به گزارش ایران اکونومیست، «محمد جوان‌بخت» روز گذشته در جمع خبرنگاران با سخت توصیف‌کردن شرایط آبی کشور خاطرنشان‌کرد: این شرایط سبب شده هرساله صدها نقطه کشور با تنش‌های آبی روبه‌رو شوند.
معاون وزیر نیرو ادامه‌داد: برخی نقاط کشور دارای تنش‌های بسیار شدید شده‌اند که از جمله آنها، اتفاقی بود که سال گذشته در سد اکباتان همدان رخ داد و مشکلات آبی ایجاد کرد.
این مقام مسوول گفت: امسال علاوه بر سد «نهند» تبریز، سد دوستی که مشترک بین ایران و ترکمنستان است و عمده آب شهر مشهد را تامین می‌کند، نیز خشک شد و تأمین آب این کلانشهر را با مشکل روبه‌رو کرد.
وی اضافه‌کرد: سال گذشته برای نخستین‌بار هیچ میزان آبی وارد این سد نشد و همین امر نیاز آبی لحظه‌ای شهر مشهد را دچار مشکل کرد.
براین‌اساس، طبق اعلام وزارت نیرو چهار برنامه کلیدی برای به‌حداقل‌رساندن چالش‌های موجود در کلانشهر مشهد برای تامین آب شرب پایدار طراحی شده است.
این برنامه‌ها عبارت‌اند از:
اجرای طرح‌های تأمین اضطراری آب به ارزش ۴۰ هزار میلیارد ریال
باتوجه‌به پیش‌بینی رشد نیاز آبی شهر مشهد و نوسان‌های نزولی منابع ذخیره سطحی در سال‌های اخیر، اتخاذ تدابیر پیش‌دستانه برای جایگزینی قسمتی از کمبود منابع موردنیاز بود.
بر همین اساس، شرکت آب و فاضلاب مشهد با همکاری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، اجرای طرح‌های تأمین اضطراری به ارزش ۴۰ هزار میلیارد ریال را در دستور کار قرار داد که از جمله این طرح‌ها می‌توان به تأمین آب از منابع آبی غرب مشهد، طرح ساخت خطوط جمع‌آوری چاه‌ها (پروژه نبی اکرم (ص))، حفر و تجهیز حلقه چاه‌های جدید و ارتقای کیفی چاه‌های موجود، اتصال چاه‌های در اختیار دستگاه‌های اجرایی به شبکه آب شهری، مدیریت فشار در پهنه‌های فشاری شهر، احداث مخازن جدید و احداث سیستم پمپاژ شناور سد دوستی اشاره کرد.
مجموعه طرح و برنامه‌هایی که پیش‌بینی می‌شود در صورت اجرای کامل می‌توانند کمبود چهار هزار و ۱۵۰ لیتر بر ثانیه آب شرب شهر مشهد را رفع کند.
اجرای طرح‌های میان‌مدت و بلندمدت انتقال آب
علاوه بر طرح و برنامه‌های کوتاه‌مدتی که برای تأمین آب شرب پایدار شهر مشهد در دستور کار قرار گرفته، همچنین در افق میان‌مدت و بلندمدت نیز طرح‌هایی برای تأمین آب شهر مشهد در نظر گرفته شده است که از جمله آنها می‌توان به انتقال آب از یال شمالی رشته‌کوه هزار مسجد، انتقال آب از دریای عمان و انتقال آب از تاجیکستان به سد دوستی اشاره کرد.
طرح انتقال آب خلیج‌فارس در حال حاضر با ۱۲ درصد پیشرفت در حال اجرا ست و در این طرح سالیانه ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب دریا برای خراسان رضوی در نظر گرفته شده است که پیش‌بینی می‌شود با اعتباری افزون بر ۳.۹ میلیارد دلار طبق برنامه زمان‌بندی هفت ساله و تا سال ۱۴۰۴ و در قالب سه فاز انجام شود.
طرح انتقال آب از یال شمالی رشته‌کوه هزار مسجد نیز پیش‌بینی شده که سالیانه ۴۰ میلیون مترمکعب آب که به‌صورت عادی در قالب سیلاب‌های فصلی از کشور خارج می‌شود نیز به شهر مشهد منتقل شود. طرحی که آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد نزدیک‌به ۱۵ درصد پیشرفت داشته و در صورت تامین اعتبارات کافی در چند سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
خرید و انتقال آب از تاجیکستان به داخل سد دوستی نیز از جمله طرح‌های در دست مطالعه‌ای است که در صورت اجرا می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیاز آبی شهر مشهد را رفع کند.
جمع‌آوری و تصفیه آب فاضلاب و بازچرخانی پساب
برپایه این گزارش، جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب به‌عنوان یکی دیگر از رسالت‌های متولیان آب استان مطرح است که نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های متعدد دیگری همانند افزایش ظرفیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب است.
در حال حاضر ظرفیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهر مشهد ۲۶۳ هزار مترمکعب در شبانه‌روز است که پساب حاصل از آن، برای آبیاری محصولات کشاورزی و جایگزینی با حقابه کشاورزان از سدها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
طرح مدیریت پایدار پساب به‌عنوان یکی از برنامه‌های بلندمدت تأمین آب شهر مشهد بین شرکت آب و فاضلاب مشهد و شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی و در قالب استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذار تعریف شده است؛ طرح بزرگی که در آن بازتخصیص مصارف آب صنعت با پساب با هدف جایگزینی برای جبران کمبود آب شرب، ایجاد سازوکار قراردادهای خرید تضمینی و استفاده از منابع آب نامتعارف نیز دیده شده است.
در بخش تصفیه فاضلاب به دلیل حجم بالای تولید فاضلاب در شهر مشهد و کمبود ظرفیت تصفیه، اجرای طرح‌های تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نیز در دست اقدام است که از جمله آنها طرح ارتقای کمی و کیفی تصفیه‌خانه فاضلاب «پرکندآباد ۲» مشهد از ظرفیت ۶۰ هزار به ۲۰۰ هزار مترمکعب در روز و ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب «طبرسی شمالی» است.
مدیریت مصرف آب مشترکان بخش‌های مختلف
در کنار همه طرح و برنامه‌های عمرانی و توسعه‌ای منابع آب شرب شهر مشهد، همچنین باید از مدیریت مصرف آب مشترکان به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرایند مدیریت تأمین و توزیع آب یاد کرد.
در همین زمینه، شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز به‌منظور برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت در جهت اقدام های مدیریت مصرف، پایش مصرف مشترکان را در دستور کار قرارداد که در آن مشخص شد به طور میانگین ۸۰ درصد مشترکان خانگی آب در سطح شهر مشهد، مصرف آبی کمتر از الگوی تعیین‌شده داشته و حدود سه درصد مشترکان که هفت درصد حجمی مصرف آب شهر را به خود اختصاص داده‌اند، در زمره مشترکان بسیار پر مصرف و یا بدمصرف هستند که مصرفی بیش از ۲ برابر الگو دارند.
بر همین اساس اجرای طرح فرهنگی- اجتماعی «مشهد؛ شهر حساس به آب» باهدف کاهش ۲۰ درصدی در مصرف آب شرب شهر در مدت سه سال با به‌کارگیری ابزارهای فناورانه و نوآورانه و تکیه بر بدنه دانش‌بنیان و فناور کشور، آغاز شده است.
برنامه‌های متعدد از جمله فعالیت گروه‌های مروجان مصرف بهینه آب و آموزش به اقشار مختلف مردم، اجرای پویش‌های اجتماعی، فضاسازی‌های شهری. در این طرح اجرا می‌شود.
همچنین از جمله مهم‌ترین اقدام های زودبازده در این بخش، تدوین برنامه گذر از تنش آبی مشهد ۱۴۰۲ است که در آن، برنامه‌ها و اقدام های متصور در بخش مدیریت مصرف بهینه، اعم از اقدام های قابل‌انجام از سوی مردم و دستگاه‌های اجرایی به‌صورت توأمان و همچنین ارتقای سطح آگاهی عمومی تعریف شده است.
در برنامه گذر از تنش آبی مشهد ۱۴۰۲، با نگاهی جامع به تنوع اقدام های مدیریتی و عملیاتی که می‌توان در مواقع بحرانی پیش‌بینی نمود، و با بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی در این حوزه، ضمن تعریف مؤلفه‌ها و شاخص‌های مهم، دسته‌بندی اقدام ها در سطوح درون‌سازمانی و برون‌سازمانی انجام شد.
بر این‌اساس، برنامه‌ها و تکالیف حوزه‌های داخلی شرکت آب و فاضلاب مشهد و همچنین ۲۱ سازمان و نهاد فعال در سطح شهر مشهد تعریف و توسط مراجع بالادستی ابلاغ شد.
اجرای پویش «مصرف آب؛ نصف» با تمرکز بر سه راهکار بدون هزینه و قابل‌انجام از سوی همه شهروندان برای کاهش ۵۰ درصدی در مصرف آب، از جمله اقدام های حوزه فرهنگ‌سازی ذیل برنامه گذر از تنش است.
از دیگر اقدام های زیرساختی در بخش مدیریت مصرف، توجه به تجهیزات مصرفی به‌ویژه در کاربری‌های عمومی بوده که در این باره، شرکت آب و فاضلاب مشهد با جذب اعتبارات ملی، اقدام به خریداری و نصب اقلام کاهنده مصرف آب (شیرهای روشویی اهرمی و چشمی، آب‌فشان‌های کاهنده مصرف، رگلاتور ) کرده که در دو سال گذشته، قریب به ۲ هزار و ۶۰۰ قطعه تجهیزات کاهنده مصرف برای کاربری‌های عمومی پر مصرف در سطح شهر مشهد نصب شده است.
پیگیری تدوین سازوکار اجرایی مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان به‌منظور بازچرخانی آب‌های خاکستری ساختمان‌ها، از دیگر اقدام های مهم و مؤثر شرکت آبفا مشهد است که در صورت تحقق آن، بخش اعظمی از آب مصرفی خانوار، از محل بازچرخانی آب‌های خاکستری قابل تأمین است.
