به گزارش ایران اکونومیست، تکیه معاون الملک از جمله آثار زیبا و باشکوهی است که از دوره قاجار در شهر کرمانشاه به یادگار مانده، این تکیه در میان دریایی از رنگ و زیبایی، چشمان مشتاق هر نظاره گری را مدهوش تمدن های تاریخی و مذهبی ایران زمین می کند.
این اثر تاریخی با سه بخش حسینیه، زینبیه و عباسیه در بافت قدیمی شهر کرمانشاه در محله آبشوران قدیم و در خیابان حدادعادل واقع شده است، این اثر در سال 1354 با شماره ثبت 945 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
در سال 1287 هجری شمسی در جریان مبارزات جنبش مشروطه خواهی گروهی از معترضان به این دلیل که تکیه معاون الملک محل اجتماع مشروطه خواهان شده بود به این بنا آسیب رسانده و آن را به توپ بستند که پس از مدتی با فروکش کردن قیام، بانی این اثر بخش عباسیه را به تکیه اضافه کرد.
این اثر مورد توجه ویژه مردم کرمانشاه قرار دارد چرا که به عنوان یک اثر بی بدیل از فرهنگ ایرانی اسلامی ما برجای مانده است.
تکیه معاون الملک بیش از یک قرن است که در برابر سرما و گرما تاب آورده و در برهه ای از تاریخ، بارها در میانه جنگ و تهاجم قرار گرفته ولی باز هم این بنای پرآوازه کرمانشاه پابرجا باقی مانده است و با درخشش کاشی های بی نظیر و رنگارنگ خود دل هر ببیننده و رهگذری را می رباید.
با وجود این همه زیبایی و استواری، مدتی است که تن سالخورده بنای تاریخی تنها مینیاتور جهان در معرض خطرات محیطی قرار گرفته که به دل نگرانی کرمانشاهیان و تاریخ دوستان تبدیل شده است.
**در برابر این همه زیبایی مسئولیم چنانچه یک دکترای باستان شناس با گرایش معماری دوره اسلامی در گفت و گو با ایرنا، از تکیه معاون الملک به عنوان پایلوت تکایای غرب کشور و حتی ایران اسلامی یاد کرد و گفت: این اثر از نظر محتوایی و کاشیکاری ساختار متفاوتی دارد و از حیات تا ممات را در حوزه محتوایی به تصویر کشیده است.
احسان احمدی نصر افزود: از قصص تاریخی گرفته تا اسطوره ها و شاهان اساطیری همه و همه در کاشی کاری های این تکیه به تصویر کشیده شده است، حتی جهان شمول بودن این اثر به اندازه ای است که بانی آن از الهه نیکی طاق بستان غافل نشده و در بخش هایی به این اثر اشاره شده است.
به گفته احمدی نصر، تکیه معاون الملک همه ساختار فرهنگی روایی ایران از گذشته دور تا به امروز را در خود جای داده است که جای بسی تحسین برای بانیان این اثر تاریخی است که امروز مسئولیت ما را برای حفاظت از آن صدچندان می کند.
این باستان شناس افزود: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرماشاه وظایفی که در راستای مراقبت، حفاظت و نگهداری آثار تاریخی برعهده دارد را در دستور کار قرار داده، رسالت این سازمان برای بحث حفظ و نگهداری آثار تاریخی است که می تواند پتانسیلی باشد تا این آثار به عنوان جاذبه گردشگری به یکی از بسترهای توسعه ای و جذب توریست تبدیل شود.
**حفظ آثار غیرقابل تکرار مشارکت می خواهد این باستان شناس اظهار داشت: استان کرمانشاه می تواند یکی از بخش های توسعه ای را در مناطق گردشگری قرار دهد و نقطه هدف گذاری دستگاه های گردشگری براین موضوع قرار گیرد.
وی از داشته های تاریخی به عنوان اصلی ترین فرآیند بخش گردشگری یاد کرد و گفت: تکیه معاون الملک به واسطه دیگر داشته ها کمتر بدان پرداخته شده، بدیهی است که در زمینه حریم این اثر نتوانسته ایم به خوبی گام برداریم و جای کار بسیار دارد.
**زنگ خطر در حال نواخته شدن است به گفته این باستان شناس، سازمان میراث فرهنگی تنها یک دستگاه است و حفظ این اثر، همت همه جانبه می خواهد تا همه دستگاه ها پای کار بیایند چرا که این اثر ویژه غیرقابل تکرار است.
احمدی نصر از وجود آب و نم زدگی به عنوان یکی از اصلی ترین آسیب ها در بناهای تاریخی یاد کرد و افزود: تکیه معاون الملک ساختار آجری و خشتی دارد و باید بسیار بدان توجه کرد، زنگ خطر در تکیه لحظه به لحظه در حال نواخته شدن است.
**تکیه در محاصره 2 نوع نم زدگی قرار دارد این باستان شناس اظهار داشت: در بحث آب هایی که به عنوان رطوبت می تواند آسیب جدی به سازه هایی چون این تکیه وارد کند وجود 2 نوع رطوبت متاثر از آب های موجود در طبیعت است، در گام نخست باید به آب های سطح الارضی اشاره داشت که به صورت رودخانه، دریا، چشمه وغیره برای همگان مشهود است و دیگری آب های تحت الارضی است که به صورت ملموس در طبیعت قابل مشاهده نیستند و البته شدت تخریب رطوبت حاصل از این نوع آب ها حتی بیشتر از آب های سطح الارضی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ضمن اینکه وجود آب های سطح الارضی خود باعث می شود تا آب های تحت الارضی از سطح بالاتری برخوردار شوند و از پتانسیل بیشتری برای آسیب به یک ساختار معماری برخوردار شوند.
وی افزود: حال در خصوص بافت تاریخی شهر کرمانشاه سطح آب های تحت الارضی از سطح بالایی برخوردار است و در عین حال وجود رودخانه آبشوران نیز به عنوان نمونه ای از آب های سطح الارضی در این منطقه به دلیل اینکه اراضی این محدوده را مشروب می سازد در افزایش سطح آب های تحت الارضی کمک شایانی می کند درعین حال ساختار تکیه نیز در این امر بسیار مهم است بطوری که برای ورود به تکیه نسبت به کف اصلی خیابان حداد عادل باید از 17 پله رو به پایین عبور کنیم تا به ورودی سقاخانه برسیم و به عبارتی به اندازه 17 پله از کف زمین پایین تر قرار گرفته است.
به گفته احمدی نصر، این 17 پله بدان معناست که نزدیک به 6 متر از کف کنونی موجود تکیه نسبت به پیرامون در سطح پایین تری قرار گرفته است و این بدان معناست که 6 متر به آب نزدیک تر است و مراقبت بیشتر نیاز دارد.
این باستان شناس ادامه داد: وجود آبشوران در حوالی این اثر تاریخی موجب می شود که سطح آب های تحت الارضی بالاتر بیاید و از سوی دیگر کف تکیه پایین تر قرار دارد، در چنین شرایطی رطوبت های فزآینده بالارونده حرکت می کنند و آن همان آبی است که به چشم نمی آید ولی از کف به سمت بالا حرکت کرده و دیواره های تکیه را نمناک می کند.
احمدی نصر اظهار داشت: نم زدگی ها به این شکل است که موجب ریزش دیوار و کاشی می شود و آنچه که اهمیت دارد این است که ابتدا باید آسیب شناسی شود تا پس از رفع آسیب به فکر نگهداری و مرمت برآییم.
**ایجاد زهکش و گربه رو کردن مسیر پیشنهاد می شود احمدی نصر برای تحقق این امر به بیان پاره ای از راهکارها پرداخت و افزود: ایجاد زهکش می تواند حامل خروج آب باشد چنانچه زهکش های مختلفی در این زمینه وجود دارد ایجاد گربه رو کردن در کف ساختار بنای تاریخی می تواند کمک کار باشد و به نوعی از متولیان و کارشناسان میراث فرهنگی استان دعوت می کنم به این موضوع بپردازند و برای رفع آسیب ها اقدام کنند.
به گفته وی، بناهایی این چنین ملی و تاریخی، تنها برای دیدن و سرذوق آمدن نیست بلکه این اثر نیازمند حفاظت و نگهداری است.
احمدی نصر معتقد است، سازمان میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری آثار تاریخی ظرفیت های کافی ندارد لازمه حفظ این آثار، مشارکت همه جانبه همه مردم است و باید سازمان های مختلف پای کار بیایند.
**انتخاب مشاور برای بررسی منشا آب های حوالی تکیه در ادامه مجری طرح ساماندهی رودخانه آبشوران کرمانشاه به برگزاری جلسه ای با حضور ارگان های مربوطه در فرمانداری کرمانشاه اشاره کرد و گفت: در این جلسه مقرر شد برای ساماندهی آبشوران و آب های سطحی حریم تکیه معاون الملک، اعتباراتی در قالب یک طرح مستقل به همراه ردیف اعتباری تصویب بشود تا در همین راستا مشاوری به منظور بررسی منشا و علت این آب ها مشخص شد.
رضا بیگ وند افزود: پس از تعیین منشا این آب ها، سیاست گذاری و روش برای جمع آوری و هدایت آب ها انجام می شود و هم اکنون در مرحله نخست برای انتخاب مشاور به سر می بریم.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه تجربه چندانی در شهر باتوجه به این موضوع وجود ندارد سعی می کنیم مشاور انتخابی، فردی توانمند و مسلط در این حوزه باشد و پیگیر این مسئله هستیم.
وی افزود: در زمینه اعتبار تنها وعده هایی به ما داده شده ولی هنوز این موضوع قطعی و مکتوب نشده است و تا هنگامی که منشا این آب ها تعیین نشود نمی توان میزان اعتبار برای ساماندهی آن را برآورد کرد.
**سیستم پمپاژ خودکار آب، مسکنی موقت است در ادامه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه اظهار داشت: از دیرباز بنای تاریخی تکیه معاون الملک در مسیر قنات، آبشوران و آب های قدیمی کرمانشاه استقرار داشته و حتی گفته هایی مبنی بر وجود حمام حسن خان معاون الملک و حمام عمومی که آب آن از محل قناتی که از کنار تکیه عبور می کرده تامین می شد.
جلیل بالایی ادامه داد: تکیه معاون الملک در طول زمان و در اثر حوادثی همچون جنگ، ساخت و ساز غیرمجاز، مسدود شدن مسیر آبراهها در معرض تهدید و آسیب قرار گرفته است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه اظهار داشت: در سال های اخیر ناچار شدیم در اعماق این مکان یک سیستم پمپاژ خودکار مستقر کنیم تا هر زمان که انحراف آب به دنبال باران و سیل صورت گیرد این آب را به خارج از مجموعه هدایت کنیم.
به گفته بالایی، این اقدام مسکنی کوتاه مدت است و در درازمدت نیازمند چاره اندیشی اساسی است.
**چگونگی دورشدن خطر نم زدگی در قالب طرح مطالعاتی بالایی به برگزاری جلسه ای با حضور اداره کل آب منطقه ای استان، آب و فاضلاب شهری، سازمان مدیریت برنامه ریزی و سایر دستگاه ها در فرمانداری کرمانشاه اشاره کرد و افزود: مقرر شد سازمان برنامه و بودجه استان اعتباری برای شرکت آب منطقه ای استان در نظر گیرد تا وضعیت آب ها و آبشوران اطراف تکیه به صورت جامع مطالعه شود.
وی افزود: این مطالعه سازو کار و هدایت آب های سطحی و دورشدن از بنا را به ما ارائه می دهد و این خطر را از بنای تاریخی دور می کند چرا که این امر مطالبه جدی مردم است.
بالایی ادامه داد: شرکت آب منطقه ای موظف شد با اختصاص بودجه از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، علاوه بر مطالعه و ارائه راهکار برای دفع این خطر و هدایت آب ها اقدام کند.
این مسئول در بخش دیگری از سخنانش ادامه داد: این تکیه در مرکز شهر و در داخل مجموعه تجاری قرار دارد که بارفروشان و خشکبار فروشان در این منطقه فعالیت دارند.
**حریم تکیه آزاد می شود به گفته بالایی، از همین رو رایزنی هایی با شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی استان برای ساماندهی حریم تکیه انجام شد و در کارگروه بازآفرینی شهری این موضوع مطرح شد و به وزارت راه و شهرسازی ارسال شد تا بتوانیم در برنامه 2 تا سه ساله اطراف این مکان را به اندازه مورد نیاز آزادسازی کنیم تا در عبور و مرور گردشگرانی که می خواهند بازدید کنند مشکلی ایجاد نشود.
**هر کاشی یک سند می شود بالایی اظهار داشت: از سوی دیگر در نخستین گام باید مستندسازی کرده و از تمام کاشی ها سند و عکس به همراه دیگر مشخصات تهیه شود تا به عنوان کتاب مستندی که بیانگر خصوصیات، کیفیت و کمیت کاشی است تبدیل شود.
به گفته این مسئول، با استفاده از متخصصان رشته کاشی باید سازوکار مقاوم سازی و تقویت این کاشی ها به روش های علمی انجام شود این کار با هدف حفظ و جلوگیری از جابه جایی و ریزش آنها انجام می شود.
بالایی خاطرنشان ساخت: اقدامی که از مرداد جاری آغاز شده و ادامه دارد بحث مرمت حمام خانوادگی است که با 90 درصد پیشرفت فزیکی همراه است و تا یک تا 2 ماه آینده آماده بازدید برای گردشگران می شود.
**تلفیق دین و سیاست در موزه کاشی های رنگارنگ بالایی ادامه داد: تکیه معاون الملک به عنوان یک تکیه و بنایی که به عنوان موزه کاشی های رنگی ایران از آن یاد می کنند شناخته شده و نزدیک به 117 سال است که در برابر سرما، گرما و آفتاب تاب آورده و به عنوان موزه کاشی ایران از آن یاد می شود.
بالایی ادامه داد: به عقیده بسیاری از باستان شناسان، هر کاشی این تکیه از ارزش ثبت جهانی برخوردار است.
وی با بیان اینکه معنویت در این مکان حکمفرماست، افزود: بخش هایی از این تکیه به زینبیه، عباسیه و حسینیه تعلق دارد و تصاویر ثبت شده بر این کاشی ها، تصاویری کاملا مذهبی است و گویای شیوه تعزیه خوانی عاشورایی در کرمانشاه قدیم است.
به گفته بالایی، محتوای تصاویر دیگر این کاشی کاری ها در زمینه قصص قرآن، داستان های قرآنی و داستان های تاریخی و مذهبی است و در واقع مجموعه ای از داستان های مذهبی در کاشی های رنگی است.
بالایی یادآور شد، در بخش دیگر تصاویر کاشی های این تکیه، چهره های اساطیری و تاریخی ایران مشاهده می شود که گویای تلفیق دین و سیاست در قرن های گذشته است و کرمانشاهیان در این زمینه نیز پرچمدار بوده اند.
