) را در بازار نیروی کار علمی و منطقی خواند.
مشاور اقتصادی رییس جمهوری درباره «استفاده صرف از اصول توسعه کشورهای غربی» نیز گفت: طراحی نسخه‌های مختلف برای پدیده‌های مختلف لازم، قطعی و امری بدیهی است. اما تجویز نسخه متفاوت برای کشورهای مختلف نشان از ضعف علم نیست و باعث نمی‌شود ما اصل علم را کنار گذاشته و از راهکارهای ابتکاری استفاده کنیم، بلکه خاصیت علم این است که با توجه به شرایط متفاوت کشورها (مشابه بیماران)، نسخه‌های متفاوتی را تجویز می‌کند، ولی خود علم ثابت است.

** رشد پایدار باید همراه با یک بازتوزیع باشد
«علی دینی ترکمانی» نیز در نشست نقد نظرات مشاور اقتصادی رییس حضوری، با بیان اینکه مفهوم و معنای توسعه از نظر نیلی دارای ابهام است، گفت: رشد اقتصادی فراگیر و پایداری که نیلی آن را برای برون رفت از مشکلات یا همان «ابرچالش ها» مطرح می کند، ابهام دارد.
«مسعود نیلی» در پاسخ به این انتقاد گفت: رشد برای رسیدن به مفاهیم توسعه‌ای، مقدم است و ما هنوز نتوانسته ایم حتی به رشد برسیم.
وی تاکید کرد: رشد پایدار باید همراه با یک بازتوزیع همراه باشد. یعنی اینکه وقتی کیک اقتصاد بزرگ می‌شود، مهم است که میوه آن را چه کسانی می‌چینند و از آن برخوردار می‌شوند. همچنین مؤلفه های سیاسی و مؤلفه های اجتماعی رشد نیز مهم هستند.
نیلی ادامه داد: یک نهاد، یک سازمان، یک ارگان مانند دولت به طور حتم باید به جنبه‌ها و ابعاد مختلف توسعه بپردازد. یعنی دولت باید بشکل متوازن به توسعه نگاه کند؛ دولت باید ابعاد اجتماعی و سیاسی و اقتصادی را در نظر بگیرد که نیازمند جذب کارشناسان مختلف در ابعاد مختلف توسعه است. اما من به خودم اجازه نمی دهم از حوزه تخصصی خود پا را فراتر بگذارم؛ دیگران نیز باید چنین باشند.