شاخص بار تکفل معیشتی خالص در کشور برابر ۲.۵ نفر است، به این معنا که
هر فرد شاغل در کل کشور به طور میانگین علاوه بر مخارج زندگی خود، عهده دار
تامین معیشت بیش از ۲ نفر دیگر است.
طبق مطالعات مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، بر اساس تقسیم بندی‌های رایج که عموما از طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوارهای کشور حاصل می‌شود، منابع درآمد خانوار از سه بخش «درآمد حاصل از مشاغل مزد و حقوق بگیری»، «درآمد حاصل از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی» و «درآمد متفرقه» تشکیل شده است. اما درآمد متفرقه خانوار، خود از چندین منبع شامل حقوق بازنشستگی، سود سرمایه گذاری‌ها، اجاره بهای مسکن شخصی و سایر منابع نظیر یارانه، کمک هزینه تحصیلی و ... تشکیل می‌شود.
علاوه بر این مطابق نتایج طرح هزینه و درآمد خانوارهای شهری مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۵ سهم منابع درآمدی خانوار شهری از محل درآمدهای مشاغل مزد و حقوق بگیری ۳۳.۳ درصد، از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی ۱۷ درصد و از منابع متفرقه نیز ۴۹.۷ درصد بوده است. اما از مجموع آمدهای متفرقه، حقوق بازنشستگی ۲۸.۹ درصد، اجاره بهای مسکن شخصی ۳۴.۹ درصد و سایر درآمدهای متفرقه ۳۶.۲ درصد از منابع متفرقه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد.
|
منابع درآمدی خانوار |
درصد |
|
مزد و حقوق بگیری |
۳۳.۳ |
|
مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی |
۱۷ |
|
منابع متفرقه |
۴۹.۷ |
|
سهم منابع درآمدی متفرقه خانوار |
درصد |
|
حقوق بازنشستگی |
۲۸.۹ |
|
اجاره بهای مسکن شخصی |
۳۴.۹ |
|
سایر درآمدهای متفرقه |
۳۶.۲ |
اما شاخص بار تکفل معیشتی یک شاخص جمعیتی و اقتصادی است که نشاندهنده مقدار تکفلی است که یک فرد از نظر تامین مخارج زندگی و هزینه افراد غیرفعال بر دوش دارد؛ به عبارت دیگر این شاخص، برتری عددی افراد شاغل به افراد غیرشاغل را نشان می‌دهد. بنابراین هر چه مقدار شاخص بار تکفل معیشتی بزرگتر باشد، فشار وارده بر جمعیت شاغل برای تامین معاش افراد تحت تکفل افزایش می‌یابد.
از منظر دیگر می‌توان گفت کوچک بودن این شاخص بیانگر سطح مطلوب رفاه اقتصادی جامعه و قدرت پس انداز بیشتر و بزرگ بودن آن حاکی از کاهش سطح رفاه جامعه است.
هر چند میانگین بار تکفل معیشتی در کل شور برابر ۲.۵ نفر است اما در بین استان‌های کشور، سیستان و بلوچستان با ۳.۵ نفر دارای بالاترین شاخص بار تکفل معیشتی خالص در کشور است؛ همچنین شاخص مذکور در استان کرمانشاه ۳.۲ نفر و در چهار محال و بختیاری و قم ۳ نفر است.
به عبارتی در این استان‌ها یک فرد شاغل با درآمد حاصله، باید به غیر از خود معاش بیش از ۳ نفر دیگر را تامین کند. استان‌های خراسان جنوبی با ۲.۹ نفر و کهگیلویه و بویر احمد با ۲.۸ متر نفر نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در مقابل استان بوشهر با ۲.۲ نفر دارای کمترین بار تکفل معیشتی خالص در کشور است.
بر اساس اعلام مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار علاوه بر وضعیت بازار کار هر استان، عوامل دیگری مانند ساختار سنی جمعیت استان‌ها، میزان زاد و ولد، تراکم تعداد کودکان و سالمندان و به دنبال آن افزایش افراد غیرفعال، بر مقدار شاخص تاثیرگذار است و می‌تواند آن را دستخوش تغییر کند.
