تائید یا رد قدیمی‌ترین سند خلیج‌فارس در بررسی کتیبه خارک

به گزارش ایران اکونومیست؛ مهر ۱۳۸۶ بعد از توجه یک شهروندِ جزیره‌ی خارک در جریان عملیات احداث یک جاده، نسبت به کتیبه‌ای به خط میخی در نقطه‌ای از این جزیره و با اعلام به میراث فرهنگی استان بوشهر، تعدادی از باستان‌شناسان برای بررسی و مطالعه‌ی این کتیبه به خارک می‌روند، اظهار نظر آن‌ها درباره‌ی قدمت این کتیبه، تاریخ این اثر را به یکی از قدیمی‌ترین اسناد هویتی «خلیج‌فارس» نسبت می‌دهد، اما به نظر می‌رسد فقط این بررسی برای لزوم توجه به آن و حفاظت از این اثر تاریخی کافی نبوده، چون کمتر از یک سال بعد از پیدا کردن آن در خرداد سال ۱۳۸۷ و با وجود ثبت ملی کتیبه و قرار دادن آن در میانِ فنسِ قفل و کلیددار، فردی با ورود به محوطه، روی قسمتی از کتیبه را خط می‌کشد، به اندازه‌ای که معاون وقتِ بخشدار جزیره‌ی خارک اعلام می‌کند؛ «هفتاد درصد نوشته‌های کتیبه به‌شدت آسیب دیده و تنها یک خط از آن سالم مانده بود.»

آخرین اقدام میراث فرهنگی برای این کتیبه، قرار دادن آن در قفسی فنس مانند بود تا به دور از هر گونه آسیب نگه‌داری شود و از آن زمان به بعد به گفته‌ی شهرام اسلامی، یکی از فعالان میراث‌فرهنگی خارک، کمتر توجهی به این اثر تاریخی شد.

اسلامی به عنوان کسی که برای نخستین بار این کتیبه را دیده و مسئولان را در جریان وجود آن قرار داده است، اخرین روز از مهرماه امسال  اعلام کرده بود؛ «در ابتدای این کشف مهم و تاریخی اولین اظهار نظر در مورد این کتیبه از سوی دکتر علی‌اکبر سرفراز مطرح شد؛ «کشف کتیبه خارک خواست خداوند بود تا کسی ادعای جعلی بودن خلیج فارس را نکند (مرکز مطالعات خلیج فارس ۵۹۲)، پس از آن رسول بشاش، کارشناس خطوط و زبان‌های باستانی، با بررسی‌های اولیه روی این کتیبه، اصالت خط و زبان آن را تایید کرد.»

لزوم بررسی مجدد کتیبه خارک

اما قطعا تایید با رد این اظهار نظر نیازمند بررسی‌های کارشناسانه است، اقدامی که محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز آن را تایید می‌کند.

او بعد از پرس‌وجو درباره‌ی وضعیت کنونی این کتیبه از اداره کل میراث فرهنگی استان بوشهر،  می‌گوید: جزیره خارک چند اثر تاریخی در سطح منطقه دارد که یگان حفاظت آن‌ها را به طور دائم سرکشی می‌کند. این کتیبه نیز در سال ۱۳۸۶ کشف شد، چند ماه بعد افراد افراط گرا بخش‌هایی از این کتیبه را تخریب می‌کنند، اداره میراث فرهنگی دور آن را فنس می‌کشد و اکنون مانند دیگر آثارِ تاریخی در جزیره حفاظت می‌شود و هیچ مشکل و آسیبی متوجه آن نیست.

وی در ادامه بر این‌نکته تاکید می‌کند که درباره‌ی قدمت این کتیبه، دو فرضیه وجود دارد که آیا می‌توان آن را قدیمی‌ترین کتیبه‌ی موجود درباره‌ی «خلیج‌فارس» دانست یا خیر و ادامه می‌دهد: قرار است بار دیگر گروهی برای بررسی کتیبه از نظر محتوا و قدمت به جزیره بروند و از سوی دیگر کارشناسانی که در سال‌های گذشته این کتیبه را بررسی کرده‌اند باید با تشکیل کارگروه بررسی، ان کتیبه به طور دقیق‌تر بررسی شود.

 در آن زمان و بعد از آسیب وارد شدن به کتیبه، مسئولان وقت میراث فرهنگی قول‌هایی برای حفاظت بهترِ این اثر دادند، حتی اواخر خرداد ۱۳۸۷ حسن فاضلی نشلی، رییس وقت پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بعد از دیدن و بررسی کتیبه  اعلام کرد: برای تشخیص میزان آسیب واردشده به کتیبه‌ی خارک باید روی آن اسکن لیزری انجام شود. چند خط و خش روی کتیبه ایجاد شده‌اند و برای تشخیص دقیق میزان آسیب واردشده به کتیبه باید روی آن اسکن لیزری انجام شود. با این حال، محتوای کتیبه از میان نرفته است و آن‌را می‌توان خواند.

او در آن زمان خبر داد؛ «قرار شد، پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی طرح جامعی را برای باستان‌شناسی محوطه‌ی خارک ارایه ارایه دهد تا باستان‌شناسان این محوطه را سامان‌دهی و به سایت ـ موزه تبدیل کنند.»

او گفت: کتیبه‌ی خارک در مسیر راه قرار گرفته است و هیچ اثر تاریخی در اطراف آن نیست. این کتیبه مانند یک تک‌نگاره است که آنجا نوشته شده، ولی در فاصله‌ای دورتر از کتیبه، گذرراه‌های ساسانی قرار دارند که قبلا گیرشمن روی آن‌ها کار کرده است. به همین دلیل، این گذرراه‌ها ارزشمندند و باید دوباره مرمت و احیا شوند.

فاضلی حتی به برنامه‌های اقتصادی و منبع درآمدزایی از این اثر نیز فکر کرده و  گفته بود: «حدود ۱۲۰ هزار خارجی در خارک نفت بارگیری می‌کنند که با ایجاد پیامی فرهنگی برای آنها به‌عنوان گردشگر، چند ۱۰ میلیون دلار درآمد اقتصادی می‌توان ایجاد کرد.»

اقدامات و قول‌هایی که در آن زمان هیچ کدام اجرائی نشدند و کتیبه ماند و جزیره‌ای که فقط با چند اثر تاریخی زیر نظر میراث فرهنگی استان بوشهر اداره می‌شود.