به گزارش ایران اکونومیست؛ آغاز جنگ میان نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قرهباغ کوهستانی ممکن است مقدمه برنامه اصلی باکو برای حمله به استان سیونیک ارمنستان و کسب حاکمیت کریدور زنگزور در آستانه مرزهای ایران باشد.
جمهوری آرتساخ (ارمنی) یا آرتساخ که بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۷ بهطور رسمی با نام جمهوری قرهباغ کوهستانی شناخته میشد، یک کشور مستقل غیررسمی با اکثریت ارمنی، در جنوب قفقاز است که تنها توسط سه کشور دیگر غیر عضو سازمان ملل، به رسمیت شناخته شدهاست.
منطقه قرهباغ سالها است که محل مناقشه بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان میباشد. این جمهوری، بیشتر اراضی ناحیه خودمختار قرهباغ کوهستانی سابق و بخشی از ناحیه پیرامون آن را تحت کنترل دارد و با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ایران هممرز است. پس از پایان جنگ ناگورنو قره باغ در ۲۰۲۰ و امضای توافقنامه آتشبس ناگورنو قرهباغ ارتباط این جمهوری با ایران و ارمنستان قطع شد و تنها راه ارتباطی آن با ارمنستان از گذرگاه لاچین است.
منطقه عمدتاً ارمنینشین قرهباغ کوهستانی که سالهای متمادی محل سکونت و تحت حاکمیت ارامنه بود پس از استقلال ارمنستان و آذربایجان از امپراطوری روسیه در ۱۹۱۸، مورد اختلاف آنها قرار داشت. پس از تثبیت سلطه اتحاد شوروی بر این ناحیه، این حکومت استان خودمختار قرهباغ کوهستانی را درون جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در سال ۱۹۲۳ ایجاد کرد.
در واپسین سالهای اتحاد شوروی، مجدداً منشأ بروز اختلاف بین ارمنستان و آذربایجان شد. رفراندومی در این ابلاست و استان همسایه شاهومیان در ۱۹۹۱، منجر به اعلام استقلال شد. نزاع قومی در پی قتلعام مردم ارمنی از سوی ارتش جمهوری آذربایجان منجر به جنگ قره باغ بین ۱۹۹۱–۱۹۹۴ شد، که منجر به آتشبس و حفظ مرزهای کنونی شد.
قرهباغ کوهستانی:
نام (قره باغ) برای نخستین بار میتوان آن را در کتاب حمدالله قزوینی تاریخنویس در سده ۸ ه.ق مشاهده کرد. نام منطقه در سنگنبشتههای اورارتو (دوران پادشاهی آیرارات) به صورتهای «آرداخونی» یا «اوردخینی» و «اوردخه» قید شدهاست که نام جمهوری آرتساخ از آن مأخوذ است و سرزمینی به این نام در هزاره اول (پیش از میلاد) جزو پادشاهی آیرارات و سپس یرواندیان (دودمان اروندی) قرار داشت.
استرابون در (کتاب جغرافیای) خود قسمت سمت راست رود کورا (محل کنونی قره باغ) را با نام «ارخیستینا» (Orkhistene) به عنوان یک استان ارمنستان بزرگ-(ارمنستان = هایاستان) دانسته که به خاطر سوارکارانش شهرت داشتهاست.
در زمان سلطه حکومت روسیه شوروی کلمه «ناگورنو» (به روسی: Нагорный) (به معنی کوهستانی) به آن افزوده شده و نام این منطقه به منطقه «قرهباغ کوهستانی» (به روسی: Нагорного Карабаха) تبدیل شدهاست.