محمد حسین فاطمی - ایمان پیراینده:در بررسی درآمد خانوار های شهری در ایران با دو نوع آمار روبه رو هستیم، آمار اسمی و آمار حقیقی. آمار اسمی همان طور که انتظار طبیعی هم بر روند افزایشی آن رای می دهد، همواره رو به رشد بوده است.افزایش های سالایانه حقوق ها، دستمزد ها، کرایه ها، اجاره بها و... همگی عامل این رشد اسمی هستند، که البته این رشد نه دارای اهمیت است و نه اثبات کننده مطلبی خاص در مورد اقتصاد!بلکه آنچه که اهمیت دارد ومی تواند شاخصی از رفاه خانوار ها ارائه دهد درآمد حقیقی است.
با بررسی درآمد حقیقی خانوار های ایرانی در خواهیم یافت که این درآمد از یک روند رشد ملایم بلند مدت برخوردار بوده و در عین حال دارای نوسانات خاص خود است.
این درآمد از ابتدای سال 1380 تا 1385 روند صعودی ملایمی را طی کرده و از سال 85 شروع به نزول کرده است. این روند کاهشی تا سال 1387 ادامه یافته و از سال 1387 تا 1388 روند افزایشی نسبتا پرشیبی را طی و از سال 88 مجددا روند کاهشی را ادامه داده و در سال 91 به رقمی نزدیک به درآمد سال 1385 رسیده است.
دربررسی علل رشد درآمد از ابتدای دهه 80 میتوان علل متعددی مانند رشد مستمر اقتصادی، افزایش صادرات نفت، افزایش قیمت نفت، بازدهی سرمایه گذاری های انجام شده در پتروشیمی ها، رشد پایین نقدینگی که تورم ملایم را نتیجه می دهد و فضای آرام کسب و کار و بازار سرمایه را نام برد.
اتفاقی که از حدود سال 1384 در اقتصاد ایران رخ داد رشد بی سابقه بودجه عمومی بود که با افزایش مخارج جاری و عمرانی دولت همراه بود. این امر به همراه افزایش قیمت نفت و تزریق پول صادرات آن به اقتصاد سبب افزایش تقاضای کل و افزایش تورم شد، گرچه با اقدامات ضد تورمی دولت وقت تورم آنچنان که باید شعله ور نشد و آتش زیر خاکستر باقی ماند. در این حال بالاترین رشد نقدینگی در تاریخ ایران در سال 1387 به وقوع پیوست و آتشی که زیر خاکستر بود با کبریت نقدینگی شعله ور شد و تورمی که نتوانسته بود خود را نشان دهد اینک با حجم عظیمی از نقدینگی سرگردان مجال بروز و ظهور یافت.به این حوادث اثرات اجرای طرح هدفمندی یارانه ها و افزایش قیمت سوخت در سال 89 را هم باید اضافه کرد که بار روانی و تورمی خود را در مدت نه چندان طولانی در اقتصاد تخلیه کردند.
در باب افزایش یکباره درآمد خانوار ها در فاصله سال های 1387 و 1388 که کشور در آستانه زمان انتخابات به سر می برد می توان به رشد حقوق ها و تورم نسبتا پایین کشور(البته پایین نسبت به سال های قبل از خود) که به دلیل رکود حادث شده بود اشاره کرد.
طبیعی است که با افزایش تورم درآمد حقیقی خانوارها کاهش پیدا می کند و تورم بالا به میزان زیادی اثرات رشد اقتصادی و درآمد اسمی را خنثی میکند، جالب آنکه در آن سال ها اقتصاد ایران رشد چندان بالایی را هم تجربه نمیکرد.در نتیجه رشد پایین و تورم بالا هر دو عامل کاهش درآمد حقیقی برای هر خانوار ایرانی شدند.
سخنی به گزاف نگفته‌ایم که انتشار این حجم عظیم پایه پولی از ایجاد پانصد هزار تا یک میلیون شغل پایدار در 10 سال آینده جلوگیری خواهد کرد. به عبارت دیگر میتوان به ضرس قاطع گفت اگر چنانچه در 25 سال گذشته عملکرد بانک مرکزی به گونه‌ای بود که حجم پایه پولی هم اکنون یک دهم میزان فعلی بود، ما امروز با مشکلی به نام بیکاری و بسیاری مشکلات دیگر مواجه نبودیم.