کشف سنگ زینتی و گوهر آتشین ایرانی در قم

به گزارش ایران اکونویست؛  در دنیای پررمز و راز سنگ‌های زینتی، کمتر سنگی به‌اندازه‌ی اوپال توانسته است دل علاقه‌مندان به جواهرات طبیعی را به‌دست آورد. اوپال (Opal) با درخشش‌های رنگین‌کمانی و ظاهر چشم‌نوازش، نه‌تنها در میان کلکسیونر‌ها و هنرمندان جواهرساز جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه در ایران نیز به‌تدریج جای خود را به‌عنوان یکی از سنگ‌های ارزشمند و بومی باز کرده است. این مقاله به معرفی کامل سنگ اوپال، انواع آن، ویژگی‌های ظاهری و زمین‌شناسی، وضعیت آن در ایران، روش‌های شناسایی، و قیمت بازار آن می‌پردازد.

اوپال چیست؟

 اوپال یکی از سنگ‌های نیمه‌قیمتی است که برخلاف بیشتر سنگ‌های زینتی ساختار بلوری ندارد و در دسته‌ی مینرالوئید‌ها قرار می‌گیرد. این سنگ از سیلیس آمورف (بی‌شکل) و مقدار قابل‌توجهی آب (۵ تا ۲۰ درصد) تشکیل شده و همین ساختار خاص باعث شده است درخشش و بازی رنگ چشمگیری از خود نشان دهد. این بازی رنگ در اوپال گران‌بها به‌گونه‌ای است که با چرخش زاویه دید، طیف‌هایی از رنگ‌های آبی، سبز، قرمز، نارنجی و بنفش در آن ظاهر و ناپدید می‌شود.

انواع اوپال

اوپال‌ها به‌طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند که از نظر کیفیت، زیبایی و ارزش تفاوت دارند:

یک. اوپال معمولی

این نوع اوپال‌ها فاقد بازی رنگ هستند و اغلب به رنگ‌های سفید، شیری یا خاکستری دیده می‌شوند. با اینکه درخشندگی خاصی ندارند، اما همچنان در برخی زیورآلات ساده کاربرد دارند.

دو. اوپال گران‌بها

اوپال‌هایی که بازی رنگ یا «play-of-color» دارند، در این گروه قرار می‌گیرند. این سنگ‌ها معمولاً دارای پس‌زمینه‌ای شفاف، نیمه‌شفاف یا مات هستند که با الگو‌های رنگی بسیار متنوعی تزیین شده‌اند.

سه. اوپال آتشین

نوعی خاص از اوپال که بیشتر به رنگ‌های قرمز، نارنجی یا زرد دیده می‌شود و گاهی بدون بازی رنگ، اما با جلای درونی بسیار جذاب ظاهر می‌شود. اوپال‌های آتشین به‌ویژه در ایران شناخته شده‌اند و از زیبایی خاصی برخوردارند.

محل‌های پیدایش اوپال در ایران

با اینکه ایران بیشتر با سنگ‌هایی مانند فیروزه، عقیق و لاجورد شناخته می‌شود، اما گزارش‌های معتبر زمین‌شناسی نشان داده‌اند که اوپال نیز در برخی نواحی کشور وجود دارد. مهم‌ترین مناطق شناخته‌شده برای پیدایش این سنگ در ایران عبارت‌اند از:

استان قم: در برخی نواحی کوهستانی اطراف قم، نمونه‌هایی از اوپال آتشین به‌دست آمده که دارای رنگ نارنجی و قرمز خیره‌کننده‌اند.

خراسان جنوبی: در بخش‌هایی از این استان، اوپال‌های شیری‌رنگ یا دارای جلای نیمه‌شفاف یافت شده‌اند.

سمنان و دامغان: در لایه‌های آتشفشانی قدیمی اطراف دامغان، رگه‌هایی از اوپال در سنگ‌های سیلیسی شناسایی شده‌اند.

جنوب استان کرمان و هرمزگان: احتمال وجود ذخایر محدود اوپال در لایه‌های آتشفشانی این مناطق وجود دارد که نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

با وجود این نشانه‌ها، هنوز معادن اوپال در ایران به‌صورت صنعتی بهره‌برداری نشده‌اند و نمونه‌های یافت‌شده عمدتاً در مقیاس محدود و تجربی استخراج شده‌اند.

ویژگی‌های ظاهری اوپال

اوپال به‌دلیل ویژگی خاص ساختاری‌اش، ظاهری بسیار متمایز دارد. رنگ زمینه این سنگ می‌تواند از سفید، شیری، خاکستری و آبی روشن تا قرمز و نارنجی متغیر باشد. مهم‌ترین ویژگی این سنگ، بازی رنگ آن است که در نور با حرکت دادن سنگ، رنگ‌های درخشان و متفاوتی ظاهر می‌شوند. این پدیده ناشی از ساختار لایه‌لایه ذرات سیلیس موجود در سنگ است که نور را به‌صورت طیفی پراکنده می‌کند.

کاربرد‌های اوپال

اوپال بیشتر در صنعت جواهرسازی استفاده می‌شود و به‌ویژه برای ساخت:

انگشتر‌های زنانه و مردانه

گردنبند‌های خاص و سنتی

سنگ‌های کلکسیونی

مهر و زیورآلات هنری

همچنین برخی باور‌های سنتی، اوپال را سنگی با خاصیت آرامش‌بخش و جذب انرژی مثبت می‌دانند. در برخی فرهنگ‌ها از آن به‌عنوان سنگ خوش‌یمن یاد می‌شود.

قیمت اوپال در بازار ایران و جهان

قیمت اوپال به عوامل متعددی بستگی دارد: نوع، رنگ، کیفیت بازی رنگ، اندازه، و میزان شفافیت.