به گزارش گروه اقتصادی ایران اکونومیست، در ماه‌های اخیر، تغییر قیمت خوراک صنایع پتروشیمی، با حرف و حدیث‌هایی همراه بوده است. در این زمینه با رشید قانعی، مدیرعامل شرکت پترول، گفت‌وگو کرده‌ایم. قانعی مدیر چند پروژه بزرگ در زمینه خودکفایی و اقتصاد دانش‌بنیان در صنایع نفت و گاز بوده و هم‌اکنون سکان پترول، که بر صنایع تکمیلی و پایین‌دست متمرکز شده، را در دست گرفته است.
آیا در صنعت پتروشیمی، توازن سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف رعایت شده است؟
در موضوع اتان و زیرشاخه‌هایش، سرمایه‌گذاری مناسبی در کشور انجام شده و در زمینه متان نیز در زیرشاخه متانول و اوره، مجتمع‌های زیادی به بهره‌برداری رسیده است؛ اما کشور در تولید پروپیلن از پروپان، پیشرفت اندکی داشته است، در حالی که بیشترین مزیت را در این حوزه در مقایسه با سایر کشورها داریم.
به خاطر احساس تضاد منافع، صادرات اِل‌پی‌جی توسط دولت‌ها همیشه مانع تکمیل زنجیره ارزش پروپان و بوتان بوده، اما به تازگی فرصت‌هایی برای توسعه این زنجیره به وجود آمده است. به جای صادرات پروپان با قیمت حدود ۶۰۰ دلار، می‌توان محصولات پرسود شاخه پروپیلن را با قیمت حداقل یک‌هزار دلار صادر کرد.
ایجاد بیش از حد واحدهای متانولی در دولت‌های قبلی چه مشکلاتی را به بار آورده است؟
روند بازارهای جهانی نشان می‌دهد قیمت متانول به دلیل کاهش تقاضای چین در سالیان آتی اگر بدتر نشود، در نهایت ۴۵۰ دلار به ازای هر تُن خواهد بود و این یعنی زیان‌ده بودن این واحدها. اجازه تأسیس واحدهای متانولی جدید، اشتباهی فاحش است. بایستی سیاستگذاران، دوراندیشانه نگاه کنند نه مقطعی.
با تکمیل ۹ طرح متانولیِ در راه، اوضاع متانول‌سازها باز هم بدتر خواهد شد و حل مسئله آن‌ها پیچیده‌تر. برای بهره‌برداری از این ۹ طرح، حدود ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است. آیا ۴ میلیارد دلارِ دیگر نیز دود خواهد شد؟ حتی با سرمایه بخش خصوصی هم، این کار غلط است.
امتیازات گسترش صنایع پایین‌دستی را چه می‌دانید؟
امتیازات گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در مقایسه با صنایع بالادستی عبارت‌اند از کاهش واردات و افزایش صادرات، ارزش افزوده بیشتر، ایجاد اشتغال بیشتر و تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در صنایع وابسته. این ایام که برنامه ششم توسعه رو به پایان است، باید در مدل فعلی توسعه صنعت پتروشیمی بازبینی شود.
افق استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت پتروشیمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با وجود تعدد پژوهشگاه، دانشگاه و شرکت در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، تولید دانش در حوزه پایین‌دستی پتروشیمی هنوز توفیق چندانی نداشته است. اگر به عوامل گوناگونی که در موفقیت این نهادها نقش دارند توجه نشود، این مراکز کارایی بالایی نخواهند داشت و به جایگاه مدنظر نمی‌رسند.
محصولات پتروشیمی که در زمان‌های مختلف به صنایع پایین‌دستی می‌رسد، کیفیت یکسانی ندارند و مشکلاتی مانند عدم فروش محصول، فقدان مزیت رقابتی و ... را برای این صنایع به دنبال دارد. کیفیت پایین محصولات، ناشی از اشکالات فرایندی است که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در اینجا به کمک بیایند.
با توجه به ارتباط مستمر شما با صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، مهم‌ترین مشکلات آن‌ها چیست؟
یکی از چالش‌های اساسی صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، تأمین نکردن خوراک لازم برای این کارخانه‌ها با توجه به ظرفیت تولید آن‌هاست. این مشکل، سبب تعطیلی واحدهای تولیدی یا توقف فعالیت برخی از خطوط تولید در یک واحد تولیدی یا تولید با کمتر از نصف ظرفیت تولید تنها در یک شیفت کاری شده است.
تحریم‌های ظالمانه آمریکا چه تأثیراتی بر روند توسعه صنعت پتروشیمی داشته است؟
تحریم‌های ظالمانه دشمنان علیه کشورمان، هزینه‌های تهیه کالا و قطعات و مخارج نگهداری واحدها را بالا می‌برد؛ لذا باید واحدهای تولیدی در سال‌های نخست بهره‌برداری، مشمول حمایت‌های حاکمیتی قرار گیرند چون همه سختی‌های تحریم نباید به سرمایه‌گذاری که ریسک‌ها را به جان خریده، تحمیل شود.
دولت انقلابی توانسته گشایش‌های زیادی را در حوزه دیپلماسی رقم بزند. تأثیرات مثبت این دستاوردها در صنعت پتروشیمی به چه نتایجی منجر شده است؟
برای استفاده بهتر از فرصت گسترش همکاری‌های اقتصادی چین، باید در حوزه سرمایه‌گذاری آنان در صنعت پتروشیمی ایران، به صنایع پایین‌دستی اولویت داده شود. اگر حواسمان نباشد، در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد و واحدهای تولید متانول و اوره را به جای توسعه زنجیره ارزش، مجدداً ایجاد می‌کنند. فراموش نکنیم رشد اقتصادی چین، مدیون تکمیل زنجیره ارزش است.
با توجه به موقعیت صنعت پتروشیمی در کشورمان، بازاریابی محصولات پتروشیمی برای صادرات، بسیار مهم و بررسی ساختار صنعتی کشورهای مقصد، لازم است. برخی، کشورهای آفریقایی را برای صادرات محصولات پایه پتروشیمی انتخاب کرده‌اند. کشورهای آفریقایی به علت دارا بودن اقتصادی متکی بر منابع خدادادی و فقدان صنایع تبدیل‌کننده محصولات پایه به محصولات نهایی پتروشیمی، بازار جذابی نخواهند بود. راه تسخیر بازار این کشورها، صادرات محصولات نهایی صنایع پایین‌دستی پتروشیمی به آن‌هاست.
جذب سرمایه خارجی در دولت سیزدهم در مقایسه با دهه قبلی، جهشی خیره‌کننده داشته است. صنعت پتروشیمی برای جذب این سرمایه‌ها به چه اقداماتی نیاز دارد؟
برای جهش تولید در صنایع پایین‌دستی نفت و گاز، منابع مالی فعلی کفاف نمی‌دهد و باید بازیگران جدیدی را به عرصه سرمایه‌گذاری بکشانیم. معتقدم وجود بستر مساعد جذب سرمایه، تعیین محل مناسب واحدهای تولیدی از نظر جغرافیایی و سامانه مالیاتی سازگار با صادرات، پیش‌نیاز توسعه صنعت پتروشیمی است.
سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی به دلایل زیر حساس است و دقت زیادی می‌طلبد: نیاز به سرمایه‌گذاری چند صد میلیون دلاری، نیاز به انرژی زیاد و خوراک پایدار، نیاز همیشگی به تحقیق و توسعه برای افزایش قدرت رقابت در بازار، اشباع بازار برخی محصولات پتروشیمیایی و کاهش قیمت جهانی آن‌ها.
الگوی مد نظر شما برای توسعه صنعت پتروشیمی چیست؟
در توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، الگویی مد نظر ماست. در این مدل، الزامات ایجاد زنجیره به‌هم‌پیوسته‌ای از کارخانه‌ها در یک مکان، فراهم شده و سپس از سرمایه‌گذاران برای حضور در این پارک پتروشیمیایی دعوت می‌شود. این روش، کاهش هزینه‌های احداث و افزایش بازدهی سرمایه را در پی دارد.
عربستان، عمان و دیگر کشورهای صاحب نفت و گاز با همکاری کشورهای پیشرفته در حوزه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی به دنبال احداث و توسعه چند پارک پتروشیمیایی با محوریت محصولات گوناگون پتروشیمی بوده و پروژه‌های عظیمی را شروع کرده‌اند. کشورمان نیز با توجه به فرصت‌ها باید به سرعت اقدام کند.
ایجاد ۷۰ پارک پتروشیمیایی با کیفیت بالای یکپارچگی، فناوری، زیرساخت‌های دانشگاهی و پژوهشی، فرایندهای تولید و امکان پاسخ به تقاضاهای پیچیده مصرف‌کنندگان نهایی، آلمان را به یکی از برترین دارندگان صنایع شیمیایی جهان تبدیل کرده است. خوشبختانه امسال هلدینگ خلیج فارس و پترول وارد همین مسیر شده‌اند.
