«تلفن همراه رئیس‌جمهور» شهید شد

این که او چگونه در ابتدای راه فیلمسازی اش توانسته از حضور چهره های سرشناسی چون حمید فرخ نژاد، محمدرضا گلزار، نیکی کریمی، بهناز جعفری و مهدی هاشمی در آثارش بهره بگیرد، سوالی است که برای خیلی ها مطرح است.

فیلم های عطشانی ایده های خیلی خوبی دارند، اما این که چرا این جرقه های اولیه درخشان در شکل نهایی و تولید شده فیلم چندان به ثمر نمی نشینند، بحثی است که خود او آن را به موارد دیگری چون وجود اندک فیلمنامه های خوب مربوط می داند.

به بهانه اکران همزمان دو فیلم پرسر و صدا و پرحاشیه «تلفن همراه رئیس جمهور» و «آقای الف» ـ نخستین فیلم سه بعدی سینمای ایران ـ با این فیلمساز جوان و خوش اخلاق به گفت و گو نشستیم که می خوانید.  

چه شد که تصمیم به ساخت فیلم «تلفن همراه رئیس جمهور» گرفتید؟

زمانی که داشتم فیلم «شش نفر زیر باران» را شروع می کردم، فیلمنامه آن را به جابر قاسمعلی ـ فیلمنامه نویس ـ دادم تا بخواند و نظرش را بگوید. در یک سری از جلساتی که ما داشتیم، درباره طرحی با من صحبت کرد که دیدم خیلی جذاب است. به او گفتم این طرح است یا فیلمنامه؟ گفت: فیلمنامه ای است که آن را چند سال پیش نوشتم و چند بار هم تا آستانه ساخت رفته، ولی به مرحله تولید نرسید. از او خواستم فیلمنامه را بدهد تا آن را بخوانم. پس از خواندن، دیدم خیلی بستر خوبی دارد، بنابراین تصمیم به خرید آن از پژمان لشکری پور گرفتم که مالکیت فیلمنامه را در اختیار داشت. وقتی مساله را با او در میان گذاشتم، گفت تو نمی توانی این فیلمنامه را بسازی، چون اجازه ساخت نمی دهند!

این ماجرا مربوط به چه سالی بود؟

فکر کنم سال 89 بود.

یعنی در زمان دولت دهم!

(می خندد) سیاسی اش نکنید دیگر! بله، در همان زمان بود. به هر حال فیلمنامه را خریدم و درخواست پروانه ساخت به تهیه کنندگی آقای محسن علی اکبری دادم که چهار پنج بار در شورای پروانه ساخت رد شد. اینقدر رفتم آنجا نشستم تا بالاخره پروانه ساخت را گرفتم! روز اولی که گفتند فیلمنامه رد شده، رفتم دفتر آقای سجادپور که وقتی علت رد شدن فیلمنامه را از او پرسیدم، گفت: برو هر فیلمنامه دیگری که می خواهی بیاور به تو پروانه می دهم، اما این یکی را نمی توانی بسازی! از او خواستم ایرادهای فیلمنامه را اعلام کند. گفت: برو پیش آقای رسولیان که او هم یک فهرستی در حد یک برگ A4 به من داد. براساس نظرات شورا تغییرات را اعمال و فیلمنامه را دوباره ارائه کردیم. این قضیه سه چهار بار دیگر هم اتفاق افتاد. تا این که سماجتم نتیجه داد و موفق به دریافت پروانه ساخت شدم.

بازنویسی فیلمنامه را خودتان انجام دادید یا آقای قاسمعلی؟

خود آقای قاسمعلی، منتهی تمام نظراتی که داشتم، در فیلمنامه اعمال شد. به نظرم کار حرفه ای این است که بازنویسی هم توسط کسی که فیلمنامه را نوشته، انجام شود.ولی در اینجا معمولا این طور نیست و خود کارگردان ها فیلمنامه را بازنویسی می کنند.فیلمنامه نویسی مقوله ای کاملا تخصصی است و هر کسی توانایی این کار را ندارد. البته طبیعی است که کارگردان ها سر صحنه برخی دیالوگ ها را بسته به فضای کار تغییر دهند، ولی بهتر است خود فیلمنامه نویس کار بازنویسی را انجام دهد.

در بازنویسی چه چیزهایی تغییر کرد؟

تغییرات زیاد بود، مثلا در فیلمنامه قاسمعلی اصلا رئیس جمهور خاصی مطرح نبود، در حالی که خودم از او خواستم که منظور رئیس جمهور فعلی باشد. یا با این که خانواده شخصیت اصلی شمالی بودند، اما گویش بازیگران فارسی بود، بجز جاهایی که از ضرب المثل های گیلانی استفاده می کردند. یکسری سکانس ها مثل سکانس رفتگر هم به کار اضافه شد و فکر کنم جمع بندی نهایی همان چیزی بود که می خواستم. حالا این که چه اتفاقاتی این وسط افتاد و چه به سر فیلم آمد، در ادامه درباره اش صحبت می کنیم. بجز موارد اصلاحی و نظرات خودتان به عنوان فیلمساز، به نظر خیلی پیشرفت های سریع و هر روزه تکنولوژی را در فیلمنامه لحاظ نکردید. مثلا امروزه هر کس با هر میزان تمکن مالی براحتی می تواند یک سیمکارت تلفن همراه صفر بسیار ارزانقیمت بخرد تا به مشکلات شخصیت اصلی فیلم دچار نشود!  

این فیلمنامه شش هفت سال پیش نوشته شده که قیمت سیمکارت یک میلیون و خرده ای بود و شاید خرید آن برای یک کارگر سختی های زیادی داشت. منتهی وقتی ما می خواستیم فیلم را بسازیم سیمکارت های اعتباری به بازار آمد که دو تایش را می دادند پنج هزار تومان! شما فیلم را در جشنواره دیدید یا اکران اخیر؟

اکران اخیر.

در اکران اخیر وقتی مهدی هاشمی می خواهد برود سیمکارت بخرد، نیما شاهرخ شاهی به او می گوید که اینجا سیمکارت اعتباری آنتن نمی دهد، حتما سیمکارت دائمی بخر! این دیالوگ اضافه شد؟

بله، این بعد از جشنواره به فیلم اضافه شد.

این اتفاق در مرحله صداگذاری افتاد دیگر؟ چون هنگام شنیدن این دیالوگ ما صورت شاهرخ شاهی را نمی بینیم.

بله، دقیقا.

دلیل این که خانواده شخصیت اصلی فیلم شمالی هستند، صرفا به بازیگران مربوط می شود؟

اول تصمیم گرفتم که شمالی باشند و بعد بازیگران را بر همین مبنا انتخاب کردم. کسانی که بتوانند براحتی گویش شمالی را تلفظ کنند.

به مناطق دیگر فکر کرده بودید؟

نه، چون در خود فیلمنامه هم اینها شمالی بودند و از شمال به تهران آمده بودند، ولی گویش آنها شمالی نبود، فقط یک جاهایی در حرف هایشان ضرب المثل شمالی می گفتند. تماشاگران غیرگیلانی متوجه کلیت دیالوگ ها و روح صحنه می شوند، ولی از جزئیات حرف ها خیلی سردرنمی آورند. من همین را می خواستم و دنبال این بودم جمله ای که گفته می شود، مخاطب مفهوم کلی آن را بفهمد و متوجه منظور شخصیت ها شود. حالا ممکن است از ده تا کلمه دوتای آن را نفهمد.

فکر نمی کنید قربانعلی کیسمی (مهدی هاشمی) ـ شخصیت اصلی فیلم ـ کمی بیش از حد ساده باشد؟ نوعی سادگی که در جاهایی به بلاهت می زند. این که برای کمک به دیگری تنها دارایی خود و خانواده اش، نیسان وانت را می فروشد.

اول یک چیز را بگویم که این داستان واقعی است و چنین اتفاقی واقعا افتاده است. متاسفانه الان جامعه به سمتی رفته که وقتی کسی به خاطر همنوعش از خودش می گذرد، می گویند این آدم ساده و احمق است و بلاهت دارد. در صورتی که بزرگان دین ما مثلا رسول اکرم(ص) این طور نبوده است و خودش همواره به انجام چنین کاری سفارش می کرد. یا حضرت علی خودش در مزرعه و زیرآفتاب کار می کرد و نان خشک می خورد، ولی سفره ای برای فقرا پهن می کرد تا غذا بخورند. ما خودمان را پیرو حضرت علی(ع) می دانیم، اما به کسی که این کار را انجام داده، می گوییم بلاهت  کرده است. قبول دارم، جامعه الان طوری است که اگر من وسیله مورد نیازم را بفروشم و به یکی کمک کنم، می گویند این دیوانه است. برای این شرایط متاسفم، اما هنوز هم هستند کسانی که نان شب خود را می دهند تا همسایه شان گرسنه نخوابد، ولی این دلیل نمی شود که چون تعداد این آدم ها کم است، سراغ این عده نرویم و در فیلم ها به آنها نگاه نکنیم. ضمن این که به نظرم شخصیت پردازی کیسمی خیلی دقیق است و دلایل خوبی برای کارش دارد. اصلا این آدم برای چه از اداره اخراج شده؟ به خاطر این که برای راه انداختن کار ارباب رجوع، امضای رئیس را جعل می کند! ببینید حتی کارش را برای کمک کردن به دیگران از دست داده است، پس این بلاهت نیست. بلکه جهان بینی و اعتقاد این آدم است و خودش کارش را بلاهت نمی بیند. بنابراین طبیعی است کسی که به آن دلیل از اداره اخراج شده، در این شرایط ماشینش را هم بفروشد.

رفتارش در قبال دختر بیمارش چه توجیهی دارد؟ این که باوجود بیماری قلبی دخترش برای درمان بیماری دختر دیگری تلاش می کند.

دختر خودش بیماری قلبی دارد، ولی قبلا عمل کرده است و نیازی به عمل جراحی ندارد که او ماشینش را بفروشد. مهدی هاشمی وقتی پشت آی سی یو ایستاده به نیکی کریمی می گوید دختر من هم این بیماری را داشت، ولی عمل کرد و الان هم حالش خوب است. اگر دخترش نیاز به عمل داشت و این دختر غریبه هم نیاز به عمل داشت و او ماشینش را برای کمک به آن دختر می فروخت، اصلا غیرواقعی و نامانوس بود. ولی اینجا دختر او عمل کرده و فقط نیاز به مراقبت دارد.

پس چرا پدر باوجود علم به بیماری دخترش، در منزل سیگار می کشد؟!

او در هیچ صحنه ای از فیلم جلوی دخترش سیگار نمی کشد. قربانعلی سه بار در خانه سیگار را درمی آورد و بر لبش می گذارد، دو بار هم کبریت را روشن می کند، ولی هر دو بار با نگاه کردن به دخترش آن را خاموش می کند. بار سومی هم که سیگارش را روشن می کند، زمانی است که زنش به نشانه قهر منزل را ترک کرده و دخترش هم به دنبال او رفته است و در آن لحظه در خانه حضور ندارد.

برخلاف نظر شما تردیدی در فیلم وجود دارد که دقیقا مشخص نمی کند منظور رئیس جمهور فعلی است یا رئیس جمهور فرضی. همه جا اشاره می شود که منظور چه کسی است. کجای فیلم اشاره نمی کند؟

مثلا آن لحظه ای که هاشمی تلفنی با رئیس جمهور صحبت می کند و عبدی هم کنارش ایستاده است. دلم می خواست که صدای رئیس جمهور را داشته باشیم، ولی امکانش را نداشتیم. از نظر اجرایی شدنی نبود، وگرنه منعی نمی دیدم.

چرا اکران فیلم این همه به تأخیر افتاد؟

این فیلم اول قرار بود نوروز سال 91 اکران شود، بعد گفتند اردیبهشت روی پرده برود. در اردیبشهت حتی تبلیغات محیطی و بیلبورد فیلم هم انجام شد تا این که روزی آقای علی اکبری به من زنگ زد و گفت: یک نسخه دی وی دی از فیلم آماده کن و روی آن بنویس جهت بازبینی ریاست محترم جمهور. من این کار را کردم، اما دو روز بعد آقای علی اکبری گفت: فیلم فعلا اکران نشود. او بعدها به من گفت آقای رئیس جمهور از دیدن این فیلم دلخور شده است. به نظرم ایشان در این زمان از فیلم ما سوءاستفاده کرد و فیلمی را که از او و دولتش انتقاد کرده بود، موقعی اکران کرد که چند هفته ای بیشتر به پایان دوران مسئولیتش باقی نمانده بود! این چه فایده ای دارد؟ اگر قرار بود ایشان آدم انتقادپذیری باشد، این فیلم یک سال و نیم پیش که در مسند قدرت بود، باید اکران می شد. نه این که بخواهند فیلم را در بحبوحه انتخابات، امتحانات دانشجویان و دانش آموزان، اعتکاف و تعطیلات 15 خرداد اکران کنند. معلوم است که این کار را برای نابودی فیلم انجام داده اند تا در این شرایط کسی نرود انتقادها را ببیند. دیگر این که بعدا می خواهند بگویند دیدید که زمان ما چه فیلمی اکران شد؟!

می دانید که فیلم از امروز به دلیل افتادن کف فروش، سرگروه سینما آزادی را از دست داد؟ (البته دو روز بعد از این گفت وگو قرار شد که فیلم تا آماده شدن کپی فیلم «گذشته» موقتا در گروه آفریقا به اکرانش ادامه دهد).

من از این موضوع اطلاع نداشتم، ولی می دانم تا دیروز فروش خوبی داشتیم. هر حال این فیلم را شهید کردند، حالا اگر فیلم یکی دو هفته دیگر هم روی پرده بماند، چندان تفاوتی در اصل موضوع نمی کند.

اما از جنبه دیگر به نظر می رسد همزمانی فیلم با انتخابات ریاست جمهوری به نفع فیلم و در جهت عنوان و مضمون آن باشد.

بهترین زمان اکران فیلم همان نوروز سال گذشته بود، یعنی همان زمانی که وزارت ارشاد به این فیلم پروانه نمایش داد. پس من مشکلم با ارشاد نیست. نیرویی بیرون از ارشاد گفته که این فیلم اکران نشود. به نظرم اکران فیلم در این زمان فایده ای ندارد.

سکانس های حذف شده فیلم شامل چه مواردی می شد؟

سکانسی به صورت کامل حذف نشد، اما یک سری دیالوگ ها حذف شد و بعضی از تلفن هایی که مردم به تلفن رئیس جمهور می زدند، تغییر کرد.

در آگهی ها و تبلیغات فیلم برخی از بازیگرانی که نقش های فرعی دارند، نسبت به بازیگران اصلی برجسته تر جلوه داده شدند. مثلا در بعضی پوسترها و تابلوهای تبلیغاتی اثری از نام و چهره بهناز جعفری نیست که نقش اول زن فیلم را بازی می کند!

این اولین کارم  بود که موارد تبلیغاتی فیلم بدون هماهنگی با من انجام شد. یعنی تا حالا هیچ فیلمی نداشتم که بر موارد تبلیغاتی آن نظارت نکرده باشم. به نظرم، تبلیغات کنونی در حد این فیلم نبود و انگار که ما با فیلمی کمدی طرفیم. با این که حبیب اسماعیلی به عنوان پخش کننده و محسن علی اکبری به عنوان تهیه کننده فیلم واقعا زحمت کشیدند که دستشان درد نکند، ولی از نحوه نمایش و تبلیغات آن راضی نیستم.  

پس درمورد جای اسم بازیگران هم نقشی نداشتید؟

نه، من اصلا اولین پوستر سردر سینما را سه چهار روز مانده به اکران در دفتر آقای اسماعیلی دیدم که فقط گفتم دست شما درد نکند! به نظرم اگر درباره اکران «تلفن همراه رئیس جمهور» فکر کارشناسی وجود داشت، حتی در همین زمان مرده خیلی بیشتر از این می فروخت. همین فیلم «آقای الف» که همزمان با این فیلم دارد اکران می شود، چهار تا تک سانس در اختیار دارد، ولی 57 میلیون تومان تا حالا فروخته است. در حالی که «تلفن همراه...» با داشتن 40 سالن تمام سانس، 300 میلیون فروخته. پس مشکل از فیلمساز نیست. دلیل فروش خوب «آقای الف» تا این لحظه این است که با یک تیم، کارشناسی کردیم که تبلیغات فیلم چگونه باشد.  

فکر نمی کنید این تحول و رسیدن به جنون قربانعلی خیلی سریع و بدون پیش زمینه کافی اتفاق می افتد؟

بله، درست می گویید. برای همین در جایی از فیلم و قبل از سکانس گشت ارشاد از آن عنوان (یک ماه بعد) استفاده کردم. یعنی یک ماه گذشته است و او با سیل تلفن های مردم حالش دگرگون می شود.

ولی این ترفند خیلی حق مطلب را ادا نمی کند.

قبول دارم، اما دیگر زمان پرداختن به جزئیات و سیر رسیدن به آن جنون را نداشتیم.

یک حضور هیچکاکی بامزه هم دارید و خودتان در لحظه ای از فیلم همراه علیرضا زرین دست (فیلمبردار) از جلوی دوربین رد می شوید!

خیلی دلم می خواست یک یادگاری در این فیلم داشته باشم، چون این فیلمنامه برای من یک آرمان بود. برای همین فکر کردم کجای فیلم می توانم حضور داشته باشم و دیدم بهترین جا موقعی است که قربانعلی کیسمی وارد نهاد ریاست جمهوری می شود. بنابراین تصمیم گرفتم به اتفاق علیرضا زرین دست با در دست داشتن پرونده از آنجا خارج شویم!

آن لحظه چه کسی پشت دوربین است؟!

دستیار آقای زرین دست.

قضیه آن شوخی با محمدرضا گلزار چیست؟

چون رضا از دوستان خیلی خوب من است و ارتباط خوبی با او دارم، دلم می خواست به نوعی در این فیلم حضور داشته باشد.

یعنی این سکانس در فیلمنامه نبود؟

چرا، این سکانس در فیلمنامه وجود داشت، ولی من کمی به آن پروبال دادم.

یکی از انتقادات به این سکانس این است چرا قربانعلی که ماشین دارد، دنبال آن دزد پیاده نمی رود؟

می توانست این کار را بکند، منتهی وقتی می خواست به سمت ماشین برگردد، موتورسوار سر می رسد. بعد اگر دقت کرده باشید دزد (مجید یاسر) از این سمت بلوار به آن سمت می دود که امکان تعقیب ماشین را سخت می کند و موتوری راحت تر می تواند به دنبالش برود!

لحن فیلم هایتان همیشه بین کمدی و تراژدی در نوسان است و با نگاهی بدبینانه حتی می شود گفت نوعی سردرگمی در لحن وجود دارد.

اساسا این ایرادی برای فیلم محسوب نمی شود که چند لحن داشته باشد. ولی این لحن ها باید زنجیره و اوج و فرود درستی داشته باشد تا بیننده دچار سردرگمی نشود. در فیلم هایم سعی کردم این مساله را رعایت کنم.

گرایش پیدا نمی کنید به یک سمت؟

نه، سعی می کنم این اتفاق نیفتد.

با این حساب، تلفن همراه رئیس جمهور یک فیلم جدی است یا کمدی؟

فیلم را کاملا جدی می دانم، ولی از آنجا که فکر می کنم بعضی از حرف ها را با زبان طنز راحت تر می شود زد، همیشه در فیلم هایم یک نوار طنز دارم. یعنی فیلمی از من نمی بینید که اصلا طنزی در آن نباشد.

فیلم های شما ایده های خیلی خوبی دارند، ولی هیچ وقت فیلمنامه ها همپای ایده جلو نمی روند.

ما در ایران فیلمنامه نویس خوب کم نداریم و می توانند فیلمنامه های خوبی بنویسند. دلیل این که ما الان فیلمنامه خوب کم داریم ربطی به علی عطشانی ندارد، بلکه ضعف سینمای ما نداشتن فیلمنامه خوب است. دلیلش فقط این است که قدر و منزلت و جایگاه نویسنده را نمی دانیم. وقتی در هالیوود به نویسنده ای می گویند یک فیلمنامه بنویس، می گویند این پول و برای نوشتن برو به فلان جزیره و بدون هیچ دغدغه ای کار را انجام بده. در حالی که اینجا سرقرارداد کلی با فیلمنامه نویس چانه می زنیم و بعد مدام به او زنگ می زنیم که آقا پس چی شد؟! فیلمنامه نویس البته همزمان فکر اجاره خانه و چک برگشتی و شهریه فرزند خود هم هست! با این اوضاع معلوم است که نمی تواند با ذهنیت کامل بنویسد. ما به فیلمنامه نویس بها نمی دهیم، آن وقت از او انتظار یک کار افلاطونی داریم، اما من سعی کردم از بین داشته ها بهترین ها را انتخاب کنم. قبول دارم بهتر از این باید جلو بروم و قطعا برای فیلم بعدی باید فیلمنامه بهتری انتخاب کنم.

آخر شما سراغ ایده هایی می روید که خیلی خوب است!

باز حداقل دم ما گرم که ایده های خوب انتخاب می کنیم و نمی رویم «مامان جونم عاشق شده» و «حلقه ازدواج» بسازیم!

کمی با شتاب و فاصله کم فیلم نمی سازید؟

من اصلا این جوری نگاه نمی کنم. شما باید فیلم ببینید و مطالعه داشته باشید و هر موقع بسترش فراهم شد و توانایی اش را دارید، فیلم بسازید. ممکن است تا دو سال دیگر فیلمی نسازم و امکان هم دارد دو ماه دیگر شروع کنم. تا حالا هم لطف خدا بوده که توانسته ام در این دو سه سال، سه، چهار فیلم بسازم.

برای خیلی ها سوال است که علی عطشانی با این سن کم چگونه می تواند رضایت چهره های سرشناس را برای حضور در کارهایش جلب کند؟

این سوال را خیلی از جوان ترها از من می پرسند که به ما بگو چه کار کنیم؟ و تو خودت چطور به اینجا رسیدی و فیلم می سازی؟ خطاب به این عزیزان می گویم که ما حاضریم به اقوام و آشنایان خود برای ورود به سینما و ساخت فیلم  التماس کنیم، اما به اوستای همه آنها رو نمی اندازیم. منتهی اگر چیزی از خدا خواستی و بهت نداد، باید ایمان داشته باشی بهتر بوده که این اتفاق برایت نیفتد. تمام اتفاقاتی که برایم افتاد با همین فرمول به دست آوردم. خیلی از مواقع هم چیزهایی که می خواستم برآورده نشده است. تمام زندگی و علاقه ام که «تلفن همراه رئیس جمهور» بود نابود شد، ولی حتما خیری در آن بوده است.

و اما «آقای الف»؛ فیلم های سه بعدی دنیا عموما در ژانر خاصی مثل اکشن، حادثه ای و ترسناک یا فیلم های انیمیشن ساخته می شوند، اما فیلمنامه کمدی اجتماعی «آقای الف» خیلی پتانسیل این تکنیک را ندارد. تماشاگر با دیدن این فیلم ناخودآگاه آن را با نمونه های خارجی مقایسه می کند.شما مقایسه کردید؟

بله.

با کدام فیلم؟

«آواتار» و... .

از چه نظر؟

تکنیکی و فنی. حالا از نظر مقایسه محتوایی و داستان با هم صحبت می کنیم. آخر از نظر داستان و محتوا نباید این فیلم را با نمونه های دیگر مقایسه کرد! از نظر پروداکشن و تولید هم نباید مقایسه کرد، چون ما داعیه ای در این زمینه نداریم. فقط می ماند بحث سه بعدی اش.

شما که همه جا گفتید از مقایسه استقبال می کنید؟!

گفتم از نظر فنی مقایسه کنید! من می گویم اصلا فیلمنامه انتخابی ظرفیت این تکنیک را ندارد و بخش فنی فیلم را هم تحت الشعاع قرار می دهد. من تصمیم گرفتم اولین فیلم سه بعدی تاریخ سینمای ایران را بسازم. در قدم بعدی با همه آدم هایی که در ایران تجربه سه بعدی داشتند صحبت کردم و دست به تحقیقات و جمع آوری متریال و اطلاعات در داخل و خارج کشور زدم یک سال طول کشید. بعد از این که به فرد متخصص موردنظر رسیدم، مرحله بعد انتخاب فیلمنامه بود. متوجه شدم که برای این امر نیاز به هزینه گزافی است. اصولا فیلم های سه بعدی که شما مثال می زنید، بیشتر متکی بر تروکاژ و جلوه های ویژه کامپیوتری است. خیلی معدود فیلم هایی می بینید که سه بعدی فیلمبرداری شده باشند و کمتر تروکاژ داشته باشند، مثل «هوگو». ما برای انتخاب فیلمنامه دو راه داشتیم یا فیلمنامه ای مختص سه بعدی یعنی همان چیزی که شما می گویید انتخاب کنیم پر از اکشن، فانتزی و تروکاژ. این راه را چند نفر قبل از من هم رفته بودند که اصلا فیلم به دلیل هزینه زیاد تمام نشد. نتیجه جوگیری ما ایرانی ها این است که شش نفر می خواستند سه بعدی بسازند که به سرانجام نرسید. من با علم به این شرایط فیلمنامه ای انتخاب کردم که فرهنگش ایرانی باشد. فیلم با آیه قرآن شروع می شود و به سنت خودمان به مقوله مرگ نگاه می کند. نکته دوم این که این فیلمنامه مبتنی بر واقعیت بود. وقتی بخواهی فیلمی را با داستانی واقعی فیلمبرداری کنی هزینه تولید به مراتب پایین تر است تا وقتی بخواهی از تروکاژ استفاده کنی. پس فیلمنامه ای می خواستم که خیلی کم هزینه باشد، دوم ایرانی باشد و سوم این که قابلیت سه بعدی در تصاویر رئال را داشته باشد. وقتی فیلمنامه را انتخاب کردیم گفتیم خب، حالا براساس سه بعدی چه چیزهایی می شود به آن اضافه کرد؟ بنابراین قرار شد سکانس هایی را به فیلم اضافه کنیم که شاخص سه بعدی باشد، مثل سکانس ویلون زدن مهدی مقدم.

واقعا هم به جز پنج شش صحنه کوتاه خیلی فکر نمی کنیم که داریم فیلمی سه بعدی می بینیم!

توقع ما در مواجهه با «آقای الف» باید به عنوان اولین فیلم سه بعدی ایران باشد، نه به عنوان یک اثر سه بعدی که در هالیوود ساخته شده است.

همین مساله را درباره «تهران 1500» هم می گویند که باید به عنوان نخستین انیمیشن بلند سینمایی ایران به آن نگاه کرد.

آفرین، ولی فیلم ما یک تفاوت عمده ای با آن کار دارد. آنها دو میلیارد پول داشتند، در حالی که ما پول هم نداشتیم!

با چه هزینه ای ساختید؟

خیلی کمتر از این حرف ها!

به بازگشت سرمایه امیدوار هستید؟

اگر توکلتان به خدا باشد، بازگشت سرمایه هم خواهد بود.

آن که جای خود، ولی منطقی هم باید نگاه کنید دیگر!

منطقی هم نگاه می کنم، اول این که این فیلم سرگروه و سقف فروش ندارد، یعنی تا شش ماه دیگر می تواند روی پرده باقی بماند. ضمن این که قرار است سینماهای نمایش دهنده فیلم افزایش پیدا کند. از زمانی که تولید فیلم را شروع کردیم تا روزی که هیات انتخاب جشنواره آن را دیدند کسی باورش نمی شد و قضیه را شوخی می گرفتند. بعد دی وی دی نمونه را به سه چهار برندی که نمایندگی پخش آثار سه بعدی دارند ارائه کردیم و گفتیم ما داریم یک فیلم ایرانی سه بعدی می سازیم، ولی جدی نگرفتند و حمایت نکردند، اما حالا که فیلم در سینماها اکران شده، الان سه تا از اینها درخواست کردند کپی رایت این فیلم را برای شبکه خانگی از ما بخرند. قطعا با هزینه ای که ما از آنها می گیریم اصل سرمایه مان برمی گردد.

اگر زمان بیشتری صرف ساخت فیلم می کردید، نتیجه بهتری نمی گرفتید؟

در آن صورت روند تولید فرسایشی می شد و فیلم اصلا ساخته نمی شد.

می خواستید به هر قیمت اولین کارگردان ایرانی باشید که فیلم سه بعدی می سازد؟!

به هر قیمت نه.

چون گفتید شش نفر دیگر در تدارک ساخت فیلم سه بعدی بودند.

اصلا این موضوع برایم مهم نبود که چند نفر دارند این کار را می کنند. این که اولین نفری باشم که در ایران فیلم سه بعدی بسازد هم برایم اهمیتی نداشت. برایم مهم بود تصمیمی را که گرفتم به درست ترین حالتی که امکان دارد، انجام دهم. واقعا یک فیلم تمام شده سه بعدی که حالا اکران شده بهتر است یا یک فیلم نیمه کاره ای که هزار و یک آرزو و آرمان در آن است؟ من گزینه اول را انتخاب می کنم. الان اگر کسی بخواهد در ایران فیلم سه بعدی بسازد، دیگر زجرهایی را که من کشیدم، نمی کشد، چون راه را باز کردم و این فیلم دستاوردی برای سینمای ماست.

چرا بیشتر کارهایتان تم مرگ دارد؟

به نظرم سینما هر چقدر هم درباره تم مرگ کار کند، باز هم جا دارد، چون چیزی است که میان تمام انسان های روی کره زمین مشترک است و همه می توانند با آن همذات پنداری کنند. ضمن این که مرگ یکی از اسرارآمیزترین چیزهاست که هنوز هم ما اطلاعی از آن نداریم. همه اینها دستاورد خیلی خوبی برای درام است. به همین علت همواره علاقه مند موضوع مرگ هستم.

در جایی از فیلم هم پورسرخ موقع تماشای «دموکراسی تو روز روشن» از آن به عنوان فیلمی خوب یاد می کند. عجب نوشابه ای برای خودتان باز کردید!

(می خندد) باور کنید عین همین در فیلمنامه وجود داشت و روزی که نویسنده، فیلمنامه را به من داد گفت دست به این قسمت نمی زنی ها! وگرنه اگر دست خودم بود اینجا را تغییر می دادم، ولی اصلا منکر این نیستم که «دموکراسی تو روز روشن» فیلم خوبی است!

ظاهرا زمان زیادی را صرف تحقیق و پژوهش برای این فیلم کردید و حتی به خارج از کشور هم رفتید؟

بله، خیلی تحقیق کردم. با خیلی از آدم ها چه در داخل و چه خارج از کشور، قول و قرارهایی گذاشته شد، اما درست زمانی که نزدیک به انجام کار می رسید، اینها غیب می شدند! تا این که به بابک محقق رسیدم که نمونه هایش را آورد و دیدم قابل قبول است.

قرار بود کریم باقری هم در فیلم باشد؟

بله، ولی در نهایت به دلیل مشغله او این اتفاق نیفتاد.

بعد تصمیم گرفتید یک چهره دیگر مثل مهدی مقدم را جایگزین باقری کنید؟

نه، ربطی به او نداشت. مقدم به دلیل همان سکانس ویلون به فیلم اضافه شد.

یکی دو چهره ناشناخته در «آقای الف» و «تلفن همراه رئیس جمهور» بازی می کنند. اینها سرمایه گذار هستند یا رفقای شما؟!

هیچ کدام. به قول برخی از این کارگردان ها من عاشق جوان ها هستم! (می خندد)

دولت برای ساخت این اولین فیلم سه بعدی ایران حمایتی از شما نکرد؟

حتی بزاق هم کف دست ما نینداخت!

«آقای الف» عنوان بندی خوبی دارد که عوامل فیلم روی قبرهای خودشان ایستاده اند.

چند سال بود که طرح این تیتراژ در ذهنم بود و مترصد این بودم که چنین کاری انجام دهم. فیلمبرداری این عنوان بندی بسیار دشوار بود و ده روز به طول انجامید.

ولی کمی طولانی است.

نه، خیلی هم زیاد نیست، دو دقیقه است. شاید عوامل مان زیاد باشد.

چرا یکی از نقاط عطف فیلم یعنی سکانس تصادف امیر ادیب را نمی بینیم؟

امکان ساخت آن را به دلایل مالی نداشتیم، به همین سادگی! دو نشانه ای هم که پیرمرد (مهران رجبی) پیش بینی می کند، به جای این که سینمایی باشد کمی پیش پاافتاده و تلویزیونی است، مثل نتیجه بازی فوتبال و خرابی شیرحمام.

می شود برای من یک اتفاق سینمایی مثال بزنید؟

الان چیز خاصی به ذهنم نمی رسد، ولی اینها... اگر مثال نزنی امکان ندارد از اینجا بروم!

این که تلویزیونی است قبول دارید؟

قبول دارم، اما یک مثال بگویید که اگر رجبی این را می گفت سینمایی می شد.  

مثلا یک پیش بینی درباره براتی می کرد که در بورس رقیب ادیب است.

این که بیشتر شبیه سریال های خانواده می شد!

نه، منظورم یک کنش صحنه ای و اکشن است.

آن که اصلا در این ژانر نمی گنجد.

چطور شما فانتزی را وارد کار کردید، اما حاضر به استفاده از اکشن نمی شوید؟!

منظور شما از اکشن چیست؟

اتفاقی که جلوه تصویری داشته باشد، یک کنش، یک حادثه در ابعاد بزرگتر، نه پیش بینی خرابی شیر حمام یا این که شموشک شش گل به استقلال می زند!

در کلیت با حرفتان موافقم، اما هنوز یک مثال سینمایی برایم نزده اید!

مثلا پیش بینی می کرد که براتی تصادف خواهد کرد.

این که کاملا تلویزیونی است، ضمن این که اولین چیزی که پیرمرد به ادیب می گوید درباره براتی و بورس است.

به هر حال سینما یک قابلیتی دارد که تلویزیون ندارد. مقصودم این است چرا از این ظرفیت استفاده نکردید؟

اگر این طوری می گفتید که می شد به جای این دو پیش بینی موارد دیگری در فیلم قرار دهید، آن را می پذیرفتم، ولی تفکیک و خط کشی بین تلویزیون و سینما را قبول ندارم. هر موضوعی که در تلویزیون مطرح می شود امکان سینمایی شدن هم دارد. منتهی باید درست پرداخت شود.

یعنی آواتار هم در قالب تلویزیون جا می گیرد؟!

شما دارید برعکس حرف من را می گویید! اثری که از سینما می خواهد به تلویزیون بیاید باید قالب خود را عوض کند، ولی در نهایت همه این بحث ها سلیقه ای است. حتما اگر ما بیشتر فکر می کردیم می توانست اتفاقات بهتری برای این فیلم بیفتد، اما با داشته هایمان از این بیشتر امکان نداشت.

ساخت «شیطان شلوار لی می پوشد» توسط شما منتفی شد؟

خیر، «شیطان شلوار لی می پوشد» به زودی ساخته می شود!

جام جم