رقابت چین و هند در بنادر چابهار و گوادر

به گزارش ایران اکونومیست؛ مجله یاد شده نوشت، چین به کسب برتری استراتژیک در جنوب و مرکز آسیا چشم امید دوخته است.
برنامه ریزان چینی هنر استفاده از بسته های اقتصادی برای دنبال کردن اهداف استراتژیک را مطالعه کرده اند. طرح جاده ابریشم یا «یک کمربند، یک جاده»* و بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا** نمونه های اولیه آن هستند.
بنابراین چین تبدیل به بزرگ ترین سیستم بانکی جهان شده است. اعطای وام به کشورهای دیگر برای توسعه زیرساخت هایشان در سال های اخیر، نقش محوری در توسعه چین بازی کرده است.
توسعه این زیرساخت ها مانند یک سپر عمل می کند: چین از طریق بدهی، پروژه های زیرساختی در خارج کشور را تامین مالی می کند تا ضمن ایجاد اشتغال کوتاه مدت و رشد اقتصادی در این کشورها، مازاد ظرفیت صنعتی خود را تخلیه و درآمد کسب کند و توان تاثیرگذاری چین در امور منطقه ای را نیز تحکیم نماید.
اما آسیا تحت نفوذ قدرت جویان دیگری نیز هست که برنامه ها و شرکای خود را دارند.
کریدور اقتصادی چین-پاکستان برای چین مهم است. این کریدور اقتصادی، منطقه سین کیانگ در غرب چین را به بندر گوادر در جنوب پاکستان متصل خواهد کرد و در این مسیر از ایالت محروم بلوچستان و لاهور عبور خواهد نمود. این ارتباط جاده ای ضمن آنکه به توسعه پاکستان کمک می کند، یک گذرگاه حیاتی برای صادرات چین به خاورمیانه و اروپا خواهد بود.
پکن با سرمایه گذاری در شبکه حمل و نقل جاده ای پاکستان، علاوه بر اتصال دو کشور، به دنبال احیای جاده ابریشم و ایجاد کریدور صادراتی به پاکستان است.
بنابراین کریدور اقتصادی چین-پاکستان ظاهرا سودآور است. این طرح در حالی که محرکی برای صنایع چین است، هدف نفوذ و دسترسی به اقیانوس هند را برای چین تامین می کند.
پاکستان نیز به دلیل منافع سیاسی خود در منطقه و نیازش به سرمایه گذاری، ثابت کرده است که خواهان شراکت با چین است.

**گوادر، نگین تاج کریدور اقتصادی چین-پاکستان
بندر گوادر پاکستان یک قطب تجاری برای کریدور اقتصادی چین-پاکستان در سواحل اقیانوس هند است. چین اعلام کرده است یک برنامه سرمایه گذاری 57 میلیارد دلاری برای کریدور اقتصادی چین-پاکستان دارد که با توسعه بندر گوادر تکمیل می شود.
«دوستین خان جمالدینی» رئیس سازمان بندر گوادر پاکستان به تازگی در مصاحبه ای ضمن اشاره به اینکه بندر گوادر به غیر از چین به روی فعالان تجاری نیز باز خواهد شد، گفته است: این بندر می تواند ظرف 10 سال شهری در سطح شنژن*** چین شود.
اما سخن در مورد توسعه تجاری شاید منعکس کننده واقعیت نباشد. شواهد فزاینده ای وجود دارد که پتانسیل کریدور اقتصادی چین-پاکستان و بندر گوادر مطابق آنچه دولت ادعا می کند نیست.
بندر گوادر هنوز برای بازرگانی آماده نیست و عامل آن تا حدودی ناشی از نداشتن ارتباط از طریق بلوچستان است.
قسمت های بزرگ دیگر کریدور اقتصادی چین-پاکستان نیز از مناطق آشوب زده ای می گذرد که بسیار پرخطر هستند.
نگرانی های امنیتی در پاکستان دولت این کشور را ترغیب به ایجاد یک دایره امنیتی مخصوص جدید با 13 هزار و 700 پرسنل کرده است که تنها هدفش حفاظت از پروژه کریدور اقتصادی چین-پاکستان است. این در حالی است که افزایش تهدیدها در غرب چین نیز منجر به ایجاد وضع امنیتی سختی در منطقه سین کیانگ این کشور شده است.
و سرانجام، مساله حاد کمبود آب در بلوچستان مانعی برای اجرای پروژه های ساختمانی بزرگ است.
این موانع، روند تکمیل مسیر واردات انرژی چین که تنگه مالاکا را دور می زند را آهسته تر می کند.

**داستان دو بندر
بندر چابهار ایران، جایی که هند در حال سرمایه گذاری است، یک آیینه ژئوپلیتیکی برای گوادر است.
این دو پروژه، موفقیت ها و محدودیت های تلاش چین برای گسترش نفوذش در کرانه های اقیانوس هند را نشان می دهد.
مقامات هند تاکید می کنند که چابهار بندر رقیب (برای گوادر) نیست.
هند دسترسی زمینی به افغانستان لازم دارد تا آرمان هایش برای ایفای نقش بزرگ تر در تجارت و امنیت آسیای مرکزی رنگ واقعیت به خود بگیرد.
با این حال، پاکستان برای کالاهای هندی ممنوعیت ترانزیتی ایجاد کرده است.
افغانستان نیز ترانزیت کالاهای پاکستانی از خاک این کشور را ممنوع کرده است. این مساله برای پروژه خط آهن منطقه ای که تاجیکستان و پاکستان را از طریق افغانستان به یکدیگر وصل می کند، نشانه خوبی نیست.
اما بندر چابهار می تواند به فشار هند برای ایفای یک نقش تعیین کننده در آینده افغانستان و منطقه کمک کند.
ایران چابهار را برای سرمایه گذاری هند و ژاپن باز کرده است، اما تاخیرها و تردیدها درباره این پروژه آن را معطل کرده است.
هند به تازگی یک برنامه توسعه 150 میلیون دلاری برای شروع ساخت این بندر که ماه مه گذشته (خرداد-تیر 1395) توافق اولیه آن بسته شد را تصویب کرده است.
با وجود اینکه هند در این زمینه آهسته حرکت می کند، توسعه چابهار به نفع ژاپن و هند است.
تصاویر ماهواره ای نشان دهنده پیشرفت بندر چابهار با وجود این تاخیرها است و بندرعباس که یک بندر نفتی است به شدت نیازمند آزاد شدن ظرفیتش برای پاسخگویی به نیاز گردش نفتی است.
از سوی دیگر، سرمایه گذاری چین در ایران از زمان اجرای توافق هسته ای تا کنون تغییر قابل ملاحظه ای نکرده است.
آنگونه که در مورد پاکستان مشاهده می شود، به نظر نمی رسد سرمایه گذاری چین در ایران برای نفوذ سیاسی در این کشور باشد، به ویژه به این دلیل که کشورهای دیگری نیز خواهان سرمایه گذاری در ایران هستند و ایران حق انتخاب دارد.
ایران وقتی به دنبال سرمایه گذار و همکار برای توسعه میدان های نفت و گاز خود می گشت، به شرکت های نفت و گاز چین امتیاز خاصی نداد.
چابهار یک پروژه حساس به لحاظ امنیت انرژی در منطقه است. هند و ژاپن خود را مکلف به تکمیل این پروژه می دانند.
چین استفاده از سرمایه گذاری در زیرساخت های پاکستان را مطالعه کرده است، در حالی که این سرمایه گذاری ها برای بازارهای سهام پاکستان مفید است، به دلیل محدودیت های موجود در استراتژی چین و وجود یک محیط سیاسی پیچیده در منطقه که مانع شکل گیری ارتباطات متقابل می شود، این سرمایه گذاری ها ممکن است به نتایج دلخواه نرسد.