تئاتر شورایی به عنوان گونهای نوین در تئاتر جهان و نوپا در تئاتر کشور محسوب میشود که هدف آن درگیر کردن و مشارکت دادن مخاطب در روند اجرا، ایجاد گفتوگو و تعامل بین افراد و توانمندسازی شهروندان است.
رپرتوار تئاتر شورایی با اجرای سه اثر «وقتی برلینِ 2 شورایی میشود»، «پیش از صبحانه جدلی» و «قویتر» همزمان با چهارمین جشنوارهی تئاتر شهر در فرهنگسرای ارسباران در حال اجراست.
آریان رضایی طراح و اجرا گردان این رپرتوار با بیان اینکه مفتخر است در ایران مروج این شیوه است، به بهانهی بهصدا درآمدن زنگ آغاز این رپرتوار در فرهنگسرای ارسباران دربارهی دلایل انتخاب این سه متن گفت: هر سه کار مونولوگ هستند و شیوه اجرایی من که خودم آن را ابداع کردهام «مونو-شورایی» است؛ یعنی اجرایی مونولوگ به وسیله تکنیکهای تئاتر شورایی؛ به علاوه همه شخصیتهای هر سه داستان زن بودند و در هر سه، موقعیت زنان را در خلال آسیبهای اجتماعی بررسی میکرد.
وی افزود: نمایشنامههای «قویتر» و «پیش از صبحانه» متنهای مشهور جهانی هستند که در دانشگاههای دنیا برای کار به دانشجویان پیشنهاد میشود. نمایشنامه «برلین» محمد یعقوبی هم در ایران شناخته شده است و یکی از اهداف ما این بود که نشان بدهیم این نمایشنامهها وقتی به شکل تئاتر شورایی اجرا میشوند چه حاصلی دارند و در اجرا چه اتفاقی میافتد.
آریان رضایی که جزو معدود هنرمندانی است که در عرصه تئاتر ایران به اجرای تئاتر شورایی میپردازد دربارهی تاریخچهی این نوع نمایش توضیح داد: مبتکر تئاتر شورایی آگوستو بوال کارگردان برزیلی است، این شیوه در دهه 70 میلادی شروع شد و خیلی سریع در دنیا رواج پیدا کرد. تئاتر شورایی هفت تکنیک اجرایی مختلف دارد که ما در این رپرتوار از دو تکنیک مجادله و نمایشنامهنویسی همزمان بهره بردیم.
این کارگردان تئاتر افزود: تلاش این نوع تئاتر توانمندسازی افراد است و موقعیتهایی را برای افراد ایجاد میکند که ایدههای خود را اجرا کنند و برخلاف تئاتر مرسوم که هدفش تفسیر وضعیت موجود است در تئاتر شورایی تفسیر در کار نیست و تلاش در جهت تغییر وضع موجود صورت میگیرد، بنابراین مخاطب با گروه اجرا برای ارائه راهکار همصدا میشود، در نتیجه تماشاگر حضور فعالی در اجرا دارد، بنابراین بهجای واژهی تماشاگر در این نوع نمایش از واژهی «تماشا-بازیگر» استفاده میشود.
رضایی با بیان اینکه تئاتر شورایی در همه کشورهای دنیا مورد حمایت است و ما هم افتخار میکنیم که در ایران مروج این شیوه هستیم،دربارهی پیشینهی این نوع اجرا در ایران یادآور شد: این شیوه از حدود سال 87 در ایران آغاز شده اما در حال حاضر گروههای کمی در این حوزه کار میکنند و ما تلاش میکنیم در حد توان خود این شیوه را گسترش دهیم.
این کارگردان جوان که در دور دوم جشنوارهی تئاتر شهر نیز با اجرای نمایش «وقتی برلین1 شورایی میشود» شرکت کرده بود که به عنوان اثر برگزیده نیز انتخاب شد، دربارهی عدم حضورش در بخش مسابقهی جشنوارهی شهر توضیح داد: به چند علت نخواستم در بخش رقابتی باشم، یکی اینکه بُعد آموزشی کار برای ما در اولویت بود. دوم اینکه سمت و سوی آثار دیگر به نوعی است که من دوست ندارم در رقابت با آنها قرار بگیرم و نکتهی مهمتر آنکه تئاتر شورایی در راستای دموکراسی است اما معمولاً در فضای رقابتی دموکراسی خدشهدار میشود. مقایسه کردن و برتر قرار دادن آثار، همسویی چندانی با تئاتر شورایی و مفاهیم آن ندارد. از سوی دیگر در یک نگاه علمی به علت تفاوت جنس تئاتر شورایی با انواع دیگر تئاتر اصولاً این تئاتر، قابل داوری و مقایسه با دیگر آثار نیست.
رضایی دربارهی متن نمایش «وقتی برلینِ 2 شورایی میشود» که با بازی رها خدایاری در دو روز اول رپرتوار اجرا شد نیز توضیح داد: این متن در واقع قسمت دوم متن «برلین» نوشتهی محمد یعقوبی است که شخصیت اصلی در آن متن مرد است و ما براساس آن متن، نسخهی زنانهای را به نگارش درآوردیم. این متن بازنویسی نمایشنامه محمد یعقوبی نیست و متنی اوریجینال است که توسط بهاره کاتوزی به نگارش درآمده است اما داستان آن به موازات متن آقای یعقوبی همان موقعیت را، اینبار از دیدگاه یک زن روایت میکند.
این کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه تنها با 12 جلسه تمرین این نمایش را برای اجرا در جشنواره تئاترشهر آماده کرده است، دربارهی اجرای عمومی این آثار بعد از جشنواره نیز گفت: ما پیگیر اجرای عمومی هستیم ولی با توجه به وعدههای داده شده از جشنواره نیز انتظار حمایت داریم. البته جشنوارهها معمولا سالن نمیدهند در نتیجه ما خودمان باید سالن بگیریم و منتظر حمایت مالی جشنواره باشیم.
وی دربارهی اجرا در مجموعههای تئاتر خاوران و تئاتر صبا که متعلق به شهرداری تهران است گفت: با توجه به موقعیت جغرافیایی تئاتر خاوران و بُعد مسافت آن، این مجموعه را به دشمنم هم پیشنهاد نمیکنم ولی اگر مجموعه تئاتر صبا افتتاح شود از آن استقبال میکنیم.
آرین رضایی که با اجرای نمایش «قویتر» در نیمهی اول مهرماه در جشنواره بینالمللی تئاتر مریوان نیز حاضر خواهد بود، درباره سوابق خود در حوزه نمایش گفت: من حرفی برای گفتن از خودم ندارم و ترجیح میدهم فعلاً در حوزه تئاتر شورایی کسب تجربه کنم.
نمایشهای «پیش از صبحانه جدلی»(بر اساس نمایشنامهی یوجین اونیل) و «قویتر»(براساس نمایشنامهی آگوست استریندبرگ) نیز در ادامهی این رپرتوار، روزهای دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه در فرهنگسرای ارسباران میزبان علاقهمندان تئاتر شورایی هستند.