میتوان از سوء مدیریت کلان اقتصادی و فساد اداری به عنوان یکی دیگر از مشکلاتی که سالهاست گریبانگیر کشور است، اشاره کرد که البته در سالهای اخیر کاهش قیمت نفت نیز به آن اضافه شده است. بنابراین با وجود چنین مشکلاتی نمیتوان آینده روشنی برای اقتصاد کشور در دورهی پسا تحریم پیشبینی کرد، همان طور که قبل از تحریمها نیز این مشکلات وضعیت معیشتی اقشار کم درآمد را تحت تاثیر قرار داده بود و تحریمها فقط موجب تشدید این اثرات شد. البته اجرایی شدن برجام اثرات مختلفی بر اقتصاد میگذارد که نمیتوان آنها را نادیده گرفت که در ادامه به بررسی این اثرات میپردازیم:
اولین تاثیر به دلیل بازگشت پولهای بلوکه شده ایران است. سابقه تاریخی کشور نشان میدهد که با ورود ارز به کشور، افراد خاصی که به دلایل مختلف در سیستم دولتی نفوذ دارند مجوز واردات دریافت کرده و کالاهای لوکس و غیر ضروری وارد کشور مینمایند. با افزایش ورود این کالاها صنایع و تولیدات داخلی نابود شده و به دنبال آن بیکاری افزایش مییابد.
اثر بعدی با ورود سرمایههای خارجی رخ می دهد. ورود سرمایهگذاران خارجی نیز صرفا نمیتواند عامل شکوفایی اقتصاد باشد، زیرا کشورهای دیگر در حال حاضر به ایران فقط به عنوان یک بازار فروش برای کالاهای داخلی خود نگاه میکنند و بیشتر سعی می کنند اقتصاد ما را به یک بازار مصرفی تبدیل کنند تا یک اقتصاد تولیدی. در صورت ورود صنایع به کشور نیز اگر این صنایع در حد مونتاژ و فنآوریهای منسوخ کشورهای پیشرفته باشد آثار منفی آن بر اقتصاد بیش از آثار مثبت آن خواهد بود.
در نهایت انتظار میرود که در دوران پسا تحریم به دلیل برداشته شدن تحریمهای بانکی و تجاری هزینههای تولیدکنندگان کاهش یابد و این کاهش هزینهها منجر به کاهش قیمتها شود ولی بسیاری از صنایع مانند خودروسازیها با نفوذ در وزارت صنایع قصد کاهش قیمت ندارند.
به دلایل ذکر شده اگر مشکلات مدیریتی اصلاح نگردد اجرایی شدن برجام تنها به نفع اقشار خاصی در کشور خواهد بود که در دوران تحریم نیز منافع زیادی کسب کردهاند و چه بسا توزیع درآمد در جامعه به ضرر دهکهای پایین تغییر یابد.
دکتر راحله جمشیدلو تحلیلگر مسائل اقتصادی