تب تقاضا در بازار ارز رو به سردی نهاد

به گزارش ایران اکونومیست؛ نوسان در بازار آزاد ارز از اواخر آبان ماه و پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آغاز شد؛ در آن زمان قیمت هر دلار به بالای 3900 تومان جهش کرد که برخی کارشناسان آن را با افزایش تقاضای فصلی ارز به دلیل نیازهای ارزی شرکت ها برای تسویه حساب های مالی در پایان سال میلادی و نیز تقاضای ارز مسافرت های خارجی مرتبط دانستند.
در همن زمان ولی اله سیف رییس کل بانک مرکزی اطمینان داد که این تحولات بیش از هر چیز ناشی از شوک های انتظای است که با عواملی چون افزایش تقاضای فصلی ارز ترکیب شده اند و به رغم اثرگذاری مقطعی بر تغییرات نرخ ارز، از سوی بنیادهای اقتصاد کلان پشتیبانی نمی شوند و از این رو پایدار نخواهند بود.
به عقیده سیف، شاخص های کلان اقتصادی به رغم کاهش قابل توجه قیمت نفت در بازارهای جهانی، تک رقمی شدن تورم، مثبت شدن تراز تجاری کشور و نیز رشد اقتصادی 7.4 درصدی در نیمه نخست امسال از عوامل ثبات در بازار هستند و این تحولات مقطعی پایدار نمی ماند و در پایان سال به سنت سه سال قبل و با کاهش تقاضاها رو به کاهش می نهد.
دومین جهش قیمتی دلار در بازار آزاد در هفته ای که گذشت روی داد و قیمت آن در برخی معاملات به حدود 4150 تومان رسید؛ در این میان فعالان بازار ارز این افزایش را مرتبط با رشد شاخص دلار در برابر همه ارزها در بازارهای جهانی می دانستند، زیرا تصمیم بانک مرکزی امریکا برای افزایش 0.25 درصدی نرخ بهره در این کشور به تقویت دلار انجامیده است.
برخی سفته بازان به تصور اینکه ماهیت این ناپایداری ها از جنس جهش ارزی سال های 90 و 91 است، سرمایه های خود را به این بازار سوق دادند؛ رشد سفته بازی در بازار ارز سبب دامن زدن به تقاضا در بازار شد که همین امر نیز به افزایش قیمت آن و جهش به کانال 4100 تومانی شد.
عباس آرگون عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران هجمه تقاضاهای هیجانی را یکی از دلایل نوسان های ارز در روزهای اخیر عنوان کرد و گفت: زمانی که تقاضا برای پول فیزیکی (اسکناس) افزایش پیدا می کند، قیمت نیز بالا می رود.
به عقیده وی، در این میان افرادی که شغلشان ارتباطی به بازار ارز ندارد، وارد بازار ارز می شوند که این امر نوسان را در بازار تشدید می کند.
وی با بیان اینکه برخی با تصور تکرار جهش ارزی سال های 90 و 91 وارد بازار شده اند، گفت: این افراد به امید کسب سود و با اینکه نیازی به ارز ندارند، نقدینگی خود را از بانک بیرون کشیده و ارز می خرند که این کار به تقاضا دامن می زند.
با این حال فشار سفته بازان برای تداوم افزایش قیمت ها در بازار دیری نپایید و در نهایت در دو روز گذشته (چهارشنبه و پنجشنبه هشتم و نهم دی) ارزش دلار آمریکا در بازار آزاد رو به افول نهاد و به رقم 4005 تومان رسیدکه 130 تومان کاهش را طی دو روز ثبت کرد.
ارزش درهم امارات نیز که از بازیگران مهم تعیین قیمت دلار در بازار آزاد است، در این دو روز با کاهش 30 تومانی روبرو شد و به 1105 تومان رسید.
این روند قیمتی پیش بینی مسئولان بانک مرکزی مبنی بر پایدار نبودن رشد قیمت ها در بازار آزاد را اثبات کرد و نشان داد که با فروکش کردن تقاضای تجاری و مسافرتی در کنار مدیریت دلار آمریکا با کشورهای همسایه، کاهش قیمت حواله درهم امارات، کاهش تقاضای احتیاطی، سفته بازی و تبدیل دارایی، این بازار به تعادل می رسد.
در این میان نمی توان افزایش نقش بانک مرکزی در مهار این نوسان های فصلی و نیز افزایش عرضه ارز توسط بانک مرکزی برای تامین تقاضاهای اصلی این بازار را نادیده گرفت که نتیجه مستقیم همه این اقدام ها، روند نزولی چشمگیر در بازار بود.
صمد کریمی مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در این باره افزایش تقاضای تجاری و مسافرتی، رشد نرخ حواله درهم امارات و افزایش فعالیت دلالان بازار ارز را از جمله دلایل موج اخیر رشد قیمت ها دانسته است.
وی ضمن تاکید بر اینکه بانک مرکزی وظیفه خود می داند که بازار غیررسمی ارز را مدیریت کند، در خصوص ابزارهای بانک مرکزی برای رصد جریان ورود و خروج ارز گفت: بانک مرکزی توسعه سامانه های متعددی را برای این منظور در دستور کار خود قرار داده تا مدیریت ارزی بهتری حاکم شود، اما در حال حاضر نیز سامانه هایی نظیر سامانه های بازار بین بانکی «سمتاک» و «سنا» در حال فعالیت است و سامانه ای هم برای رصد منشأ ارزی در حال تکمیل است، اما هر کدام از این سامانه ها نیازمند ارتقا هستند، به عبارت دیگر بانک مرکزی در حال تکمیل اقدامات خود است ضمن اینکه سایر دستگاه ها هم کمک می کنند تا به نقطه مطلوب دست یابیم.
وی با اشاره به نوسانات نرخ ارز طی دو ماه گذشته تصریح کرد: دلایل این افزایش را می توان به دو بخش کلی عوامل «بنیادین و غیر بنیادی» و «داخلی و خارجی » تقسیم کرد. تقویت دلار در بازارهای جهانی، رشد 0.25 واحد درصدی نرخ بهره کلیدی آمریکا و به تبع آن کاهش قیمت جهانی طلا از جمله عوامل خارجی رشد قیمت ارز هستند. ضمن اینکه کاهش قیمت جهانی طلا هم با رشد تقاضا برای خرید ارز از سوی دارندگان و پوشش ریسک دارایی های خود بر بازار داخلی اثر می‌گذارد.وی افزود: بانک مرکزی در چارچوب نظام ارزی شناور مدیریت شده توانست فاصله بین نرخ ارز بازار آزاد و بین بانکی را از 112 درصد در سال 1391 به 13 درصد در سال 1395 برساند، هرچند که تحت تاثیر موج نوسان اخیر این رقم 10 واحد درصد افزایش یافت و به حدود 23 درصد رسید. ضمن اینکه مطابق با روال سال های قبل، از اواخر پاییز و اوایل فصل زمستان تقاضای تجاری و مسافرتی برای خرید ارز به صورت معناداری افزایش می یابد لیکن در سال جاری شیب افزایش قیمت در فاصله زمانی یاد شده، بیشتر از سال های گذشته شد که افزایش نرخ برابری دلار در بازارهای جهانی و نرخ حواله درهم امارات در این امر بسیار موثر بوده است. در واقع تشدید آربیتراژ اسعار عمده با کشورهای همسایه از جمله عراق، امارات و ترکیه و حتی افغانستان تقاضا برای خرید دلار را افزایش داده است. ضمن این که رشد بالای اقتصادی سال جاری، واردات بیشتری را به دنبال داشت.
با این اوصاف مروری بر رفتار بازار ارز آزاد در دو سال گذشته خالی از لطف نیست و می تواند نمای روشنتری را از آینده این بازار در ماه های پایانی سال روشن کند؛ در سال 93 و در حالی که در همین ایام هر دلار آمریکا حدود 3595 تومان در بازار معامله می شد، در پایان سال به 3399 تومان تقلیل یافت.
پارسال نیز بازار با همین رفتار قیمتی مواجه شد؛ در حالی که قیمت دلار در اواخر سال 2015 میلادی به 3737 تومان در بازار آزاد رسیده بود، در پایان سال به 3472 تومان کاهش یافت.
از این رو همانطور که بانک مرکزی پیش بینی کرده است، انتظار می رود که تحولات ارزی پیش آمده در هفته های اخیر، رو به افول نهد و با ورود درآمدهای ارزی غیرنفتی به بازار، شاهد به ثبات رسیدن این بازار باشیم.