به گزارش ایران اکونومیست، در این گزارش به واقع قصد نداریم تبلیغ شخص یا اداره‌ای خاصی حتی مدیران دولتی کنیم، اما وقتی هربار خسارت‌های سیل وارد و همراه با نقدها و گلایه ها بیان می شود، آن روی سکه را هم، وقتی بسیج ظرفیت ها به کاهش خسارت ها می انجامد، باید دید که چطور همزمان با بارش شدید باران و سیل سهمگین، آمادگی ها برای پیشگیری از خسارت های سیل، اینچنین خود را نشان می دهد.
کرمان از جمله استان هایی است که همواره در معرض انواع بلایای طبیعی قرار دارد، از زلزله‌های مکرر گرفته تا سیل و البته خشکسالی؛ به طور معمول در همه نقاط کشور به‌ویژه کرمان، به علت غفلت و سوءمدیریت طی سال های گذشته، شاهد ساخت و سازها در حریم و بستر رودخانه ها و بی توجهی به نکات فنی آبخیزداری بوده ایم، به طوری که نتایج آن را نیز می توان طی سیل های مخرب ۲،سه سال اخیر با خسارت های فراوان دید.
اما در ۲ سال اخیر، در ۲ بخش مهم شاهد اقداماتی بوده‌ایم که مسئولان استان می‌گویند، همین اقدامات سبب شده مقاومت زیرساخت ها در برابر سیل بیشتر، و در نتیجه خسارت های ناشی از سیلاب هم کمتر شود؛ نخست اقدامات زیرساختی در ایجاد یا ترمیم سیل بندها، دهانه های پل ها و سایر زیرساخت ها و مهمتر، بسیج به موقع همه امکانات و نیروهای دستگاه های خدمات رسان و اجرایی برای کاهش خسارت های ناشی از سیل.
مقیاسی برای این بارش با سال ۱۴۰۰
نمونه و مصداق این مهم نیز که در کلام استاندار نمود داشت اینکه در منطقه ای در رودبارجنوب واقع در جنوب استان در سامانه اخیر، بارشی معادل ۲ برابر بارش در یک بازه زمانی سال ۱۴۰۰ را داشتیم که در آن سال ۷۰۰ منزل دچار آبگرفتگی شدند اما امسال آبگرفتگی منازل نداشتیم.
در بحران سیل اخیر که البته کرمان همراه با دیگر استان‌های همجوار ، همزمان درگیر شده بود، به هیچ عنوان نه دیدیم و نه شنیدیم که مثلا مدیرکلی در حوزه شمال استان که دستگاه مستقلی محسوب می شود، بگوید سیل جنوب به من چه، یا مدیرکلی در جنوب استان، تجهیزاتی را در اختیار سایر ادارات قرار ندهد؛ همه یکپارچه با مدیریت و تاکیدات مکرر استاندار کرمان، در برابر سیلاب، به صف شدند و یکی شدند و نتیجه هم این شد که شاهد کمترین خسارت بودیم؛ حال آنکه تجربه چند سیل اخیر در ۲، سه سال گذشته، قابل مقایسه از نظر حجم خسارت ها نیست.
محمدمهدی فداکار استاندار کرمان طی ۱۰ روز گذشته، شب و روزی آرام نداشت؛ از ۲۸ فروردین که قبل از شروع سیلاب بود، عازم جنوب استان شد تا اقدامات پیشگیرانه را بررسی میدانی کند تا روز جمعه هفته گذشته(۲ روز قبل) که در شمال و نیز شرق استان حضور میدانی داشت، همه مدیران را برای پیشگیری از خسارت های سیل به‌خط کرد و این کار، یعنی پای کار آمدن همه ادارات در یک همگرایی واحد، نتایج خود را در کاهش خسارت ها و نداشتن تلفات انسانی نشان داد.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
آماده‌باش حتی برای اداراتی که عضو ستاد بحران نبودند
این درحالی بود که در جلسه شورای اداری ۲۷ فروردین ماه جاری، استاندار تاکید کرد: حتی اداره ای که مسئولیت مستقیم در مدیریت بحران ندارد، باید آماده کمک و پشتیبانی سایر دستگاه ها یا کمک به اسکان احتمالی اضطراری باشد.
استاندار تاکید کرد: در سیل قبلی جیرفت، انباشت لوله های پیمانکار یک سازمان، سبب تجمع آورده آب در ورودی یک پل شد که خانواده ای درگیر و غرق شدند تا اینکه جان خود را از دست دادند؛ لذا پذیرفته نیست سازمان ها از این دست مراقبت ها نداشته باشند و به پیمانکارانشان هشدار ندهند زیرا در صورت وقوع موارد مشابه، برخورد قانونی خواهد شد.
استاندار تاکید کرد: در سیل قبلی جیرفت، انباشت لوله های پیمانکار یک سازمان، سبب تجمع آورده آب در ورودی یک پل شد که خانواده ای درگیر و غرق شدند تا اینکه جان خود را از دست دادند؛ لذا پذیرفته نیست سازمان ها از این دست مراقبت ها نداشته باشند و به پیمانکارانشان هشدار ندهند زیرا در صورت وقوع موارد مشابه، برخورد قانونی خواهد شد
تمهید برای کنکور
در جلسه شورای اداری بعدی طی اوایل اردیبهشت و پیش از تشدید بارش ها در شمال و شرق استان نیز، استاندار باز بر بسیج آمادگی ها این بار در شمال استان تاکید کرد و گفت: باتوجه به آزمون کنکور سراسری، تمهید شود اگر یک راه روستایی احتمال دارد در سیلاب به انسداد بیانجامد، برای انتقال دانش آموزان کنکوری آن منطقه برنامه ریزی صورت گیرد؛ حوزه های امتحان از نظر آبگرفتگی، رفع سریع مشکل و دیگر تمهیدات آماده شوند.
فداکار استاندار کرمان همچنین در جلسه شورای معادن استان طی روز شنبه گفت: دستگاه های اجرایی متولی زیرساخت‌ها کمک خوبی به جلوگیری از خسارت بارندگی و سیل اخیر کردند.
تفاوت بارش یکسان در یک نقطه
وی تاکید کرد: حجم بارش‌ها در بارندگی اخیر زیاد بود و در بسیاری از نقاط همچون شهرستان رودبارجنوب بیش از ۲ برابر سال ۱۴۰۰ بارندگی داشتیم که در آن سال ۷۰۰ خانه در همین منطقه دچار آبگرفتگی شدند اما امسال با وجود افزایش میزان بارندگی اتفاقی نیفتاد.
همچنین این اقدامات سبب شد که در نقاطی که هرسال بحران داشتیم هم دیگر درگیر مساله جدی نشویم؛ به طور مثال در قلعه‌گنج واقع در جنوب استان، هرگاه بارش باران را شاهد بودیم، سیل در رودخانه سورگاه رخ می داد که به علت احداث سیل بند و مراقبت لحظه ای، این منطقه امسال شاهد سیل نبود و تنها بخشی از محدوده به همراه لوله انتقال آب داخل آن آسیب دید که با فوریت کار ترمیم انجام شد؛ استاندار در این محدوده حضور یافت و از نزدیک عملیات اجرایی موجود را بازدید کرد و مشخص شد ایجاد اقدامات پیشگیرانه چقدر می تواند در برابر سیلاب موثر باشد.
آنچه از ابتدا گذشت
اما استاندار کرمان بعد از جلسه شورای اداری اواخر فروردین، پس از آنکه همه تجهیزات و امکانات شمال و جنوب استان را برای اقدامات پیشگیرانه در جنوب استان در این منطقه به حالت آماده‌باش درآورد، به شهرستان های جنوبی رفت و هرشب، تا پاسی از بامداد در حال بازدید از مسیل ها، پل ها و دیگر تاسیسات در شهرستان‌های مختلف بود.
به گفته وی، در این مدت بیش از ۶۰۰ مورد انواع تجهیزات وسایل سنگین و نیمه سنگین همه ادارات بسیج و استفاده شد.
تخلیه به‌موقع سه روستا
همزمان با حضور استاندار در جنوب استان بود که بارش ها شدت گرفت؛ خروجی یکجاشده بارش‌ها از ارتفاعات جبالبارز جنوبی و نیز ارتفاعات قلعه‌گنج به سمت شهرها و روستاهایی که در دشت واقع شده‌اند در شهرستان های مختلف از جمله منوجان، جازموریان و رودبارجنوب، گسیل می شد که امری طبیعی بود؛ در این میان سه روستا، در زمان مناسب در شهرستان های جازموریان و منوجان تخلیه شد و شاهد خسارت و تلفات نبودیم.
تا پایان سامانه نخست در جنوب کرمان، براساس اعلام هواشناسی، در برخی مناطق تا ۱۲۰ میلیمتر بارش در مدت زمان کوتاه داشتیم که این حجم بارش نقطه‌ای در یک محدوده و در زمانی کوتاه، خیلی زیاد است و می تواند خرابی بسیار به بار بیاورد.
البته آنطور نبود که هیچ خسارتی در جنوب استان گزارش نشود، چندین راه روستایی و نیز ۲ تا سه راه اصلی به ویژه مسیر زهکلوت مرکز شهرستان جازموریان به دلگان سیستان و بلوچستان به صورت مقطعی مسدود شد؛ برخی زیرساخت های راهداری، محصولات کشاورزی و دیگر تاسیسات زیرساختی نیز آسیب دیدند اما خسارت ها زیاد و گسترده مثل ۲ سیل قبل تر آن در ۲، سه سال گذشته نبود و شاهد تلفات انسانی یا آبگرفتگی گسترده منازل نیز نبودیم.
در این میان، اطلاع رسانی به‌موقع به عشایر و روستاییان خیلی کمک کرد، تنها یک مورد در عنبرآباد، خانواده‌ای عشایری از عمل به توصیه ها امتناع کرده بود که بخشی از دام هایشان نیز در جریان سیل تلف شدند؛ سه دختر خانواده همراه با گوسفندان به چرای دام ها رفته بودند که دام هایشان در جریان سیل تلف شدند و یک شب هم دختران بیرون در کوهستان و بیابان گیر افتاده بودند تا اینکه به سلامت پیدا شدند و به خانواده بازگشتند.
در شمال و شرق استان چه گذشت؟
اما بعد از گذر از بحران جنوب استان، سیل جنوب هنوز تمام نشده بود که بارش ها به فاصله چندروز محدود، به سمت شمال استان ، مناطق شمال غربی تا شمال شرقی، همچنین شرق استان، هدایت شد.
بارش باران در این محدوده نیز طی هفته گذشته بسیار شدید بود؛ همزمان استان های دیگر مثل خراسان جنوبی و یزد هم به شدت درگیر بودند و خسارت هایی در آن استان ها گزارش شد؛ سیل هفته گذشته ابتدا در مناطق شمالی و طی روزهای آخر هفته در شرق استان، برخی راه های روستایی را مسدود کرد؛ برخی محصولات یا زمین های کشاورزی نیز دچار خسارت شدند اما خسارت ها گسترده نبود و خداراشکر باز تلفات نداشتیم.
گرچه آبگرفتگی سه یا چهار روستا در مناطق شمالی استان طی هفته گذشته در زرند، از جمله دیگر رخدادها بود؛ ورود آب به ورودی شهر زرند، آبگرفتگی بخش هایی از این شهر نیز از دیگر خبرها بود که گویا یک سیل بند خاکی محدوده، در نتیجه فشار زیاد آب شکسته بود اما از این رخدادها خسارت های سنگین گزارش نشد.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
اما تلفات دام هم تنها یک مورد در ارتفاعات منتهی به شهرستان تازه تاسیس گُنبکی گزارش شد که به‌تازگی از شهرستان ریگان جدا شده و چند خانواده عشایری که از جنوب کرمان، بی‌توجه به شرایط جوی خطرناک این روزها، به این منطقه کوچ کرده بودند، در ارتفاعات، در نتیجه سیل و صاعقه، نتوانستند دام هایشان را حفظ کنند.
مسئولان عشایری می گویند یک روز قبل از شروع بارش ها در جنوب استان، این خانواده کوچ را شروع کرده بودند، درصورتی که اگر به هشدارهای مکرر توجه داشتند، شاید درگیر این حوادث نمی شدند. نکته قابل تامل اینکه گفته می شود این عشایر، با عشایری که در عنبرآباد جابه جا نشده بودند و درگیر تلفات دام شدند، ارتباط فامیلی دارند.
عشایر درگیر سیل و صاعقه در گنبکی، تعداد دام های تلف شده را ۵۰۰ راس اعلام کرده‌اند، هرچند این دام ها نیز بیمه نبوده اند و عشایر در توجیه چرایی بیمه نکردن دام هایشان می گویند درصورت بروز خسارت، باید لاشه های دام را هربار برای گرفتن خسارت از بیمه، به صورت حضوری تحویل دهند که بیشتر مواقع در نقاط کوهستانی و سخت‌گذر(صعب‌العبور)، انتقال لاشه دام میسر نیست.
البته مسئولان محلی البته تاکید می کنند درصورت امکان بهتر است از ظرفیت های موجود برای کمک به این خانواده که دام هایشان تلف شده اند، استفاده شود.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
بارش های قابل تامل
آنطور که استاندار کرمان گفته، استان ۱۱ روز درگیری با سامانه بارشی در همه مناطق یعنی جنوب، شمال، شرق و غرب شاهد بارندگی شدید بوده که با بیش از ۶۰ میلیمتر یعنی ۲ برابر میانگین بارندگی نسبت به سال گذشته در کرمان بارش باران را شاهد بودیم.
در این میان نگرانی ها از بابت خسارت های سنگین به مزارع گندم در جنوب استان نیز وجود داشت که خوشبختانه به علت نوع بارش ها، این خسارت چندان زیاد و منطبق با پیش بینی ها نبود.
اطلاعاتی که هواشناسی کرمان نیز تا پیش از بارش های اخیر در شمال و شرق استان اعلام کرد نشان می دهد میانگین بارش سال زراعی جاری استان از ابتدای مهر ۱۴۰۲ تا تاریخ ۳۱ فروردین امسال به میزان ۸۹.۳ میلیمتر به ثبت رسیده که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۷۲.۱ میلیمتر و بلندمدت ۱۲۰.۸ میلیمتر بوده است. این میزان بارش نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۴ درصد افزایش را نشان می دهد.
برابر این گزارش، سامانه نخست از تاریخ ۲۷ فروردین امسال تا ۳۱ همین ماه در سطح استان فعال بود که در این مدت بیش از ۱۰۰ گزارش بارندگی از ایستگاه های هواشناسی دریافت شده؛ بیشترین بارش استان در این مدت در ایستگاه دِهبَکری شهرستان بم به میزان ۱۰۷ میلیمتر به ثبت رسیده است.
سامانه نخست از تاریخ ۲۷ فروردین امسال تا ۳۱ همین ماه در سطح استان فعال بود که در این مدت بیش از ۱۰۰ گزارش بارندگی از ایستگاه های هواشناسی دریافت شده؛ بیشترین بارش استان در این مدت در ایستگاه دِهبَکری شهرستان بم به میزان ۱۰۷ میلیمتر به ثبت رسیده است.
میانگین بارش فروردین ماه استان کرمان در بلندمدت ۲۲.۱ میلیمتر بوده که این میزان در فرودین امسال به ۴۱ میلیمتر رسیده است و نشان دهنده افزایش ۷۸ درصدی بارش در این ماه است؛ در بین شهرستان های استان بم با میزان ۶۹.۱ میلیمتر بیشترین بارش را داشته که در دوره آماری بلندمدت بیشترین میزان بارش ۴۸.۴ میلیمتر در شهرستان رابُر ثبت شده است.
البته این اطلاعات هواشناسی، مربوط به قبل از بارش‌های اخیر هفته گذشته (سامانه اول) بوده و بی‌شک این آمارها بعد از سامانه دوم که تا اواخر هفته گذشته جریان داشت متفاوت شده است.
شرح جزییات اقدامات پیشگیرانه
صرفنظر از کلیاتی که درباره آماده‌باش و بسیج همه ظرفیت های استان برای مقابله با سیلاب در بالا بیان شد، ضرورت دارد برخی جزییاتی نیز به شرح زیر اعلام شود که نشان دهد یکی‌شدن همه مدیران و سازمان ها ذیل یک مدیریت واحد، چگونه می‌تواند سدی در مقابل خسارت‌های سنگین سیل ایجاد کند؛ برخی موارد به شرح زیر اعلام شده است:
به گزارش ایران اکونومیست، آنچه در روزهای اخیر کرمان در مواجهه با سیلاب گذشت، از سوی بسیاری از صاحبنظران و مدیران، یک همگرایی یکپارچه تلقی و عنوان شد که البته جا دارد در مواقع دیگر احتمالی در آینده هم به همین شکل خود را نمایان کند.
نکته قابل تامل اینکه در ۲ بارش شدید اخیر و نیز سال های گذشته، نقاط پرخطر، زیرساخت های فرسوده و نیز نقاطی که نیاز به احداث زیرساخت دارد مشخص شده اند؛ انتظار می رود در کنار همگرایی موقت مثل همین موارد اخیر، انتظار می رود در اقدامات پیشگیرانه اساسی نیز همت لازم در احداث یا ترمیم سیل بندها، انجام عملیات آبخیزداری منطبق با نظرات کاشناسی، در نقاط مناسب و به شکل کارشناسی انجام شود تا این استان به طور اساسی و همیشگی در برابر سیلاب بیمه شود.
اما نکته قابل تامل اینکه در ۲ بارش شدید اخیر و نیز سال های گذشته، نقاط پرخطر، زیرساخت های فرسوده و نیز نقاطی که نیاز به احداث زیرساخت دارد مشخص شده اند؛ انتظار می رود در کنار همگرایی موقت مثل همین موارد اخیر، انتظار می رود در اقدامات پیشگیرانه اساسی نیز همت لازم در احداث یا ترمیم سیل بندها، انجام عملیات آبخیزداری منطبق با نظرات کاشناسی، در نقاط مناسب و به شکل کارشناسی انجام شود تا این استان به طور اساسی و همیشگی در برابر سیلاب بیمه شود.
همچنین در این مسیر برخورد قانونی با آنان که با نادیده گرفتن قانون اقدام به صدور مجوز یا احداث هر سازه ای در مسیرها و حریم های رودخانه کرده اند، یا اقداماتی را باید براساس مسئولیت و قانون انجام می داده اند اما ترک فعل داشته اند، نیز برخورد جدی صورت گیرد تا هم مدیران هر بخش این موارد را جدی تر بگیرند و هم در نتیجه، آگاهی بخشی عمومی نیز افزایش یابد.
