به گزارش ایران اکونومیست، چند سالی است که کشور با تنش جدی آب مواجه شده است.
دلیل مختلف برای مشکلات و تنش آبی در کشور مطرح است،غیر از مسائل جوی بحث عدم استفاده از روان‌آب‌ها و ضعف در مدیریت آبی و عدم بهره‌وری از منابع آبی موجود هم در ایجاد این تنش هم موثر است.
در همین ارتباط با سید حبیب‌الله نبوی کارشناس ارشد رشته آبیاری گفت و گو کردیم.
سوال:به عنوان اولین سئوال چرا کشور ما با تنش آبی مواجه شده است؟
نبوی، ما از نظر مدیریت منابع آب رتبه بالای 100 را در اختیار داریم ولی از نظر تسلط بر علوم آب رتبه زیر 10 دنیا را داریم.
سوال: دلیل این موضوع چی هست؟
نبوی، ضعف مدیریت، این ضعف بیشتر به نظام بهره‌برداری آب بر می‌گردد.
بیشتر دغدغه‌ها و مشکلات به نظام بهره‌برداری برمی‌گردد، در این نظام ما اقدام مناسبی انجام نداده‌ایم.
به عنوان نمونه برای مصرف سم یک استانداردی در مراکز دانشگاهی و حتی در حوزه مسئولیتی کشاورزی تعریف می‌کنیم ولی در عرصه‌های کشاورزی هر آنچه مد نظر کشاورزان و بهره‌برداران بود مورد استفاده قرار می‌گیرد، همین موضوع در مصرف آب هم لحاظ می‌شود.
سوال: آیا شما معتقد هستید که در مدیریت منابع آب اقدامات مناسبی انجام نشده است؟
نبوی، اقدامات انجام شده کافی نیست و همه دغدغه‌های این حوزه رعایت نمی‌شود.
از دهه 70 سناریو توسط وزارت نیرو و جهاد کشاورزی تعریف شده است که سامانه نوین آبیاری تحت فشار در کشور راه‌اندازی شود، در مقیاس تحقیقاتی این سامانه باید بالای 90 درصد راندمان داشته باشد.
حدود دو دهه از این تاریخ می‌گذرد،سالانه هزار میلیارد تومان برای سامانه نوین آبیاری در کشور هزینه می‌شود و بیش از یک میلیون هکتار از اراضی کشاورزی دیم و آبی به این سامانه مجهز شدند، وقتی راندمان 30 درصد سنتی به 90 درصد نوین می‌رسد، ذخیره مابه‌التفات باید در منابع آبی زیر زمینی و یا منابع سطحی ذخیره شود، اما این اتفاق نیافته است.
سوال: چرا؟
ما هر ساله وضعیت بحران آب در کشور بیشتر می‌شود،راندمان را افزایش دادیم ولی مصرف آب کشور ما کمتر نشده است.
این موضوع در مزرعه‌های که شیوه آبیاری نوین به کارگیری شده مورد بررسی قرار گرفته است.
پس از بررسی‌ها مشخص شد که در شیوه‌های نوین چندین برابر شیوه سنتی آب مصرف شده است، علت این موضوع عدم رعایت جدول زمان‌بندی و کم توجهی به نیاز آبی در استان است.
در شیوه نوین به دلیل سهولت کار مصرف آب افزایش پیدا کرده است.
خبرنگار علم و فناوری، معتقد هستید که نظارت‌ها و آموزش در این بخش باید تقویت شود؟
نبوی، نظارت ضعیف، پایین بودن قیمت آب و عدم آموزش مناسب به کشاورزان در ارتباط با میزان نیازهای آبی از مهمترین دلایل مصرف بالای آب در استان مازندران است.
از 85 هزار حلقه چاه که در مازندران مجوز دارند که به تعداد انگشت‌شمار این چاه‌ها مجهز به سیستم کنترل و پایش هستند، هیچ پایشی در برداشت انجام نمی‌شود.
سوال: یکی از مباحثی که کمتر توجه شده تولید بذرهای با نیاز کم آبی است، آیا این انجام شده است؟
نبوی، این موضوع سیاست کلی خود وزارت کشاورزی است.
سوال: وقتی احساس خطر کم آبی در کشور وجود دارد به نظر شما نباید این ساختار هم تغیر کند؟
نبوی،این یکی جز اصول است و اثبات شده و باید به این سمت قدم برداریم، در همین بخش هم به نظر می‌رسد که که نتایج خوبی به دست نیامد که امروز شاهد تنش آبی حتی در استان مازندران هم هستیم.
مراجع دانشگاهی تحقیقاتی در حوزه آب مجازی انجام دادند، به عنوان نمونه در حوزه واردات شکر اگر ما این محصول را فقط به خاطر حفظ منابع آب مورد بررسی قرار دهیم نه تنها به نفع آب ایران است حتی به نفع آب دنیا است.
با کشت نیشکر هم به منابع آبی خودمان و دنیا ضرر می‌زنیم، این موضوع حتی در تولید هندوانه هم در مناطق جنوبی کشور مطرح و بازخوردهای زیادی هم داشت.
در تولید نیشکر پس از بررسی اقتصادی هم بررسی نتایج نشان داد که تولید این محصول به ضرر کشور است و اگر نسبت به واردات این محصول اقدام شود به نفع کشور است.
سوال: مدتی است که بحث انتقال آب دریایی خزر به استان‌های کویری مطرح است، در این حوزه بیشتر شاهد اظهار نظرهای سیاسیون بودیم، انتظار ما از شما به عنوان چهره علمی این است که نظر خودتان را مطرح کنید.
نبوی، در حوزه انتقال آب دریایی خزر تحقیقات مناسبی انجام نشده است و این تصمیم پشتوانه علمی ندارد،در بررسی‌های خارج از محیط استان مازندران هم بحث‌های از این دست مطرح شده است.
با مثال خارج از این بحث انتقال دریای خزر این موضوع را بررسی می‌کینم، در تحقیقاتی که در آلمان شده است، کارشناسان این کشور به این نتیجه رسیدند که بسیاری از سدهای در حال بهره‌برداری جهان برای حفاظت منابع آبی باید تخریب شود.
همین موضوع ثابت می‌کند که طبیعت بهترین تصمیم گیرنده برای حفظ شرایط موجود است و این موضوع در حوزه دریای خزر هم صدق می‌کند،انتقال آب دریایی خزر مخالفان بسیار جدی علمی دارد.
سوال: ارزیابی شما از وضعیت آلودگی منابع آبی دریای خزر چی هست؟
نبوی،آلودگی آبی در مازندران بسیار جدی است، مشکلی که در برخی از نقاط کشور داریم بحث کمیت آب است ولی در استان مازندران بحث کمیت در سال‌های اخیر و کاهش کیفیت یک مسئله بسیار جدی است.
در بحث کمیت، به دلیل عدم رعایت نظام بهره‌برداری و استفاده بی‌رویه از منابع آبی با تنش آبی و کاهش سطح آب استان مازندران مواجه هستیم، اما مهمترین موضوع در استان آلوده بودن سفره‌های آبی تا عمق چهل تا پنجاه متری است، این آلودگی هم میکروبی و آلایندگی است.
سوال: دلیل این موضوع چی هست؟
نبوی، بزرگترین عامل بحث کشاورزی است، نزدیک به 90 درصد مصرفی ایران در این بخش استفاده می‌شود،مصرف سم و کود به همراه افزایش آب باعث آلودگی شدید منابع آبی استان شده است.
سوال: به عنوان آخرین سئوال نظر شما در ارتباط با جمع آوری آب‌های سطحی در استان مازندران را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
نبوی، بنده معتقد هستم که از نظر زیست محیطی نباید در این حوزه وارد شویم، بحثی که در حال حاضر در کشاورزی استان مطرح است،سر سبزی مازندران به دلیل اقلیم و رطوبت آن است، وجود دریایی خزر باعث افزایش رطوبت در این استان شده است.
سوال: با این موضوع بحث شما چندان اعتقاد به جمع آوری آب‌های سطحی ندارید؟
نبوی، بحث جمع آوری آب‌های سطحی باید با یک اصول مشخص انجام شود، در حوزه یکپارچه سازی اراضی باید استانداردها رعایت شود.
آب باران کم املاح ترین آب است،اگر این آب در سطح مزارع مدیریت شود، این چرخه باعث اصلاح بافت خاک می‌شود.
آبخوان داری‌ها باید افزایش پیدا کند، این طرح فقط مربوط به نقاط بالادست نیست در همه سطوح باید به این موضوع توجه شود.
در کالیفرنیا برای اینکه جلوی ورود آب دریا به سفره زیر زمینی گرفته شود، چاه‌های را حفر می‌کردند و به این چاه‌ها آب تزریق می‌کردند تا مانع پیشروی آب شور دریا به سمت سواحل شوند، این اقدام به صورت طبیعی در کشور ما در حال انجام است از این ظرفیت باید استفاده شود.
بحث روان‌های سطحی که برای انسان ایجاد زحمت می‌کند باید فکری شود و زمینه کنترل آن را فراهم کنیم.
منبع: خبرگزاری علم و فناوری
