ایران اکونومیست پلاس: بی‌راه نیست اگر بگوییم که این روزها هنگام مرور اخبار در رسانه‌های مختلف، هر جای دنیا هم که باشیم، نام «ایلان ماسک» به چشممان می‌خورد. این بیلیونر مطرح با دارایی خالص ۱۳۹ میلیارد دلار حالا دومین مرد ثروتمند جهان است که بنیان‌گذار، مدیر عامل و رئیس مهندسی «اسپیس‌اکس»، مدیر عامل و طراح محصولات «تسلا»، بنیان‌گذار کمپانی د بورینگ و X.com (اکنون بخشی از پی‌پل) و بنیان‌گذار مشترک نیورالینک، اوپن ای‌آی و زیپ۲ محسوب می‌شود.
ایلان؛ کودکی که از واقعیت به تکنولوژی پناه می‌برد
ایلان ماسک در ۲۸ ژوئن سال ۱۹۷۱ در پرتوریا، آفریقای جنوبی زاده شد. او فرزند ارشد یک خانواده ۵ نفره بود. پدر او، اِرول ماسک، زاده آفریقای جنوبی و بزرگ شده انگلیس، مهندس و مادر کانادایی انگلیسی او به نام مِی ماسک متخصص رژیم غذایی و مدل بود. ماسک ۱۰ ساله بود که پدر و مادر او از یکدیگر جدا شدند و ایلان اغلب اوقات را با پدرش در آفریقای جنوبی زندگی می‌کرد.
او به دلیل طلاق والدین، قلدری در مدرسه و مشکل در درک نشانه‌ها و علایم ارتباط اجتماعی به دلیل نشانگان آسپرگر(اختلال رشد عصبی) دوران کودکی دشواری را سپری کرد. ایلان ماسک در سن ۱۰ سالگی اولین رایانه شخصی خود، کمودور وی‌آی‌سی-۲۰ را خرید و بعد از آن به برنامه‌نویسی علاقه‌مند شد و به تنهایی شروع به یادگیری برنامه‌نویسی کرد. تکنولوژی در واقع یک پناهگاه برای ایلان کوچک بود که می‌توانست ساعت‌ها او را از دنیای واقعی دور کند.
او در سن ۱۲ سالگی با فروش بازی ویدئویی Blastar که خودش آن را طراحی کرده بود، ۵۰۰ دلار به دست آورد. پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان ماسک تصمیم گرفت که بدون حمایت خانواده به مهاجرت کرده و خانه را ترک کند.
ایلان ماسک در سال ۱۹۸۹ از طریق بستگان مادرش به کانادا نقل مکان کرد و به مدت دو سال در دانشگاه کوئینز در کینگستون، انتاریو به تحصیل پرداخت. پس از اینکه حق شهروندی کانادا را به دست آورد به مونترآل رفت. او در ابتدا به هر شغل کم درآمدی راضی بود و کار می‌کرد و تقریباً یک سالی بود که با فقر دست و پنجه نرم می‌کرد. ماسک در سال ۱۹۹۲ رؤیای خود را به واقعیت تبدیل و به ایالات متحده نقل مکان کرد. در واقع پس از دریافت بورس تحصیلی از دانشگاه پنسیلوانیا توانست زندگی خود را در ایالات متحده آغاز کند. او مدرک کارشناسی را در رشته فیزیک به دست آورد. اما سال بعد تصمیم گرفت که در مدرسه وارتون دانشگاه پنسیلوانیا مدرک کارشناسی در رشته علوم اقتصادی را نیز به دست آورد.
«زیپ ۲» یک سکوی پرش موفق
Zip۲ اولین گام موفق و رسمی ایلان ماسک در ابتدای مسیر جوانی‌اش بود. Zip۲ به معنای «شتافتن به...» یک راهنمای شهری آنلاین بود که محتوای لازم برای سایت‌هایی مثل «نیویورک تایمز» و «شیکاگو تریبون» را تامین می‌کرد. در سال ۱۹۹۹، شرکت کامپیوتری «کامپک» شرکت Zip۲ را با قیمت ۳۰۷ میلیون دلار نقد و ۳۴ میلیون دلار سهام خرید. ایلان ماسک توانست از طریق این معامله تاریخ‌ساز، ۲۲ میلیون دلار به جیب زند.
«ایکس دات کام»، «پی‌پل» و پیش به سوی آینده
ایلان ماسک پس از فروش زیپ ۲، با مبلغ فروش آن استارت‌آپ «ایکس دات‌کام» (X.com) را راه‌اندازی کرد که یک نمونه اولیه از یک بانک آنلاین بود. ایکس دات‌کام بعدها با شرکت انتقال پول «کانفینیتی» (Confinity) ادغام شد و در نهایت، این ادغام منجر به ایجاد یک کمپانی شد که امروزه آن را با نام «پی‌پل» می‌شناسیم.
ماسک تا پیش از فروخته‌شدن شرکت پی‌پل به «ای‌بی» (eBay) به میزان ۱.۵ میلیارد دلار، در این شرکت به عنوان مدیرعامل فعال بود. پس از فروش پی‌پل به ای‌بی، ماسک نیز از سمت خود برکنار شد اما از طریق ۱۱.۷ درصد سهام خود در پی‌پل، توانست از این معامله سود قابل توجهی به دست آورد.
«اسپیس‌اکس» و یک ایده بلندپروازانه...
در ژوئن ۲۰۰۲ ماسک سومین شرکت خود را در زمینه فناوری‌های اکتشاف فضایی با نام «اسپیس‌اکس» تأسیس کرد. ماسک مدیرعامل اجرایی و مدیر فناوری بخش هاوتورن شرکت است. اسپیس‌اکس توسعه دهنده و تولیدکننده وسایل نقلیه فضایی با تمرکز بر پیشرفت فناوری موشکی است. اولین وسیله‌های نقلیه این شرکت موشک‌های فالکون ۱ و فالکون ۹ و اولین سفینه فضایی این شرکت دراگن (فضاپیما) است.
ایلان ماسک به فکر ایجاد یک شرکت تکنولوژی اکتشافات فضایی (SpaceX) افتاد. این فکر از ایده بلندپروازانه کاهش هزینه‌های ترابری فضایی برای ترغیب مردم به منظور مهاجرت و ساکن شدن بر روی مریخ نشات گرفت. اسپیس‌اکس در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد و در هاوتورن، کالیفرنیا، ایالات متحده مستقر شده‌است.
ایلان ماسک با این موقعیت مهاجرت و سکونت در مریخ مسحور شد و Mars Oasis را ایجاد کرد. هدف این پروژه ایجاد گلخانه‌های خودکار بود که در آینده بتواند به پایه‌ای برای یک اکوسیستم خودکفا تبدیل شود. مشکل اصلی، هزینه زیاد تحویل گلخانه به مریخ بود. ماسک حتی تلاش کرد وسایل نقلیه‌ای از Russian Federation راه اندازی کند و راجع به آن با مقامات روسیه بحث کرد، اما در نهایت تصمیم گرفت که با آن‌ها معامله نکند. بعدها ماسک ایده طراحی راکت و سفینه‌های فضایی قابل استفاده مجدد را عنوان کرد.
ماسک در ماه مارس سال ۲۰۰۶، ایلان ماسک بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بر روی اسپیس‌اکس سرمایه‌گذاری کرد. محدوده قیمت هر راکت از ۱۵ میلیون دلار در فدراسیون روسیه تا ۶۵ میلیون دلار در ایالات متحده است و این قیمت‌ها برای یک کارآفرین بیش از حد بالا به نظر می‌رسیدند. او محاسبه کرد که هزینه تمام شده قطعات مورد نیاز برای ساخت یک راکت تنها ۲ درصد قیمت راکت در ایالات متحده بود. این موضوع ماسک را خشمگین کرد. او ریشه این مشکل را در بوروکراتیزه صنعت هوا و فضا، رقابت کم شرکت‌های بزرگ و تلاش‌های تحمیلی برای جلوگیری از ورود نقش‌های جدید دید.
ماسک مطمئن بود که هزینه‌های ایجاد و راه اندازی راکت و سفینه‌های فضایی را می‌تواند تا ۱۰ برابر کاهش دهد. اول از همه او به بازنگری در هدف از پرواز فضائی نیاز داشت. مأموریت اصلی اسپیس‌اکس تحویل فضانوردان و محموله‌ها به ایستگاه فضایی نیست، بلکه استعمار سیارات دیگر مانند مریخ است و ایلان ماسک می‌خواهد این کار را به صورت مؤثری انجام دهد.
بنا به گفته ایلان ماسک، همه این دستاوردهای «اسپیس‌اکس» پیش زمینه‌ای برای تحقق رؤیای بزرگ او «سفر به مریخ» هستند. اسپیس‌اکس در حال طراحی فرایند ترابری برای مهاجرت به مریخ است. همچنین مهندسین ماسک، به منظور حمل افراد از زمین به مریخ در حال کار بر روی موتورهای نوآورانه‌ای از راکت و سفینه فضایی Red Dragon که نسخه‌ای اصلاح شده از کپسول دراگون است هستند.
بنا به گفته ایلان ماسک، در بازه بین ۱۰ تا ۲۰ سال آینده، هر داستان علمی تخیلی به واقعیت می‌پیوندد.
«تسلا» و یک ماجراجویی در صنعت خودرو
در سال ۲۰۰۴، ایلان ماسک به عنوان یک سرمایه‌گذار اولیه به خودروهای الکتریکی علاقمند شد و با سرمایه‌ای در حدود ۶.۳ میلیون دلار، به تیم سازنده این خودروها از جمله «مارتین ابرهارد» و «مارک تارپنینگ» پیوست. شرکت سازنده این خودروها در آن زمان «تسلا موتورز» نام داشت.
سال ۲۰۰۶ بود که تسلا اولین خودروی خود به نام «رودستر» را معرفی کرد که با یک بار شارژ می‌توانست ۳۹۴ کیلومتر را طی کند. برخلاف اکثر وسایل نقلیه الکتریکی که از نظر ایلان ماسک کسالت بار بودند، رودستر یک خودروی اسپرت بود که می‌توانست در کمتر از چهار ثانیه از ۰ به ۶۰ مایل (۹۷ کیلومتر) در ساعت برسد. به دنبال یک سری اختلافات، ابرهارد در سال ۲۰۰۷ از تسلا موتورز برکنار شد و کمی بعد، ایلان ماسک سکان شرکت را به عنوان مدیرعامل و معمار محصول به دست گرفت.
«مدل اس» (Model S) اولین خودروی سدان الکتریکی تسلا بود. این خودرو هم موفقیت‌های زیادی را برای تسلا موتورز به ارمغان آورد. Model S در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان خودروی سال مجله‌ی Motor Trend انتخاب شد. تسلا «مدل ایکس» (Model X) سومین خودروی شرکت ۱۲ ساله‌ی تسلا است. یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های مدل X، درهای عقب آن است که مثل دو بال باز می‌شوند.
ماسک و ایده «هایپرلوپ»
در سال ۲۰۱۳، ماسک از طرح جدیدی برای انتقال بین لس‌آنجلس بزرگ و منطقه خلیج سانفرانسیسکو رونمایی کرد. او در ژانویه ۲۰۱۵ از طرحی خبر داد که طی آن مسیری تونل مانند برای حرکت کپسول‌هایی فوق مدرن حامل مسافران راه‌اندازی می‌شود. کپسول‌هایی که در این مسیرها به کار گرفته می‌شوند با سرعت سرسام‌آور ۱۲۸۷ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند و این یعنی بالاترین سرعتی که تاکنون برای جابجایی افراد بر روی زمین و در قالب سیستم ترابری زمینی ارائه شده‌است. مسافران در واقع درون کپسول‌های آلومینیومی مخصوصی می‌نشینند.
«هایپرلوپ» دو برابر سریع تر از یک هواپیما خواهد بود و به هیچ برنامه‌ای محدود نمی‌شود. ماسک فکر می‌کند که هایپرلوپ می‌تواند جایگزین بسیار خوبی برای برنامه‌های دولت به منظور ساخت راه‌آهن با سرعت بالا بین سان فرانسیسکو و لس آنجلس که هزینه‌ای بیش از ۷۰ میلیارد دلار خواهد داشت، باشد. به نظر ایلان ماسک صرف این حجم از بودجه کشور برای توسعه این نوع آهسته از ترابری کار اشتباهی است.
با وجود اینکه ماسک هنوز برای اختصاص زمان کافی برای کانسپت هایپرلوپ آماده نیست، اما همچنان تمایل دارد که از توسعه این نمونه اولیه، سرمایه مورد نیاز را تهیه نماید. ایلان ماسک طراحی «هایپرلوپ» را تحت یک طراحی منبع باز ایجاد کرده‌است و به هرکسی اجازه می‌دهد که با پشتیبانی کامل، این نسخه فعلی را بهبود دهند.
وقتی ایلان ماسک دلش خواست صاحب توییتر باشد!
این سرمایه‌دار نامدار که خودش با ۸۰ میلیون دنبال‌کننده از کاربران فعال توییتر است، از ۳۱ ماه ژانویه ۲۰۲۲ به طور پیوسته خرید مقادیر قابل توجهی از سهام این شرکت را آغاز کرد و در ۱۴ مارس ۲۰۲۲ به ۵ درصد از سهام شرکت رسید.
او در ۱ آوریل به مجموع ۷۳٬۱۱۵٬۰۳۸ سهم رسید که ۹٫۱۳ درصد از کل سهام توییتر را شامل می‌شود. ارزش آن در آن زمان ۲٫۶۴ میلیارد دلار بود که او را به بزرگ‌ترین سهامدار شرکت تبدیل کرد. ماسک در عرض ۱۰ روز از زمانی که سهامش در این شرکت از ۵درصد گذشت، از اطلاع‌رسانی به «اس‌ای‌سی» غافل شد که این امر نقض قوانین اوراق بهادار ایالات متحده است.
هنگامی که ایلان ماسک به‌طور عمومی سرمایه‌گذاری خود را در پرونده ۱۳جی کمیسیون بورس و اوراق بهادار فاش کرد، سهام توییتر بزرگ‌ترین افزایش روزانه را از زمان عرضه اولیه اولیه خود در سال ۲۰۱۳ تجربه کرد زیرا هجوم فعالیت‌های تجاری منجر به افزایش قیمت سهام تا ۲۷ درصد شد. افشای اینکه ماسک سهام قابل توجهی در توییتر به دست آورده‌است به دنبال توئیت‌های ماسک در ۲۵ و ۲۶ مارس بود که در آن، او تعهد توییتر به آزادی بیان را زیر سؤال برد و گفت که در حال بررسی توسعه یک سایت رسانه اجتماعی رقیب است!
در ۴ آوریل، ماسک با قراردادی موافقت کرد که به موجب آن او به عضویت هیئت مدیره توییتر منصوب می‌شد و او را از تصاحب بیش از ۱۴٫۹ درصد از شرکت منع می‌کرد اما ماسک تصمیم گرفت پیش از اینکه انتصابش در ۹ آوریل اجرایی شود، به هیئت مدیره نپیوندد. او در ۲۵ آوریل ۲۰۲۲ اعلام کرد که ۱۰۰ درصد سهام توئیتر را به مبلغ ۴۴ میلیارد دلار خرید اما این قرارداد را فسخ کرد و سهام این شرکت شش درصد سقوط کرد.
توئیتر نیز از او به دلیل فسخ این قرارداد شکایت کرد. در اکتبر ۲۰۲۲ مجدداً پیشنهاد خرید توئیتر به قیمت ۵۴٫۲ دلار به‌ازای هر سهم از سوی ماسک مطرح شد. نهایتاً در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ این معامله با مبلغ ۴۴ میلیارد دلار نهایی شد. ماسک پس از خرید، بلافاصله مقامات اجرائی توئیتر، از جمله پاراگ آگراوال (مدیرعامل این شرکت) را اخراج کرد.
در نهایت چهاردهم فروردین ماه بود که کاربران توییتر دیدند لوگوی پرنده آبی معروف این شبکه اجتماعی جای خود را به تصویر سگ ژاپنی «شیبا اینو» میم معروف و نماد ارز دیجیتال دوج کوین داد. این اقدام ایلان ماسک، مدیرعامل توییتر که از حامیان اصلی دوج کوین محسوب می‌شود منجر به رشد ۳۰ درصدی این رمز ارز شد. پیش از این هم ماسک با توییت کردن یا صحبت‌های حمایتی اش از بیت کوین و دوج کوین اقدام به نوسان دادن به بازار رمزارزها و دستکاری در بازار می‌کرد. حالا او با در دست گرفتن هدایت شبکه اجتماعی توییتر و تغییر لوگوی آن، دست به دستکاری بازار درسطح جدیدی زده است.
ماسک و موضع‌گیری‌های غیر معمول!
ماسک به دلیل موضع‌گیری‌های غیرمعمول یا غیرعلمی و مبحث‌های بحث‌برانگیز و بسیار عمومی بارها در معرض انتقاد قرار گرفته‌است. مثلا در سال ۲۰۱۸ غواصی از او به دلیل افترا در عملیات نجات در غار تام لوآنگ شکایت کرد اما هیئت منصفه کالیفرنیا به نفع ماسک رای داد.
در همان سال، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) از او به دلیل توئیت دروغین مبنی بر اینکه بودجه‌اش را برای تصاحب خصوصی تسلا تأمین کرده‌است شکایت کرد. وی با SEC توافق و موقتاً از ریاست خود کناره‌گیری کرد و محدودیت‌های استفاده از توئیتر را پذیرفت.
ماسک همچنین اطلاعات نادرستی در مورد بیماری همه‌گیری کووید-۱۹ منتشر کرده و از سوی کارشناسان به خاطر دیدگاه‌های دیگرش در مورد مواردی مانند هوش مصنوعی و ترابری عمومی مورد انتقاد قرار گرفته‌است.
