پس از زلزله چهارشنبه شب هفته گذشته تهران، بحث تاب‌آوری ساختمان‌ها در برابر
حوادث مختلف بسیار مطرح شده است. گروهی تصور می‌کنند که در خانه‌های نوساز امنیت
بیشتری دارند، اما غافل از این‌که برخی از این خانه‌ها حتی از خانه‌های فرسوده،
فرسوده‌تر هستند؛ چراکه به‌دلیل غفلت در نظارت حین ساخت، برخی سازندگان به بدترین
نوع و شکل ساختمان‌ها را می‌سازند و به اصطلاح رایج مردم، آنها «بساز و بنداز» می‌گویند.
زهرا نژادبهرام، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران آبان‌ماه امسال عنوان کرد که «در حال حاضر با پدیده‌ای روبه رو هستیم که براساس آن، کارشناسان معتقدند که بسیاری از ساخت‌وسازها در پایتخت به خصوص در 4 هزار هکتار بافت فرسوده، ساختمان‌هایی ساخته شده که از نظر کیفی قابل اعتماد نیستند.»
سیدابوالفضل موسوی‌بیوکی، عضو کمیسیون عمران مجلس نیز معتقد است که «هر چند تامین مسکن ارزان برای اقشار و دهک‌های پایین جامعه اقدام مثبتی است، اما غفلت دستگاه‌های نظارتی در استفاده از مصالح ساختمانی بی‌کیفیت، عمر این سازه‌ها را با بهانه تقدیم خانه ارزان به مردم کاهش می‌دهد.»
کیفیت فدای سودآوری
این روزها اگر پای صحبت ساکنان ساختمان‌های نوساز بنشیند، برخی از آنها از خانه‌ها و نوع ساخت آنها راضی و گروهی اما به حدی ناراضی هستند که هر لحظه در خانه‌های خود را باز می‌کنند، با خرابی یک بخش از خانه روبه‌رو می‌شوند؛ این در حالی است که حتی گاها یک سال هم از عمر ساخت این واحد مسکونی نمی‌گذرد.
هم‌اکنون بساز و بفروش‌ها با خرید خانه‌های کلنگی یا مشارکت در ساخت و حتی خرید زمین‌های متروکه، سعی می‌کنند تعداد واحدهای ساختمانی بیشتری را به بازار عرضه کنند. نرخ مشارکت در ساخت‌وساز در زمانی که بازار در شرایط صعودی به سر می‌برد، حدود 60 به 40 است.
به گفته یکی از فعالان حوزه مسکن، «سیستم بساز و بفروشی در ایران، شیوه‌ای جذاب برای کسب درآمدهای یک‌باره و سوداگری در بازار محسوب می‌شود. بساز و بفروش‌ها در مدت زمانی که بازارهای سرمایه‌گذاری دیگر قادر به جذب سرمایه نیستند از تجمع نقدینگی و سرمایه‌های سرگردان در بازار مسکن استفاده کرده و در کوتاه‌مدت، سودهای کلانی بهدست می‌آورند.»
اما خاصیت سرمایه، جذب سود حداکثری است و برای این کسب سود، بسیاری از بساز و بفروش‌ها از کیفیت بنای ساخته‌شده‌شان در نبود نظارت کافی می‌کاهند. به عبارتی، بسیاری از بساز و بفروش‌ها یا در مرحله «سفت کاری» یا در مرحله «نازک‌کاری» از کیفیت بنا می‌کاهند. به این گروه به زبان رایج عامه مردم، «بساز و بنداز» می‌گویند.
میزان تاب‌آوری خانه‌های روی گسل
در این شرایط اما زلزله‌هایی که هر روز از گوشه‌ای از ایران به‌گوش می‌رسد و طی یک ماه اخیر نیز دو بار تهران را لرزاند، این سوال را در ذهن بسیاری از ساکنان تهران مطرح کرد که خانه‌ای که در آن ساکن هستند، تا چه اندازه در مقابل زلزله تاب می‌آورد.
بهرام عکاشه، پدر علم زلزله شناسی ایران و رییس سابق بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران چندی پیش طی یک مصاحبه گفته بود: «مناطق ۱، ۲ و ۳ بیشترین آسیب را از فعال شدن احتمالی گسل‌های شمال شهر می‌بینند و مناطقی چون ۷، ۹ ،۱۱ و ۱۷ نیز به دلیل داشتن بافت فشرده، از آسیب جدی برخوردار می‌شوند.»
محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران نیز ۶ منطقه تهران شامل مناطق ۹، ۱۰، ۱۲، 14، 16 و ۱۷ را دارای خطرپذیری بالا و مناطق ۷، ۸، ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ را دارای خطرپذیری متوسط معرفی کرده است.
از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد از میان ۶۵ گسل استان تهران، سه گسل ری، مشا و شمال تهران دارای بیشترین خطر به لحاظ آسیب‌پذیری برای شهر تهران دارا هستند.
بر این اساس، به‌کارگیری مصالح ساختمانی منطبق با استانداردهای بین‌المللی، مقاوم‌سازی اماکن و مراکز امدادرسانی، ممنوعیت ساخت‌وساز در حریم اول گسل‌های شمالی و جنوبی تهران، کاهش بار تراکمی محله‌های پرتراکم به ویژه بافت فرسوده، جزو مهم‌ترین تکالیف و راهکارهای افزایش تاب‌آوری شهر تهران مطرح می‌شود. علاوه بر این، مدیریت شهری وظیفه دارد از ساخت‌وساز در شیب‌های تند پرهیز و ضوابط و مقررات ساخت‌وساز اصولی و مقاوم در کل پهنه شهری را اعمال کند.
قیمت خانه‌ها در تهران
گزارش اخیر بانک مرکزی از متوسط قیمت فروش یک مترمربع زیربنای واحدهای مسکونی در مناطق 22گانه شهر تهران در آبان ماه امسال حاکی از آن است که متوسط قیمت هر مترمربع در منطقه یک 10 میلیون و 272 تومان، منطقه 2 حدود 7 میلیون و 235 هزار تومان، منطقه 3 حدود 8 میلیون و 459 هزار تومان، منطقه 4 حدود 5 میلیون و 78 هزار تومان، منطقه 5 حدود 5 میلیون و 647 هزار تومان است.
همچنین متوسط قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در منطقه 6 حدود 6 میلیون و 505 هزار تومان، منطقه 7 حدود 4 میلیون و 575 هزار تومان، منطقه 8 حدود 4 میلیون و 635 هزار تومان، منطقه 9 حدود 3 میلیون و 197 هزار تومان، منطقه 10 حدود 3 میلیون و 147 هزار تومان، منطقه 11 حدود 3 میلیون و 526 هزار تومان، منطقه 12 حدود 3 میلیون و 296 هزار تومان، منطقه 13 حدود 4 میلیون و 322 هزار تومان، منطقه 14 حدود 3 میلیون و 694 هزار تومان و منطقه 15 حدود 2 میلیون و 868 هزار تومان گزارش شده است.
از سوی دیگر، قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در منطقه 16 حدود 2 میلیون و 766 هزار تومان، منطقه 17 حدود 2 میلیون و 534 هزار تومان، منطقه 18 حدود 369 هزار تومان، منطقه 19 حدود 2 میلیون و 757 هزار تومان، منطقه 20 حدود 2 میلیون و 647 هزار تومان، منطقه 21 حدود 3 میلیون و 396 هزار تومان و منطقه 22 حدود 4 میلیون و 417 هزار تومان است.
