به این ترتیب، بهترین عملکرد ماهانه بورس 96 در شهریور رقم خورد و
شاخص سهام توانست با سه کانال‌شکنی در آستانه ورود به سطح 86 هزار واحدی
قرار گیرد. اقبال به گروه‌های معدنی-فلزی در ماه گذشته ادامه یافت که در
کنار تقویت تقاضا در نمادهای پتروشیمی و پالایشگاهی توانستند این رکورد
جدید در مسیر صعودی شاخص سهام را رقم بزنند. اکنون که بورس تهران از ابتدای
سال توانسته بهترین عملکرد را میان بازارها به ثبت برساند، محرک‌ها و
موانع مهمی در این بازار قابل ردیابی است. از یکسو، روند آینده قیمت کالاها
در بازار جهانی و نوسانات بازار ارز مهم‌ترین متغیرهای تعیین‌کننده تداوم
رونق در گروه‌های فلزی-معدنی محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، روند نرخ سود در
ماه‌های آینده می‌تواند بر جریان ورودی نقدینگی به بورس و ارزش‌گذاری سهام
موثر باشد. همچنین گزارش‌های 6ماهه شرکت‌ها در کنار ریسک‌های سیاسی مربوط
به برجام در این ماه اهمیت ویژه‌ای برای بورس‌بازان دارد.
دنیای اقتصاد، سلیمان کرمی: رصد شاخص کل بورس تهران در نیمه نخست سال 96 به بازدهی دلچسب برای فعالان این بازار اشاره دارد. در این میان بازدهی مورد انتظار برای تمامی اهالی بازار یکسان نبوده و برخی فعالان بازار نیز از روند صعودی بازار جا ماندند. دماسنج بازار سهام در ماه شهریور، فصل تابستان و نیمه نخست سال به ترتیب رشد 2/ 4، 9 و 11 درصدی را به ثبت رساند. در این میان رشد قیمت جهانی را می‌توان محرک اصلی رشد قیمت سهام و به دنبال آن شاخص کل عنوان کرد. نمادهای زیرمجموعه فلزات اساسی بیشترین سوخت را برای رشد شاخص در تابستان مهیا کردند. در ادامه نمادهای فلزی و معدنی، گروه پالایشی نیز بیشترین حمایت را از شاخص کل به عمل آوردند.
گزارش‌ها از اوایل تابستان به انتظار برای رشد ادامه‌دار دماسنج بازار سهام اشاره داشت. طی ماه‌های گذشته جابه‌جایی نقدینگی از سایر گروه‌های بازار به سمت نمادهای فلزی و معدنی، باعث شد سهام این گروه‌ها همراه با اصلاح گروه‌های دیگری مانند خودرو، روند صعودی را در پیش بگیرند. هفته گذشته اما مطابق انتظارات، بازار با موج تازه‌ای از نقدینگی همراه شد. در حالی‌که نمادهای خودرویی چندین ماه روند رکودی را تجربه کردند سرانجام با غلبه قدرت تقاضا بر عرضه سهام معاملات چهارشنبه را با صف خرید به پایان رساندند. در حالی‌که پیش از این تنها سهامداران فلزی، معدنی و پالایشی از عملکرد پرتفوی خود خشنود بودند با سیگنال‌های مثبت از دیگر گروه‌ها مانند خودرو، تمام اهالی بازار را به نیمه دوم سال امیدوار ساخت.
انتظارات برآورده شد
فتح کانال 80 هزار واحدی: از هفته‌های ابتدایی تابستان با رصد عوامل اثرگذر بر بورس تهران برآوردی از روند کوتاه‌مدت بورس ارائه کرد. در این میان بررسی گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» از ابتدای تابستان تاکنون به برآورده شدن نسبی انتظارات اشاره دارد. شاخص کل بورس تهران سال 96 را در سطح 77 هزار واحد آغاز کرد. در حالی‌که قیمت فلزات در بازار جهانی پس از رشدهای قابل توجه در نیمه دوم سال گذشته، مسیر اصلاحی را تجربه می‌کردند، تحت تاثیر فضای سیاسی کشور (دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری) شاخص مسیر صعودی را در پیش گرفت. به این ترتیب شاخص در ابتدای خرداد عمدتا با حمایت نمادهای خودرویی به سطح 81 هزار واحد رسید. در ادامه توقف نماد «خساپا»، کاهش تب و تاب سیاسی، تداوم رکود در بازارهای جهانی و همچنین سرکوب نرخ دلار در بازار ارز کشورمان باعث شد، شاخص کل بورس تهران نیز مسیر اصلاحی را در پیش بگیرد. به این ترتیب تا پایان خرداد شاخص کل به کانال 78 هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. دماسنج بازار سهام در ادامه تا میانه تیرماه روند کم‌نوسانی را در کانال 78 هزار واحدی به ثبت رساند. با این حال با فرا رسیدن فصل مجامع شرکت‌های بورسی، سیگنال‌های مثبت از بازار جهانی و همچنین عملکرد مثبت گروه فلزی و معدنی نسبت به اولین پیش‌بینی‌ها، شاخص کل آمادگی لازم را برای عبور از سقف 80 هزار واحدی پیدا کرد. مطابق با انتظارات، شاخص در هفته پایانی تیرماه کانال 80 هزار واحدی را فتح کرد. در این خصوص «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «شوک‌های خاموش درانتظار بورس تهران» در تاریخ 24 تیر به انتظار برای عبور شاخص از سقف 80 هزار واحدی اشاره کرده بود.
تداوم سقف‌شکنی شاخص بورس: این پایان صعود شاخص نبود و در هفته‌های بعد نیز شاخص مسیر صعودی خود را ادامه داد. رشد قیمت فلزات در بازار جهانی و نرخ دلار امکان تداوم صعود شاخص بازار سهام را فراهم آورد. پس از فتح کانال 80 هزار واحدی، «دنیای اقتصاد» به انتظار «خیز بورس برای سقف‌شکنی» دوباره اشاره کرد. جهش قیمتی در بازار جهانی و جذابیت قیمتی سهام پس از برگزاری مجامع بورسی و ارائه پیش‌بینی‌های مثبت از عملکرد شرکت‌ها باعث شد شاخص کل یک گام دیگر در روند صعودی برداشته و شاخص به کانال 81 هزار واحد برسد. در هفته‌های پایانی مرداد در حالی‌که شاخص کل مسیر کم‌نوسانی را در کانال 81 ی تجربه می‌کرد، مطابق با انتظارات مسیر کم‌نوسان شاخص، با عبور از سقف روانی 82 هزار واحدی به پایان رسید. «دنیای‌اقتصاد» در گزارش‌های «بازی‌خوانی بورس در قله جدید» و همچنین «سه محرک کانال‌شکنی در بورس تهران» به انتظار برای ترک کانال 81 هزار واحدی اشاره کرده بود.
شهریور متفاوت بورس تهران: در حالی‌که با آغاز شهریور بیم از تسویه اعتبارات و تکرار روند سنتی بازدهی منفی شاخص باعث شده بود که بسیاری از فعالان نسبت به افزایش فشار فروش و عقب‌نشینی شاخص هراس داشته باشند، نشانه‌های مثبتی از احتمال رقم خوردن شهریوری متفاوت برای بورس تهران مشاهده شد. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «شهریور متفاوت بورس تهران؟» احتمال ثبت بازدهی مثبت برای بورس تهران را در شهریور برخلاف عملکرد سال‌های اخیر بررسی کرد. گرچه بورس با فشار فروش و هراس از تسویه اعتبارات در شهریور مواجه بود اما سیگنال‌های مثبت از بازار جهانی و انتظار برای تعدیل مثبت در نمادهای فلزی و معدنی و همچنین سیگنال‌های مثبت از دیگر گروه‌ها مانند پالایشی‌ها موجب شد شاخص به مسیر صعودی خود ادامه دهد. در حالی‌که شاخص تا 24 شهریور رشد هزار واحدی را تجربه کرده بود، در گزارشی با عنوان «مقصد احتمالی پول‌های جدید» در ابتدای هفته گذشته به نشانه‌های جذابیت بازار سرمایه در مقایسه با سایر بازارها اشاره کرد. نشانه‌های مثبت از بازار جهانی، نرخ دلار، اقتصاد داخلی و همچنین کاهش بازدهی در بازار پول به عنوان رقیب دیرینه بورس خوشبینی به احتمال حرکت نقدینگی به سمت بازار سرمایه در نیمه دوم سال را ایجاد کرد. گرچه در شرایط کنونی نیز نسبت به پایبندی بانک‌ها به دستورالعمل بانک مرکزی (الزام بانک‌ها به جذب سپرده با سقف نرخ سود سالانه 15 درصد و روزشمار 10 درصد) تردیدهای بسیاری وجود دارد اما سیگنال‌های مثبت و نظارت‌های محسوس بانک مرکزی و فضای حاکم بر اقتصاد کشور باعث شد که احتمال کوچ بخش هر چند اندکی از نقدینگی که در چند سال گذشته در بانک‌ها قفل شده بودند امیدواری به رونق هر چه بیشتر بازار سهام در نیمه دوم سال را ایجاد کند.
در این میان گرچه قیمت فلزات در بازار جهانی پس از رشدهای افسارگسیخته طی هفته‌های اخیر مسیر اصلاحی را در پیش گرفتند اما امیدواری به توقف قیمت‌ها در سطوح بالاتر از کف‌های قبلی عاملی برای افزایش خوشبینی به آینده بازار سهام بود. علاوه بر این همان‌طور که پیش از این اشاره شد تا میانه هفته گذشته نمادهای فلزی، معدنی و در ادامه نمادهای پالایشی سکاندار روند صعودی بورس بودند. در نتیجه دیگر گروه‌ها به خصوص خودرویی‌ها با اصلاح قابل توجه مواجه شدند و امکان جذب نقدینگی در این نمادها نیز به وجود آمد. گرچه با توجه به نسبت قیمت به درآمد بالا، سرمایه‌گذاری در نمادهای خودرویی چندان باب میل سرمایه‌گذاران بنیادی نیست اما روند معاملات این گروه در سال‌های اخیر ثابت کرده که جنس نقدینگی که تمایل به سرمایه‌گذاری به نمادهای خودرویی را دارد با سرمایه‌گذاران دیگر گروه‌ها مانند فلزی و معدنی متفاوت است. در حالی‌که در هفته گذشته نمادهای فلزی به خصوص سهام شرکت‌های فولادی فضای مثبتی را تجربه می‌کردند، طی معاملات روز چهارشنبه موج نقدینگی به حمایت از نمادهای خودرویی آمد و در مدت کوتاهی قیمت این نمادها از بازه منفی تا صف خرید پیش رفتند. به این ترتیب در شهریور برخلاف سال‌های گذشته با ثبت بازدهی بیش از 4 درصدی، بهترین عملکرد ماهانه بورس در سال 96 رقم خورد.
نقشه راه بورس در نیمه دوم سال
بورس تهران نیمه اول سال را با بازدهی دلچسب 11درصدی پشت سرگذاشت. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که عملکرد بورس در نیمه دوم سال چگونه خواهد بود. به منظور بررسی وضعیت بورس در نیمه دوم سال جاری باید روند متغیرهای اثرگذار را دنبال کرد. عوامل اثرگذار را می‌توان قیمت جهانی کالاها، بازدهی انتظاری در بازارهای رقیب، نرخ دلار و همچنین انتظارات موجود از بورس تهران عنوان کرد.
رصد نوسانات قیمت های جهانی
قیمت جهانی فلزات و مواد معدنی را می‌توان یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر روند آتی بازار سهام عنوان کرد. طی هفته‌های اخیر قیمت فلزات از ادامه حرکت در مسیر صعودی متوقف شدند. در این شرایط بار دیگر تردیدهای بسیاری از روند قیمتی فلزات مطرح می‌شود. در این خصوص طی روزهای اخیر با احتمال افزایش نرخ بهره آمریکا در نشست‌های آتی فدرال رزرو آمریکا، ارزش دلار در بازار جهانی مسیر صعودی را در پیش گرفت. رشد ارزش دلار در بازار جهانی بر قیمت کالاها و فلزات اثر منفی داشت. گرچه کارشناسان به احتمال توقف نزول قیمت فلزات در سطوحی بالاتر از کف‌های قیمتی پیشین اشاره می‌کنند، اما همچنان بعضا نظراتی از احتمال ادامه نزول قیمت‌ها مطرح می‌شود. بر این اساس مطابق با روند صعودی که عدم قطعیت سقف‌های جدیدی را برای قیمت فلزات رقم زد در شرایط کنونی نیز همچنان هراس از ادامه افت قیمتی این کالا در سطح جهانی وجود دارد. در این شرایط بازار سهام کشورمان به شدت روند قیمتی فلزات در بازار جهانی را دنبال خواهد کرد. موارد مختلفی مانند نوسانات ارزش دلار آمریکا در بازار جهانی، سیگنال‌ها از اقتصاد جهانی به‌خصوص چین و اثر قوانین محیط زیستی بر روند عرضه و تقاضای چین، اثرات تنش‌های سیاسی در جهان، نوسانات احتمالی عرضه و تقاضای مواد معدنی و فلزی در بازار جهانی از مواردی است که می‌تواند بر قیمت مواد معدنی و فلزی و به دنبال آن شاخص کل اثرگذار باشد. علاوه بر این می‌توان به سیگنال مثبت بازار ارز به معاملات سهام نیز امیدوار بود. انتظار برای ادامه رشد تدریجی نرخ دلار در ماه‌های آتی وجود دارد. رشد نرخ دلار می‌تواند با حمایت از سودآوری شرکت‌های کالایی ضامن رشد سودآوری این شرکت‌ها باشد. در پاییز نیز ارائه عملکرد واقعی شرکت‌ها در نیمه نخست سال اهمیت بالایی خواهد داشت. انتظارات برای جهش سودآوری و کاهش نسبت قیمت به درآمد بازار از مواردی است که در گزارش‌های 6 ماهه مورد انتظار است. در کنار ریسک قیمت‌های جهانی برای معاملات بورس تهران، ریسک سیاسی در خصوص برجام با سنگ‌اندازی‌های رئیس جمهوری آمریکا بعضا نگرانی‌هایی را میان سرمایه‌گذاران بورسی ایجاد کرده است. با این حال سیاست خارجی کشورمان و پایبندی سایر قدرت‌های جهانی به برجام، باعث دلگرمی سرمایه‌گذاران شده و اثر احتمالی این ریسک را خنثی کرده است.
توان رقابت بورس با بازارهای رقیب؟
دومین عامل اثرگذار بر معاملات بورس تهران در نیمه دوم سال جاری میزان بازدهی انتظاری از بازارهای رقیب به خصوص بازار پول است. کارشناسان همچنان نسبت به پایبندی بانک‌ها به دستورالعمل بانک مرکزی در کاهش نرخ سود جذب سپرده‌ها تردید دارند. در این میان مشکلات بنیادی که در ترازنامه بانک‌ها مشاهده می‌شود به عنوان عامل منفی در راستای تحقق این مهم در اقتصاد کشور به حساب می‌آید. با این حال نظارت‌های اخیر بانک مرکزی و همچنین حساسیت رسانه‌ها نسبت به نرخ‌های بالای سود در بازار پول باعث شده بیشتر بانک‌ها سپرده‌های جدید (البته از عموم جامعه) را با رعایت الزامات بانک مرکزی جذب کنند. به نظر می‌رسد در میان راهکارهای موجود برای اصلاح نظام بانکی، کم‌هزینه‌ترین راه استفاده از ابزارهای نظارتی بر بانک‌ها برای کاهش نرخ سود است. در حالی‌که همچنان سیگنال مثبتی در خصوص خروج نقدینگی از بازار پول یا به بیانی دقیق‌تر حرکت نقدینگی تازه به سمت سایر اهداف سرمایه‌گذاری مشاهده نمی‌شود اما کاهش واقعی نرخ سود با افزایش نسبت قیمت به درآمد بازار پول می‌تواند فضا را برای رقابت دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری باز کند. در صورتی‌که عوامل بنیادی مطابق با ماه‌های اخیر به حمایت از بورس تهران برآیند با جذب نقدینگی، فضا برای صعود بورس تهران فراهم خواهد بود.
لزوم تعدیل انتظارات بورسی
همان‌طور که روند قیمتی فلزات در بازار جهانی، نرخ دلار و همچنین میزان بازدهی انتظاری در بازارهای رقیب در جهت‌گیری بورس تهران اثرگذار است، انتظارات نسبت به روند آتی قیمت سهام نیز اثرگذار خواهد بود. جهش‌های روزهای اخیر بورس به افزایش خوشبینی نسبت به رشد قیمت سهام در ماه‌های آینده اشاره دارد. برخلاف شرکت‌های فلزی و معدنی که سیگنال‌های مستقیم از رشد یا افت سودآوری می‌تواند بر نوسانات آتی قیمت سهام موثر باشد، دیگر گروه‌ها مانند خودرو به شدت تابع انتظارات از بازدهی سهام خواهند بود.
نوسان خودرویی‌ها با موج جدید نقدینگی:خودرویی‌ها به شدت تابع حرکت نقدینگی در بازار سهام خواهند بود. رصد نقدینگی در گروه خودرو کاملا بر این موضوع تاکید دارد که این نقدینگی توجه اندکی به تغییرات بنیادی داشته و عمدتا تابع انتظارات موجود است. طی روزهای اخیر نیز کف‌های روانی از نگاه بازار عاملی برای استقبال از نمادهای خودرویی بود. در جا زدن نمادهای خودرویی در کف‌های روانی طی هفته‌های اخیر، انتظارات را برای شروع یک موج صعودی به وجود آورد. در چهارشنبه گذشته این نقدینگی به دنبال ایجاد یک موج صعودی در نمادهای این گروه برآمد. این بار با توجه به فضای مثبت بازار سهام و همچنین قدرت نقدینگی موجود، خودرویی‌ها مسیر صعودی را در پیش گرفتند. درخصوص موج صعودی نمادهای خودرویی توجه به چند نکته الزامی به نظر می‌رسد. نخست اینکه بازار نوسانات شدید نمادهای خودرویی را در سال‌های اخیر در حافظه دارد. بر این اساس تشدید عرضه سهام در مسیر صعود خودرویی مورد انتظار است که می‌تواند مانع از رشد ادامه‌دار قیمت نمادهای این گروه شود. نکته دوم اینکه گرچه خودروسازان وضعیت بهتری را نسبت به دوره رکودی این صنعت تجربه می‌کنند اما همچنان اثر این اتفاقات مثبت در صورت‌های مالی منعکس نشده است و عدم تحقق انتظارات نسبت به بهبود وضعیت بنیادی خودرویی‌ها می‌تواند بر شدت عرضه سهام در این گروه بیفزاید (رصد گزارش‌های فصلی). نکته پایانی توجه به قدرت نقدینگی برای ادامه حرکت صعودی خودرویی‌ها است. ارزش معاملات روز چهارشنبه گروه خودرو به بیشترین میزان خود از پایان اردیبهشت رسید. در شرایطی که عرضه‌ها در نمادهای این گروه ادامه داشت، نقدینگی تازه عاملی برای رشد نمادهای خودرویی شد. در شرایط کنونی نمادهای خودرویی از کف‌های روانی خود فاصله چندانی نگرفته‌اند، باید در نظر داشت ادامه مسیر صعودی نمادهای این گروه نیازمند افزایش بیش از پیش ارزش معاملات خواهد بود. به نظر می‌رسد در مسیر صعودی فشار فروش نیز بیش از پیش افزایش یافته و در نتیجه برای رشد نمادهای این گروه به نقدینگی بیشتری نیاز خواهد بود. در این میان سرکوب شدید تقاضای خودرویی می‌تواند بار دیگر اصلاح این گروه را به دنبال داشته باشد. خودرویی‌ها به‌عنوان نمونه‌ای از اثر انتظارات بر نوسانات قیمت سهام مطرح شدند در حالی‌که این موضوع برای بسیاری از گروه‌های بازار مشابه است.
عملکرد صنایع در نیمه نخست سال
در عملکرد 6 ماه نخست سال 96 محصولات کاغذی، قند و شکر و رایانه به ترتیب با رشد 67، 64 و 40 درصدی بیشترین بازدهی را به ثبت رساندند. در نقطه مقابل گروه استخراج نفت با تک‌نماد «حفاری»، سایر معادن با تک‌نماد «کماسه» و محصولات چوبی با تک‌نماد «چفیبر» به ترتیب با افت 29، 25 و 13 درصدی بیشترین ریزش را از ابتدای سال تجربه کردند. در عملکرد سه‌ماهه تابستان نیز فلزات اساسی، کانه‌های فلزی و فرآورده‌های نفتی به ترتیب با رشد 40، 37 و 24 درصدی بهترین عملکرد در میان سایر صنایع را به ثبت رساندند. در نقطه مقابل استخراج سایر معادن، استخراج نفت و دستگاه‌های برقی به ترتیب افت 32، 24 و 11 درصدی را تجربه کردند. بر این اساس تابستان امسال را می‌توان تابستان داغ گروه معدنی و فلزی بورس تهران عنوان کرد.
مقایسه بازدهی با بازارهای رقیب
بورس تهران در نیمه نخست سال با رشد بیش از 11 درصدی بیشترین بازدهی را در مقایسه با دیگر بازارها به ثبت رساند. هر سکه طرح جدید از ابتدای سال رشد 7/ 1 درصدی و هر دلار آمریکا نیز با رشد 8/ 3 درصدی همراه شد. در ماه‌های نخست سال همگام با فضای سیاسی حاکم بر اقتصاد کشور (انتخابات ریاست جمهوری) رشد نرخ دلار سرکوب شد. با این حال با بازگشت آرامش نسبی سیاسی دلار در مسیر صعود تدریجی قرار گرفت. نرخ دلار در تابستان رشد 3/ 4 درصدی را به ثبت رساند. از ابتدای شهریور نیز نرخ دلار به مسیر صعودی خود ادامه داد به این ترتیب پس از نزدیک به 8 ماه دلار بار دیگر به کانال 3900 تومانی وارد شد. البته طی روزهای اخیر بار دیگر نرخ دلار با افت اندکی در مرز این سطح روانی (3900 تومان) قرار گرفته است. به نظر می‌رسد بازارساز ارز به منظور کنترل نوسانات و سرکوب تقاضاهای غیرواقعی سیاست سرکوب کوتاه‌مدت دلار را در دستور کار قرار داده است. سکه نیز که در ابتدای سال با حباب قیمتی (بیشتر بودن قیمت بازار نسبت به ارزش ذاتی) در سطح 80 هزار تومانی قرار داشت طی هفته‌های اخیر به کمتر از 40 هزار تومان رسیده است. تنش‌های موجود در فضای سیاسی جهان به خصوص جدال آمریکا و کره شمالی باعث شد که قیمت طلای جهانی مسیر صعودی را در پیش بگیرد. با این حال از میانه شهریور قیمت طلا مسیر نزولی را در پیش گرفته است. همگام با افت قیمت طلا سکه نیز از اوج قیمتی خود فاصله گرفت. در شهریورماه نیز بورس با ثبت بازدهی بیش از 4 درصدی در مقایسه با دلار (بازدهی 7/ 1 درصدی) و سکه (بازدهی 8/ 1 درصدی) بیشترین رشد را تجربه کرد.
اتفاقات مهم شهریور بازار سرمایه
آغاز عرضه‌های اولیه در شهریور از مهم‌ترین اتفاقات نیمه نخست سال بود. در اقدامی عجیب و غیر‌کارشناسی سازمان بورس از هفته‌های پایانی سال گذشته عرضه اولیه هر گونه سهام و همچنین اوراق بدهی را متوقف کرد. از اوایل شهریور بار دیگر توسعه بازار سرمایه در دستور کار قرار گرفت. از نکات قابل توجه استقبال قابل توجه از عرضه‌های اولیه سهام و همچنین اوراق خزانه اسلامی بود. به این ترتیب صف‌های چند‌میلیونی را برای این نمادها شاهد بودیم. در بازار بدهی کاهش نرخ موثر اوراق در سطوح کمتری نسبت به گذشته مورد توجه بود. طی شهریور اوراق خزانه اسلامی در سررسیدهای مختلف در بازار بدهی عرضه شد. علاوه بر این در بازار سهام نیز شاهد عرضه سهام مبین وان کیش، چدن‌سازان و های‌وب بودیم. انتظارات مثبت کنونی در بازار سرمایه بهترین فرصت برای گسترش عرضی بازار سرمایه خواهد بود.
