به گزارش ایران اکونومیست، هجوم مردم وحشت زده به خیابان های شهر، ترافیک سنگین در مبادی خروجی و در مسیر جایگاه های سوخت، ایجاد شایعه و گسترش آن در مدت زمان بسیار کوتاه ، استقرار مردم در محل های ناامن تنها گوشه ای از نمای شهر تهران پس از احساس زمین لرزه 5.2 ریشتری ملارد در هفته گذشته بود.
تصاویری که نشان می داد مردم پایتخت و مسئولان آمادگی بروز انجام رفتار صحیح در برابر وقوع زلزله را ندارند. این در حالی است که 55 کیلومتر مربع از مساحت شهر تهران در حریم های گسل های اصلی قرار گرفته است و خطر وقوع زلزله همواره برای پایتخت وجود دارد.
اما مهم تر از رفتار مردم و مسئولان پس ازوقوع زلزله، اقدامات قبل از زلزله است چرا که بروز برخی رفتارهای کنترل نشده ناشی از ترس و اضطراب طبیعی به نظر می رسد اما چرا مردم و مدیران در شرایط عادی درباره افزایش آمادگی ها در برابر تهدید همیشگی زلزله رفتار و اقدام صحیح از خود نشان نمی دهند؟
در حال حاضر حدود 4 هزار هکتار بافت فرسوده در تهران وجود دارد که طبق گفته دبیر کارگروه ملی زلزله واحدهای مسکونی واقع در این بافت ها در برابر زمین لرزه های بالای 5 ریشتری دوام نمی آورند و حتی وقوع زلزله 5 ریشتری هم در این مناطق تخریب گسترده به بار می آورد.
از سوی دیگر گزارش هایی مبنی بر رعایت نشدن مقررات و استانداردهای موجود در حوزه ساخت و ساز در احداث واحدهای مسکونی و تجاری و ... مشاهده می شود چنانکه در زلزله اخیر کرمانشاه هم از این دست گزارش ها فراوان ثبت شد که نمونه بارز آن تخریب کامل بیمارستانی نوساز در این منطقه بود.
در این شرایط طبق گزارش های رسمی وزارت راه و شهرسازی، 35 درصد جمعیت در وضعیت نابسامان زندگی می کنند به طوریکه از جمعیت 59 میلیون نفری شهری در کشور، 11 میلیون حاشیه نشین و 8 میلیون ساکن بافت فرسوده هستند، نقش و تاثیر گذاری نهادهای متولی در امر ساخت و ساز در کشور چه بوده است؟آیا سازمان نظام مهندسی ساختمان توانسته است مانع ساخت و ساز بی ضابطه در کشور شود ؟پاسخ این پرسش را می توان در اصرار وزارت راه و شهرسازی در بازنگری قوانین سازمان نظام مهندسی یافت.
حال در شرایطی که مقاومت تهران در برابر زلزله های پرقدرت در وضعیت اورژانسی قرار دارد و همه می دانند که واحدهای مسکونی پایتخت تاب زلزله هایی با ریشترهای بالا را ندارند، نقش دستگاه ها و نهادهای متولی در افزایش تاب آوری خانه های پایتخت پررنگ تر شده است و طبق گفته رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور احیای بافت فرسوده تهران در اولویت برنامه مسئولان برای پیشگیری از تبعات وقوع زلزله قرار گرفته است.
** ورود نیروهای متخصص نظام مهندسی به طرح احیا «فرج الله رجبی» رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به ضرورت احیای بافت فرسوده تهران و افزایش مقاومت واحدی مسکونی واقع در این محدوده گفت: در جلسه اخیر با رییس جمهوری به نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان آمادگی سازمان برای ورود به احیای بافت فرسوده اعلام شد .
وی باید تاکید بر اینکه اجرای افزایش مقاومت واحدهای واقع در بافت فرسوده و استحکام بخشیدن به آنها نیازمند تخصص است، اظهار داشت: سازمان نظام مهندسی آمادگی برگزاری دوره های آموزشی برای مهندسان و در اختیار گذاشتن نیروهای تخصصی خود را برای اجرای طرح احیای بافت فرسوده دارد.
رییس سازمان نظام مهندسی با انتقاد از دولت در اجرای این طرح گفت: متاسفانه فرایند مشخصی برای طرح احیای بافت فرسوده و نوسازی در این مناطق مشخص نشده است و وقتی فرایند اجرا مبهم باشد، طرح ابتر خواهد ماند.
رجبی با تاکید بر حذف دستگاه های متعدد در اجرای این طرح، ادامه داد: وقتی دستگاه های متعددی دخالت داده شوند، تصمیم گیری در بازه زمانی طولانی تری انجام می شود و با نبود برخی دستگاه ها عملا امکان تصمیم گیری و اجرای طرح در بازه زمانی مشخص از بین می رود بنابراین برای چابک سازی این ساختار کاهش تعداد دستگاه های درگیر با پروژه پیشنهاد می .
وی افزود: معتقدم تنها باید با حضور وزارتخانه های راه و شهرسازی، نیرو، کشور، سازمان نظام مهندسی و با همکاری شهرداری ها سیاست گذاری در نحوه اجرای نوسازی بافت فرسوده انجام شود.
رجبی با تاکید بر جذب سرمایه گذاری برای اجرای مرحله عملیاتی این طرح گفت: به طور قطع با اعتبارات محدود دولت نمی توان چنین طرحی را در بافت گسترده فرسوده تهران و کشور به اجرا رساند و باید با جلب مشارکت مردم و تشویق بانک ها برای اعطای تسهیلات طرح را اجرایی کرد.
رییس سازمان نظام مهندسی ادامه داد: بهترین روش نوسازی محله های واقع در بافت فرسوده استفاده از ظرفیت ساکنان این محله ها است. دولت با همکاری شهرداری می تواند نقش تسهیل گری را ایفا کند تا بروکراسی های اداری مانع از اجرای سیاست های دولت در این مناطق نشود.
رجبی با تاکید بر اینکه فقط اعتبارات محدود موانع اجرای این طرح نیستند، گفت: موضوع مهم روانبخشی عملیات اجرا است، اینکه دولت بتواند موانع را برای دریافت مجوزها از سر راه بردارد.
وی ادامه داد: بافت فرسوده تهران به چندین هکتار می رسد و به طور قطع اگر طرح احیای بافت فرسوده با همین روند پیش رود،نوسازی بافت فرسوده حتی در صورت اجرا بسیار زمانبر خواهد بود.
**اقدامات ویژه دولت برای نوسازی بافت فرسوده «علی بیت اللهی» دبیر کارگروه ملی زلزله درباره میزان مقاومت بافت فرسوده تهران در برابر زلزله گفت: شاید عده ای تصور کنند از آنجایی که با وقوع زلزله5 ریشتری اخیر، گزارشی مبنی بر تخریب واحدهای مسکونی در تهران به ویژه در بافت فرسوده اعلام نشد، بنابراین این واحدها در برابر زلزله ای به بزرگی 5.2 ریشتری مقاوم است اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که کانون این زلزله اخیر، در تهران قرار نداشت.
وی افزود: کانون زلزله اخیر در ملارد بود که فاصله 30 کیلومتری با تهران دارد بنابراین تنش لرزه ای، زلزله ملارد در تهران احساس شد. به طور قطع اگر یکی از گسل های تهران فعال شود و کانون زلزله ای با بزرگی 5 ریشتر تهران باشد، متاسفانه شاهد تخریب گسترده در بافت های فرسوده تهران خواهیم بود و حتی ریزش خواهیم داشت.
این گفته های دبیر کارگروه ملی زلزله اهمیت اجرای طرح بافت فرسوده پایتخت را دو چندان می کند. حال اینکه یکی از مهم ترین مشکلات احیای بافت فرسوده، مشکل تامین اعتبار است.
طیق گفته «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی، اعتبارات مورد نیاز برای انجام اقدامات بازآفرینی احیا و بازسازی 66 هزار هکتار بافت ناکارآمد در کشور حدود 123 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
به طور قطع تامین این اعتبار برای دولت در شرایط کمبود منابع مالی امکان پذیر نیست بنابراین دولت به سمت جلب مشارکت مردمی و ساکنان بافت های فرسوده رفته است و در این حوزه در طول 4 سال گذشته اقدامات ویژه را انجام و در دستور کار خود قرار داده است و توانسته است واعتبارات احیای بافت فرسوده را تا 17 برابر افزایش دهد.
در دولت یازدهم ردیف های اعتباری قابل توجهی برای احیای بافت فرسوده تعریف شد و اعطای 300 هزار فقره تسهیلات ارزان قیمت، تامین منابع 1000 میلیارد تومانی از اعتبارات بانک مرکزی و افزایش سقف تسهیلات خرید مسکن در بافت فرسوده تا سقف 50 میلیون تومان تنها بخشی از عملکرد و پیگیری های وزارت راه وشهرسازی در حوزه بافت فرسوده بوده است . از دیگر اقدامات دولت در احیای بافت فرسوده، وارد کردن انبوه سازان به این بافت ها است که مشوق هایی را برای سازندگان علاقه مند تعیین کرده است .
«ورود انبوه سازان به بافت فرسوده با حمایت های دولت بوده در این مدت وارد مذاکره با انبوه سازان شدیم تا عملیات نوسازی بافت فرسوده با حمایت دولت انجام شود. از سویی در دولت یازدهم شاهد شروع به کار صندوق پس انداز یکم بودیم که برای اولین بار در کشور تسهیلات 160 میلیون تومانی با نرخ سود 8 درصد به متقاضیان مسکن در بافت فرسوده ارائه شد. »
**شرط بقای سازمان نظام مهندسی هر چند که این اقدامات درمانی می تواند در افزایش مقاومت سرپناه مردم در برخی از مناطق شهر موثر واقع شود اما نکته اساسی ارجحیت پیشگیری بر درمان است. زندگی در ساختمان های ایمن جزو حقوق مردم و مطالبه عمومی از دولت است که دولت نظارت بر نحوه ساخت وسازها بر سازمان نظام مهندسی ساختمان واگذار کرده است. اگر قرار باشد مردم هزینه این نظارت ها بپردازند و در ساختمان های ناایمن زندگی کنند اساسا ماموریتی برای ادامه حیات سازمان نظام مهندسی باقی نمی ماند.
