برنامه "گفت و گوی اقتصادی" با موضوع حذف تدریجی کارت های سوخت و با حضور دکتر سید مجتبی شفیعی قائم مقام ستاد حمل و نقل سوخت، دکتر احمد رکن آبادی کارشناس مسائل اقتصادی و حسین ده دشتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی روانه آنتن شد.
دکتر سید مجتبی شفیعی در خصوص راه اندازی سهمیه بندی سوخت اظهار داشت: ایده های اولیه به سال های 84 بر می گردد و هدف اولیه هم این بود که میزان مصرف بنزین کاهش یابد و این میزان مصرف بسیار نگران کننده بود، زیرا سالانه به طور متوسط ده درصد مصرف کشور در حوزه بنزین افزایش می یافت و این تبعات مختلف اقتصادی و زیست محیطی به همراه داشت.
وی افزود: از طرف دیگر در برنامه ریزی تحریم ها ممکن بود تحریم بنزین نیز قرار بگیرد و در این خصوص باید برنامه ریزی و پیش بینی های لازم صورت می گرفت. بر این اساس دولت با زمان بندی فشرده ای این طرح را در سال 85 شروع کردند و در سال 86 اجرا شد که تبعاتی نیز به همراه داشت.
قائم مقام ستاد حمل و نقل سوخت درباره تبعات این اقدام اظهار داشت: با شروع سهمیه بندی بنزین کارهای دیگری نیز در حوزه حمل و نقل هم انجام شد که هر کدام شان می توانستند سهمی در میزان کاهش مصرف بنزین داشتند ولی این طرح یعنی سهمیه بندی بنزین به دلیل کاهش مصرف زیادی که ایجاد کرد (در سال 86 نسبت به سال 85 حدود 12.5 درصد کاهش داشت) نشان داد که اثر دفعی خیلی خوبی را داشته است و در ادامه رشد مصرف نیز کاهش یافت و این در حالی بود که تعداد ناوگان حمل و نقل ما بیش از دوبرابر شده بود که تاثیری در افزایش سوخت نداشت.
دکتر احمد رکن آبادی با بیان اینکه اساساً هر نوع طرح جیره بندی در طرح های کلان و خرد اقتصاد ناشی از عدم وجود اقتصاد نرمال است، اظهار داشت: جیره بندی ها عموما به دلایل وجود شرایط خاصی مانند شرایط جنگ و یا پس از جنگ می باشد که اقتصاد برای کنترل شرایط، اقداماتی را در این حوزه انجام می دهد که اینها طبیعتا مباحثی کوتاه مدت است.
وی افزود: اولین تاثیری که جیره بندی سوخت و یا همان سهمیه بندی کارت های سوخت با خود داشت این بود که جلوی قاچاق سوخت را به نحو موثری گرفت. در مرز افغانستان تا 73 نقطه قاچاق سوخت انجام می شد و روزانه 20 میلیون لیتر سوخت قاچاق می شد که خیلی سازمان دهی شده بود و بعضا سازمان های نیمه دولتی نیز در این کار شریک بودند.
این کارشناس مسائل اقتصادی به اجرای طرح کارت های سوخت و تاثیرات آن اشاره کرد و بیان داشت: بر اساس بررسی که در مرز افغانستان انجام دادیم، جلوی بخش عمده ای از قاچاق سوخت در کل کشور و به ویژه در مرز افغانستان گرفته شد و موضوع قاچاق سوخت از مرز بحران خارج شد و تقریبا از بین رفت.
در ادامه حسین ده دشتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان داشت: طبق آماری که در جلسات کمیسیون انرژی بیان شده است، از سال 86 که کارت سوخت عملیاتی شد در آن زمان مصرف بنزین روزانه 80 میلیون لیتر به صورت روزانه بود و در حال حاضر که در سال 94 هستیم و با توجه به اینکه تا قبل از اجرا شدن سهمیه بنزین سالانه ده درصد رشد افزایش پیدا می کرد، اگر همان روند سابق وجود داشت الان باید روزانه حدود صد و ده میلیون لیتر مصرف روزانه داشته باشیم که خوشبخت طبق آمار حدود 75 میلیون لیتر است که با کاهش نیز روبرو بوده ایم.
وی درباره مصرف گازوئيل نیز اظهار داشت: در خصوص گازوئيل نیز وضعیت مشابه است و در سال 86 حدودا 84 میلیون لیتر به صورت روزانه مصرف می کردیم ولی در حال حاضر حدود 95 میلیون لیتر شده است که با توجه به روند هشت ساله افزایش زیاد نبوده است. البته مردم به دلیل استفاده نکردن از بنزین که نتیجه آن کاهش آلایندگی است به سمت سوخت پاک سی ان اجی رفته اند.
ده دشتی با بیان اینکه در حوزه مصرف فرهنگ سازی نیز صورت گرفته است، گفت: به دلیل بحران های بین المللی که داریم باید شرایط را مدیریت کنیم و آمارهایی را داشته باشیم که بتوانیم سیاست گذاری کنیم.
شفیعی در خصوص نگاه دولت به کارت های سوخت اظهار داشت: نگاه دولت تحقق اهداف قانونی است و بر اساس قانون باید تا پایان سال به 90 درصد خرید فارس می رسیدیم که تقریبا به این هدف در بنزین رسیدیم ولی در گازوئيل وضعیت نامناسبی داریم و فاصله قیمتی ما با کشورهای همسایه بالا است و همچنان مشکلات مربوط به قاچاق را شاهد هستیم.
قائم مقام ستاد حمل و نقل سوخت افزود: در مورد قاچاق بنزین وضعیت قبل از اجرای طرح خیلی بد بود ولی بعد از اجرای طرح خیلی شرایط خوب شد ولی گازوئيل اینچنین نیست. در مورد گازوئيل قیمت پایه که شروع طرح بود خیلی پایین بود به حدی که بعد از رشد قیمت نیز با قیمت جهانی و کشورهای همسایه فاصله زیادی دارد. البته بنزین به دلیل اینکه با زندگی مردم در ارتباط است آثار روانی و اجتماعی که بر زندگی مردم می گذارد، بیشتر از گازوئيل است، هر چند آثار مستقیم اقتصادی آن کمتر از گازوئيل است ولی به دلیل اینکه گازوئيل در زندگی مردم ملموس نیست، کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
رکن آبادی در ادامه بیان داشت: در دورانی که در آمریکا بودیم درسی به نام اقتصاد و حقوق داشتیم؛ یعنی کسی که می خواهد جرمی را مرتکب شود، حساب و کتاب می کند که اگر بخواهد جرمی را انجام دهد، چقدر به نفع اش خواهد بود و چقدر ضرر خواهد کرد. در مورد بنزین شرایط آنقدر برایش سخت می شد که دیگر ارزش نداشت که قاچاق را انجام دهد.
وی افزود: در گازوئيل ارزش تلاش همچنان وجود دارد هر چند که اجرای این سامانه باز هم به شکل قابل توجهی بر مصرف آن تاثیر گذاشته است زیرا در سال های قبل از اجرا، ماهانه ده درصد افزایش رشد داشتیم.
