فصل برداشت مدتی است که آغاز شده و هنوز مشخص نیست که رقم دقیق تولید پسته کشور چقدر است.در خوشبینانه ترین حالت باید امسال 225 هزار تن پسته از باغات پسته کشور برداشت شود.اگرچه اسدلله عسگراولادی عضواتاق بازرگانی که به تاجر پسته معروف است، می گوید:" در سال 94 بین 220 هزار تن تا 250 هزار تن پسته در ایران تولید شود."
با این حال ارقام ،براساس سطح زیر کشت،ارقامی نیست که از آن انتظار می رود.در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی و بحران آبیاری باغ های پسته تولید پسته رو به کاهش گذاشته است.
دو سه سالی است مقام اولی تولید و صادرات پسته که سالها در اختیار ایران بود،به آمریکا رسیده است.این محصول با 450 هزار هکتار پوشش، وسیع‌ترین مساحت باغی كشور است كه با تولید سالیانه به ارزش 12 تا 16 هزار میلیارد ریال ارزشمندترین تولید باغی کشور محسوب می‌شود. تولید پسته در ایران چهار تا پنج درصد کل ارزش تولید کشاورزی کشور را تأمين می کند و در بخش گسترده‌ای از نواحی بیابانی ایران، به ويژه در استان‌های کرمان و یزد، شرایط نامساعد خاک و آب سبب شده پسته تنها گونه اقتصادی کشاورزی محلی باشد.
گزارش های رسمی حاکی است که صنعت پسته ایران نزدیک به 250 هزار فرصت اشتغال دایم در کشور ایجاد کرده است. فرصت‌های اشتغال فصلی گسترده این صنعت، درآمد فصلی مهمی برای جمعیت‌های کارگری شرق و جنوب شرق کشور فراهم آورده است که به دلیل خشکسالی های پیاپی بخشی از این فرصت های شغلی از دست رفته است.
کارشناسان کشاورزی می گویند:" پسته با احداث 450 هزار هکتار باغ در مناطق بی‌آب و علف و گرم کشور نقش مثبتی در بهبود اکوسیستم مناطق بیابانی و تلطیف شرایط محیطی برای سکونت انسان بازی کرده است به طوری که همواره نام پسته در کنار فرش و خاویار در بازارهای جهانی با نام ایران پیوند خورده است."
محصولی که گران تمام می شود
در شرایطی که پسته کاران کرمانی با خشکسالی و بحران آب برای آبیاری باغات خود دست و پنجه نرم می کنند،پسته کاران رقیب کالیفرنیایی طی 10 سال گذشته به رغم خشکسالی‌ها سطح زیر کشت پسته را دو برابر کرده و جایگاه اولی ایران را نصیب خود کرده اند.
عدم حمایت مناسب از پسته کاران و کمبود شدید آب و بی برنامه گی شدید در این بخش از کشاورزی موجب شده که هم اکنون آمریکا و ترکیه به رقیبان اصلی پسته ایران تبدیل شوند، بطوری که در حال حاضر در برخی کشورهای همسایه پسته آمریکایی در بازار عرضه می شود.
قیمت تمام شده سال گذشته پسته درشت کالیفرنیا سه هزار و 800 تومان در کیلو بوده در حالی که بر اساس گفته مدیرکل اقتصادی استاندار کرمان قیمت تمام شده واقعی پسته فندقی ایران در سال گذشته بیش از 10 هزار تومان بوده است. بررسی انجمن پسته ایران نیز نشان می دهد دریک باغ 10 هکتاری با زمین مرغوب و آب کافی قیمت تمام شده پنج هزار و 500 تومان است. بدیهی است در غالب باغات پسته که زمین‌هایی خرد و بدون آب کافی هستند قیمت به مراتب بیشتر خواهد بود. این اختلاف قیمتی در شرایطی است که قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز در حال اجراست و بیم آن می رود که این فاصله بسیار عمیق‌تر شود.
بازار جهانی پسته، به دلیل رشد بی‌سابقه اقتصادی در کشورهای پرجمعیت در حال توسعه نظیر چین، روسیه، خاورمیانه، هند و آسیای میانه که همگی به خاطر سابقه ارتباط فرهنگی با ایران دارای شناخت تاریخی از پسته هستند، شدیداً در حال رشد بوده و علايم پیشی گرفتن تقاضا بر عرضه به‌طور كامل مشهود است.
کارشناسان می گویند:" افزایش عرضه پسته، مستلزم یک فرآیند برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری پانزده تا بیست ساله است؛ در حالی که مصرف در این بازارها سالانه در حال افزایش است. دو عامل تأثیرگذار یعنی اهمیت آمریکا در تولید جهانی و افزایش روز افزون مصرف و قیمت جهانی پسته، باعث سودآوری عظیم صنعت پسته آمریکا و به خصوص شرکت پارامونت شده است. این درحالی است که باغداران ایرانی به دلیل خشکسالی وکاهش بهره‌وری باغ‌هاي پسته کشور، نتوانسته‌اند روند سوددهی خود را پا به پای باغداران پسته کالیفرنیا حفظ کنند.
تولید پسته ایران طی 4 سال گذشته بین 200 هزار تا 250 هزار تن در سال در نوسان بوده است. این درحالی است که تحریم های بین المللی هم در کاهش صادرات این محصول بی تاثیر نبوده اند.بازار امریکا به دلیل تحریم های بین المللی به روی پسته ایرانی مدتهاست که بسته شده است.هرچند که برخی از تجار پیش بینی می کنند که وضعیت بعد از توافق هسته ای رو بهبود خواهد گذاشت.
بعد از اعلام توافق برجام بلومبرگ گزارش داد که اگر تحریم‌ها علیه ایران برداشته شود، پسته ایرانی به دلیل کیفیت مناسب و تازگی و نیز قیمت پایین دوباره بازار جهانی را قبضه می‌کند و نخستین کسانی که از این مسئله آسیب می‌بینند کشاورزان آمریکایی است.
اگرچه نمی توان با اطمینان گفت که این پیش بینی به سرعت می افتد ،اما به نظر می رسد می تواند یک هدف گذاری برای دولت باشد که بازار از دست رفته ایران در پسته را دوباره احیا کند.با این حال خشکسالی هم موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.شاید باید بیشتر منتظر معجزه جوی برای افزایش منابع آبی کشور بود تا باغ های خشک پسته را دوباره سیرآب کند و این محصول را امیدوار به صادرات در بازار جهانی سازد.
