به همین منظور دولت بر سر یک دو راهی بسیار دشوار قرار گرفت؛ یا باید قید پرداخت بدهی‌های خود را زده و آن را به یک زمان دیگر منتقل می‌کرد و یا اینکه تاثیرات تبعی انتشار اوراق را در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور به جان می‌خرید.
هر چند که دولت می‌توانست با یک برنامه‌ریزی بسیار دقیق به تمامی اهداف مدنظر خود دست یابد و در عین حال مانع اثرگذاری این طرح بر سایر بازارها شود. به هر ترتیب این اتفاق رخ نداد و بازار ما به وضعیت فعلی رو‌به‌رو و سازمان طی بخشنامه‌ای، از پذیرش تمامی اوراق بدهی و اسناد خزانه اسلامی در بازار جلوگیری کرد. همین عامل سبب شد که پیمانکاران و طلبکارانی که درصدد دریافت و معامله اسناد خزانه اسلامی بودند، به دلیل عدم وجود فضای شفاف و رسمی، مجبور شدند که معاملات خود را با نرخ‌های بالاتر و در فضایی غیر شفاف با دلال‌های این اوراق انجام دهند. یکی از این اوراق، اسناد خزانه اسلامی بانکی نام دارد که در بازار به نام «سخاب» شناخته می‌شود. سخاب، اوراقی است که در راستای اخزاها و برای پرداخت بدهی‌های دولت به پیمانکاران دولتی منتشر شده، اما فرق این اوراق با اسناد خزانه اسلامی این است که در هر زمان منتشر می‌شود، در همان سال مالی هم تسویه صورت می‌گیرد و دیگر سال مالی آن مثل اخزا تغییر پذیر نیست. نکته‌ای که در انتشار این اسناد وجود دارد، این است که اسناد خزانه اسلامی بانکی در یک بازار متشکل خرید و فروش نمی‌شود و سازمان بورس برای این مسئله ساز و کاری را ترتیب نداده است. همین عامل سبب شده که این اسناد در یک فضای غیر شفاف معامله شده و به تبع آن نرخ‌های بالایی نیز برای آن در نظر گرفته شود.
سازمان بورس، مانع ورود سخاب به بازار رسمی
برای بررسی بیشتر این مسئله به سراغ مهدی بنانی، مدیرکل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی دولت رفته و با وی در خصوص روند غیر شفاف معاملات سخاب به بحث پرداختیم. وی در بیان نبود ساز و کار مشخص و متشکل برای معامله اسناد خزانه اسلامی بانکی (سخاب) عنوان کرد که خرید و فروش این اوراق در همان شعبی صورت می‌گیرد که صادر می‌شود. اما متاسفانه این اوراق به دلیل ممانعت سازمان بورس، تاکنون اجازه معامله در بازار سرمایه را به صورت رسمی و شفاف نیافته است. بنانی با اشاره به حجم ۱۲ هزار میلیارد تومانی اسناد خزانه اسلامی بانکی گفت که سازمان بورس دلیل ممانعت خود از پذیرش این اوراق را مشکلات و نوساناتی که در بازار سهام رخ داد، عنوان کرده است.
مدیر کل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی دولت در خصوص راه افتادن بازار سیاه این اوراق و معامله آن در یک فضای غیر شفاف گفت تا زمانی که در بازار سرمایه خرید و فروش ثانویه این اوراق آغاز نشود، این مسائل به قوت خود باقی خواهند ماند. در عین‌حال این اوراق متعلق به شخصی است که به نامش ثبت شده و تنها اجازه نقل و انتقال محدودی را برای این افراد در نظر گرفته‌اند که بتوانند آن را در سیستم بانکی معامله کنند. حال آن که فردی اگر بخواهد اوراق تحت اختیار خود را با قیمت پایین تر به فروش برساند، به دولت بازنمی‌گردد و خود آن پیمانکار صاحب اختیار است. وی در ادامه افزود که البته بر این باور هستیم که این روند معیوب بوده و مشکل دارد، اما به دلیل مشکلاتی که در بازار سرمایه رخ داده است، سازمان بورس اجازه انتشار این اوراق را نداده و به ناچار وارد چنین فضایی شده‌ایم.
فعالان بازار، عامل به وجود آمدن بازار سیاه اوراق
یک منبع آگاه در ارکان بازار سرمایه می‌گوید که سازمان بورس به دلیل نوساناتی که بازار سهام وجود داشت، پذیرش و عرضه انواع سهام و اوراق را در کلیه ارکان متوقف کرده است.
به گفته وی علت این مسئله هم اعتراض فعالین بازار سرمایه به انتشار بیش از‌اندازه اوراق بدهی در سال‌های گذشته بود، در نتیجه سازمان بورس تصمیم گرفت که روند پذیرش و عرضه انواع سهام و اوراق را در ارکان مختلف متوقف کند تا این موج نوسانات منفی بازار آرام شود.این منبع آگاه عنوان کرد همین مسئله سبب شد تا ما از بهمن ماه سال گذشته، هیچ گونه اوراقی را پذیرش نکنیم، اما با این حال مشاهده شد که اتخاذ کردن این ساز و کار هم پاسخگوی منفی خوردن‌های بازار نبود، هرچند که به دلیل فضای مثبت پس از انتخابات شاخص روندی صعودی گرفت و بازار فضای مثبتی را تجربه کرد، اما همانطور که مشاهده می‌شود دوباره به سمت روزهای منفی خود برگشت. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که فضای بازار متاثر از انتشار اوراق بدهی نبود.
وی با تائید این نکته که در غیاب پذیرش اسناد خزانه اسلامی بانکی در بورس، این اوراق در فضایی خارج از بازار و محیطی غیر شفاف معامله می‌شود، گفت که ادامه این روند زیبنده بازار سرمایه و فضای اقتصادی کشور نیست و تمامی فعالان، تصمیم سازان و مجریان بازار سرمایه از این روند ناراضی هستند و معتقدند که در حق پیمانکاران و بدهکاران اجحاف می‌شود و آنها بدهی‌های خود را با نرخ‌های بیشتر از بازار دریافت می‌کنند. این منبع آگاه تصریح کرد که واقعیت مسئله این است که سازمان باید مجوز ورود این اوراق را به بورس بدهد، اما متاسفانه تحت فشار برخی از فعالان بازار، از انجام این کار خودداری می‌کند. بنابراین مجددا باید تاکید شود که با نگاه به تجربه چند ماه اخیر باید دریافت که توقف پذیرش اوراق و عرضه اولیه سهام، تاثیری بر بهبود فضای بازار نداشته است، چرا که عرضه کننده اوراق، پیمانکارانی هستند که اگر مشاهده کنند که قیمت‌ها معقول نیست، آن را عرضه نمی‌کنند. در نتیجه به دلیل اینکه ما جلوی پذیرش آن را در فضای رسمی گرفته‌ایم، در یک فضای غیر عادلانه و با نرخ‌های بالا معامله می‌شود.
منبع: هفته نامه بورس
