در جریان اعتراض‌هایی که بعد از درگذشت مهسا امینی شکل گرفت، توئیتر فارسی یکی از برجسته‌ترین پلتفرم‌ها در انعکاس کیفی و کمی این اعتراض‌ها بود. اگرچه به دلیل وجود برخی ربات‌ها و بدافزارها، اختلال‌هایی در بحث‌های آماری و ارائه هشتگ‌های پرتکرار این جریان مشاهده شد اما در نگاه کلی می‌توان توئیترفارسی را یکی از منابع مهم برای بررسی نظرها و آرای طیف‌های مختلف فکری و سیاسی متصور بود.
گروه داده‌کاوی ایران اکونومیست در بازه زمانی ۲۵ شهریور تا ۲۴ آبان‌ماه به واکاوی عملکرد کابینه سیزدهم در توئیترفارسی پرداخت. نتایج این بررسی نشان می‌دهد بهادری جهرمی سخنگوی دولت با ۱۰۸ هزار و ۸۸۲ موثرترین عضو کابینه رئیسی از نظر تولید محتوا و واکنش‌ها بوده است.
بعد از سخنگوی دولت، «عیسی زارع‌پور» با ۵۱ هزار و ۸۲۸ و تقریبا نیمی از تولید محتوای بهادری جهرمی، در جایگاه دوم قرار گرفته که بیشترین واکنش‌ها در این ارتباط به بحث فیلترینگ، قطعی اینترنت و همچنین وضعیت پیام‌رسان‌ها مربوط بوده است.
«رستم قاسمی» با ۴۹ هزار و ۹۷۵ مورد، با آماری نزدیک به زارع‌پور در رتبه سوم قرار گرفته است. عمده واکنش‌ها به قاسمی درباره عکس افشا شده از سوی یکی از کارمندان ایران اینترنشنال بوده که در مهرماه منتشر شد. «احمد وحیدی» با ۴۵ هزار و ۹۶۱ مورد، جایگاه چهارم را در این طبقه‌بندی کسب کرده است. بیشتر توئیت‌ها در واکنش و نقد از وزیر کشور در خصوص برخی رخدادهای ناگوار در جریان اعتراض‌های شهریور و مهرماه بوده است.
«محسن رضایی»، «حسین امیرعبداللهیان»، «عزت‌الله ضرغامی»، «انسیه خزعلی» و «سیدرضا فاطمی‌امین» از دیگر چهره‌های دولتی بودند که در جریان اعتراض‌های ماه‌های اخیر بیشترین تولیدمحتوای توئیتری له و علیه آنها صورت گرفته است.
به بهانه قرارگفتن بهادری جهرمی سخنگوی دولت در مقام اول تولدمحتوای توئیتری‌ها و همچنین همزمان با ۱۶ آذر و حضور شجاعانه سخنگوی دولت در میان دانشجویان، گروه داده‌کاوی ایران اکونومیست به بررسی و تحلیل محتوای کیفی و کمی مربوط با وی در بازه زمانی ۲۵ شهریور تا ۲۴ آبان(۶۰ روز نخست اعتراض‌ها) پرداخت که مشروح آن به شرح زیر است:
رویکرد کلی کاربران درباره اظهارات و اقدامات سخنگوی دولت سیزدهم
بررسی رویکرد کاربران نمونه آماری این گزارش که از میان پرلایک‌ترین کاربران انتخاب شده نشان می‌دهد ۵۵.۶۷ درصد این افراد نسبت به اقدامات و اظهارات بهادری جهرمی موضع منفی و انتقادی داشتند که عمده این انتقادها و اعتراض‌ها به حضور سخنگوی دولت در دانشگاه و سخنرانی‌های وی مربوط بوده است.
کمتر از ۱۰ درصد کاربران این نمونه آماری، با منش و روش گفتاری و رفتاری سخنگوی دولت همراهی کرده و آن را نمونه و الگوی جهاد تبیین و شجاعت دولتمردان دانسته‌اند. ۳۵ درصد کاربران نیز نسبت به این اظهارات و اقدامات واکنش صریح و روشنی نداشتند و فقط به بازنشر نقل قول‌ها و حضور میدانی سخنگوی دولت پرداختند.
در مجموع می‌توان از نارضایتی و عدم همراهی توئیتری‌ها با برخی اظهارنظرهای ترند شده بهادری جهرمی در این پلتفرم مجازی، به نتایجی رسید که مشروح این واکنش‌ها در بخش تحلیل مضمون توئیت‌ها ارائه شده است.
گرایش‌های متنوع در تولیدمحتوا مرتبط با سخنگوی دولت سیزدهم
واکاوی گرایش‌های مختلف سیاسی و فکری کاربران معترض و همراه با سخنگوی دولت در این بازه زمانی یکی از بخش‌های این گزارش است که تمرکز بیشتری روی منش فکری کاربران دارد. از میان نمونه آماری انتخاب شده در این داده‌کاوی، ۵۵.۶۷ درصد کاربران مخالف نظام بودند که عمده محتوای منتشر شده این افراد توئیت‌های انتفادی و اعتراضی همراه با توهین بوده است.
۲۲.۶۸ درصد از این کاربران روزمره‌نویس‌ها بودند که با اسامی ناشناس و آی‌دی‌های جعلی، تمایل به نشر و بازنشر محتوا داشتند که میزان موافقت و مخالفت این طیف دربخش‌های آتی مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۲.۳۷ از کاربران با گرایش اصلاح‌طلبی به بیان انتقادها و ایرادهای خود نسبت به سخنگوی دولت پرداختند و فقط ۹.۲۸ درصد از این نمونه آماری را کاربران اصولگرا و انقلابی تشکیل دادند که عمده همراهی و حمایت از بهادری جهرمی نیز از سوی این طیف سیاسی صورت گرفته است.
در مجموع باید گفت، عمده مخالفان سخنگوی دولت را کاربران مخالف نظام و براندازها تشکیل دادند و بیشترین سهم حمایت و همراهی از بهادری جهرمی نیز مربوط به طیف انقلابی و اصولگرا بوده است.
فعال‌ترین رسانه‌های در زمینه انتشار محتوای مرتبط با بهادری جهرمی
در این بخش، فعال‌ترین اکانت‌هایی که در بازه یادشده پیرامون سخنگوی دولت تولیدمحتوا کردند از سوی سامانه پایشگر و از میان حدود ۱۷۰ هزار توئیت استخراج و ارائه شده است.
«میس مهروش» فعال‌ترین کاربری است که با ۱۴۶ توئیت مرتبط با سخنگوی دولت در صدر فعال‌ترین اکانت‌ها قرار گرفته است. این کاربر که اطلاعات زیادی در بیوی خود ارائه نداده، گرایش زیادی به مخالفان نظام و براندازها دارد و حجم زیاد تولیدمحتوا در مدت کم حضور به توئیتر، شائبه ربات بودن آن را تقویت می‌کند.
ایران ایننرتنشنال با دو حساب توئیتری خود با ۴۶ و ۳۹ توئیت از جمله کاربران فعال دیگر این بررسی بوده است که عمده اخبار این حساب توئیتری فاقد موضع‌گیری و خنثی بوده است. «عبدالله عبدی» معروف به عبدی‌مدیا و تسنیم‌نیوز منتسب به خبرگزاری تسنیم، کاربران فعال اصلاح‌طلب و اصولگرای این موضوع بودند که با ۲۶ و ۲۵ توئیت در جایگاه پنجم و ششم تولیدمحتوا قرار گرفتند. «من‌وتو نیوز» مربوط به اتاق خبر شبکه من‌وتو و ایران اکونومیست۱۳۱۳ منتسب به خبرگزاری جمهوری اسلامی از کاربران مخالف و موافق نظام با ۲۴ و ۱۶ توئیت درباره سخنگوی دولت بوده‌اند.
ihavemoredreams نام کاربر دیگری با گرایش نزدیک به گروه تروریستی مجاهدین خلق است که ۲۲ توئیت اعتراضی و توهین‌آمیز خطاب به سخنگوی دولت سیزدهم منتشر کرده بود. «بدری کنعانی» با ۲۴ توئیت، Freedom Messenger با ۲۲ توئیت و آخرین خبر با ۱۶ توئیت به ترتیب کاربانی با گرایش‌های براندازانه، مخالف و موافق نظام بودند که در این زمینه تولیدمحتوای نسبتا فعال و موثری داشتند.
تحلیل مضمون توئیت‌های مرتبط با سخنگوی دولت
تحلیل مضمون توئیت‌های این گزارش بر اساس انتخاب نمونه آماری و کدگذاری توئیت‌ها انجام شده که نتیجه این بررسی در گراف زیر ارائه شده است:
توهین و شعار علیه بهادری جهرمی با ۴۰ درصد، بیشترین حجم محتوا را به خود اختصاص داده است؛ این حجم از مخالفت و انتقاد با توجه به شرابط حساس اعتراض‌های شهریور، مهر و آبان‌ماه واکنشی قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد اما حضور سخنگوی دولت در این فضا، اتفاق غیرمنتظره و پرریسکی بود که بهادری جهرمی آن را قبول کرد و دانشگاه به دانشگاه پیش رفت.
از میان اظهارات سخنگوی دولت، واکنش به سخنان وی در ارتباط با «شلیک گلوله به معترضان» با ۱۱.۳۴ درصد پرتکرارترین مضمونی بود که کاربران درباره آن بحث و جدل کردند. واکنش به بازگشت «علی کریمی» و برخی رخدادهای پیش‌آمده درخصوص «علی دایی» با ۹.۲۸ درصد، سومین مضمون پرتکرار توئیتری‌ها در ازتباط با حضور و سخنان بهادری جهرمی بوده است.
حمایت از سخنگوی دولت در قالب یک مضمون حمایتی و مثبت در ارتباط با بهادری جهرمی در قالب مضمونی با عنوان «حمایت از منش انقلابی و رفتار جهادی سخنگوی دولت» تحلیل و طبقه‌بندی شده و با ۹.۲۸ درصد جزو مضامین به نسبت پرتکرار توئیتری‌ها بوده است.
دیگر واکنش‌های انتقادی به سخنگوی دولت از جمله اظهارات بهادری جهرمی درباره «شعار زن زندگی آزادی»، «مهاجرت و بازگشت نخبگان»، «فیلترینگ و قطعی اینترنت»، «آمار کشته‌شدگان در اعتراض‌ها» و «حضور در میدان جنگ» به ترتیب با ۷ تا ۴ درصد آرا، دیگر مضامین پرتکرار توئیت‌ها بوده‌اند.
بحث و جدل توئیتری‌ها در ارتباط با هک‌شدن سایت سخنگوی دولت نیز به عنوان یکی از موضوع‌هایی بود که توئیتری‌ها درباره آن تولیدمحتوا کردند و با ۲.۰۶ درصد کمترین مضمون پرتکرار توئیت‌ها بوده است.
ابرکلمات مرتبط با تولیدمحتوا درباره سخنگوی دولت سیزدهم
ابرکلمات در واقع نموداری است که نمایشی از پرتکرارترین کلمات و هشتگ‌های به کار برده شده در ۱۷۰ هزار توئیت منتشر شده در بازه زمانی ۶۰ روزه درباره سخنگوی دولت را نشان می‌دهد:
«سخنگوی دولت» و «بهادری جهرمی» پرتکرارترین واژگان این ابرکلمات هستند. برجستگی بیشتر «سخنگوی دولت» بیانگر آن است که توئیتری‌ها بیشتر تریجیح دادند عنوان شغلی بهادری جهرمی را برای انتشار توئیت‌ها و بیان پیام‌هایشان به کار ببرند.
دیگر کلمات پرتکرار این ابرکلمات، با اندازه و برجستگی یکسان به نمایش درآمده‌اند که نشان از برابری اهمیت این واژگان دارد. برخی از این واژگان در واقع همان مضامینی است که در بخش تحلیل مضمون‌ها ارائه شده بودند: زن، زندگی آزادی، علی کریمی، بازگشت نخبگان، وسط میدان، مرد میهن آبادی، گلوله جنگی و میدان جنگ.
برخی از این واژگان به اسامی دانشگاه‌هایی که سخنگوی دولت در آن حضور داشته و شعارهای تندتری علیه وی داده شده مربوط می‌شوند: دانشگاه قم، دانشگاه علامه، خواجه نصیر و دانشگاه فردوسی مشهد.
در میان هشتگ‌های به کار برده شده در این توئیت‌ها، هشتگ مهسا امینی با برجستگی قابل ملاحظه‌ای نشان داده شده که حکایت از حضور و حمایت کاربران معترض و برانداز، در خصوص بهادری جهرمی سخگوی دولت دارد.
اعتصاب‌های سراسری، زن زندگی آزادی، انقلاب سراسری، اعتراض‌های سراسری، قیام تا سرنگونی، قیام نهایی، opiran، ,mahsaamini، iranrevoloution۲۰۲۲ از دیگر هشتگ‌های اعتراضی است که در جریان اعتراض‌های پس از درگذشت مهساامینی در توئیتر و دیگر پلتفرم‌ها شکل و گسترش یافت.
«سخنگوی دولت»، «علی بهادری جهرمی» و «بهادری جهرمی» از هشتگ‌های شکل گرفته درباره سخنگوی دولت در فضای توئیتر فارسی است که در این روزها برجسته شدند. نام برخی کشته‌شدگان و بازداشت‌شدگان از جمله «نیکاشاکرمی»، «احسان پیربرناش» و «مهدی حضرتی» نیز به صورت هشتگ در کنار محتوای مربوط با سخنگوی دولت نشر و بازنشر شده‌اند.
بیشترین و کمترین مخالفت و موافقت در کدام مضامین بوده است؟
در این گراف، فراوانی رویکرد کاربران در مضامین مختلفِ استخراج شده، بررسی شد. میزان مخالفت در مضمون «حضور در دانشگاه و توهین‌ها و شعار» علیه سخنگوی دولت، بیشترین رویکرد انتقادی را داشته است. به جز این مضمون، بیشترین میزان مخالفت کاربران توئیتری به اظهارات بهادری جهرمی درباره شلیک گلوله به معترضان بوده است. اعتراض و نارضایتی از رویکرد سخنگوی دولت به شعار «زن زندگی آزادی، مرد میهن آبادی» و «فیلترینگ و قطعی اینترنت» از دیگر مضامینی بودند که با بیشترین ابراز مخالفت از سوی کاربران روبرو شدند.
در سوی مقابل، بیشترین میزان موافقت و همراهی، فقط در یک مضمون اتفاق افتاده که در قالب مضمون «حمایت از منش انقلابی و رفتار جهادی سخنگوی دولت» بیان شده است.
حجم زیادی از رویکرد کاربران این نمونه‌گیری، رویکرد خنثی بوده که به طور عمده به نشر و بازنشر اخبار بدون هیچ موضع‌گیری پرداخته‌اند. در این میان اخبار مربوط به حضور سخنگوی دولت در دانشگاه و واکنش‌ها به بازگشت علی کریمی از جمله اخباری بودند که بیشتر اطلاع‌رسانی شده‌اند و تمایل برای بازنشر آن بیشتر بوده است.
در مجموع می‌توان گفت، بیشترین ابراز مخالفت و اعتراض به اظهارات بهادری جهرمی به بخش‌هایی از سخنان او پیرامون «شلیک گلوله از سوی دولت به معترضان»، «شعار زن زندگی آزادی» و «فیلترینگ و قطعی اینترنت» مربوط بوده است. در سوی مقابل، بیشترین همراهی و حمایت، فقط در قالب یک مضمون، حمایت از منش و رفتار سخنگوی دولت تمجید کرده‌اند.
گرایش‌های مختلف سیاسی چه مضامینی را بیشتر منتشر کردند؟
در این گراف، میزان مشارکت طیف‌های مختلف سیاسی در انتشار مضامین مختلف به طور تفکیکی ارائه شده است: مخالفان نظام همچنان که عنوان شد بیشترین سهم را در انتشار مطالب این موضوع داشتند اما در میان مضامین پرتکرار توئیت‌ها، مشارکت مخالفان نظام شامل براندازها، منافقین، سلطنت‌طلب‌ها در مضامین «توهین به حضور در دانشگاه»، «اصابت گلوله به معترضان» و «بازگشت علی کریمی» بیش از دیگر مضامین بوده است.
حضور اصول‌گرایان در یک مضمون حمایتی از دیگر نکات جالب این بررسی بوده است. طیف انقلابی، ارزشی و اصول‌گرایان تنها به انتشار توئیت‌های حمایتی در قالب یک مضمون مشترک با عنوان «حمایت از منش انقلابی و رفتار جهادی سخنگوی دولت» پرداخته‌اند.
اصلاح‌طلبان با شرکت در ۷ مضمون از ۱۰ مضمون استخراج شده، از جمله گرایش‌های فعال در زمینه گستردگی فعالیت بودند این در حالی است که بیشترین موضع‌گیری این طیف سیاسی در ارتباط با «فیلترینگ»، «شلیک گلوله به معترضان» و «حضور در دانشگاه» بوده است.
روزمره‌نویس‌ها همانند اصلاح‌طلبان حضور گسترده‌ای در انتشار مطالب متنوع داشتند و بیشترین فعالیت و واکنش آنها بعد از مضمون فراوان «توهین و شعار پیرامون حضور در دانشگاه‌ها»، به مضامین «بازگشت نخبگان و مهاجرت»، «شعار زن زندگی آزادی» و «شلیک گلوله به معترضان» بوده است.
رویکرد گرایش‌های مختلف سیاسی در باره سخگووی دولت چگونه بوده است؟
در گراف آخر این گزارش، به مقایسه گرایش و رویکرد کاربران در انتشار محتواهای پیرامون سخنگوی دولت در بازه زمانی ۶۰ روزه اعتراض‌ها پرداخته شده است:
_ مخالفان نظام در توئیت‌های خود همچنان که انتظار می‌رفت بیشترین میزان انتقاد، اعتراض، توهین و مخالفت را داشتند و بسیاری از اکانت‌های منتسب به این جریان نیز اخبار مرتبط به سخنان سخنگوی دولت را منتشر کرده است.
_ روزمره‌نویس‌ها بعد از مخالفان نظام، بیشترین میزان نارضایتی را به سخنان بهادری جهرمی ابراز کرده بودند و سهم کوچکی از مواضع این جریان نیز به اظهارات خنثی و نشر اخبار مربوط بوده است.
_ اصول‌گرایان در این موضوع بیشترین و تنهاترین جریان موافق و حامی سخنگوی دولت بودند. این جریان هیچ مطلب اعتراضی و انتقادی در ارتباط با بهادری جهرمی منتشر نکرده بود.
_ اصلاح‌طلبان نیز از جمله طیف‌های سیاسی منتقد و معترض در این موضوع بودند که علاوه بر اینکه هیچ حمایتی از سخنگوی دولت نداشتند، کمترین میزان انتشار اخبار خنثی را نیز منتشر کرده‌اند.
در مجموع می‌توان نتیجه گرفت بیشترین مخالفت به ترتیب مربوط به مخالفان نظام، روزمره‌نویس‌ها و اصلاح‌طلبان و کمترین و تنهاترین حمایت از سوی کاربران اصولگرا بوده است.
جمع‌بندی نهایی
۱. داده‌کاوی ایران اکونومیست از بررسی برجسته‌ترین چهره‌های کابینه دولت سیزدهم در ۶۰ روز نخست ناآرامی‌های پس از درگذشت مهسا امینی نشان می‌دهد علی بهادری جهرمی، عیسی زارع‌پور و رستم قاسمی از جمله دولتمردانی بودند که بیشترین تولیدمحتوا درباره آنها در توئیترفارسی صورت گرفته است، در این میان حجم واکنش‌ها به سخنگوی دولت به دلیل حضور متعدد در دانشگاه‌ها به طور چشم‌گیری بیشتر بوده است.
۲. عمده واکنش‌های کاربران به حضور و اظهارات علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در توئیتر فارسی جنبه انتقادی، اعتراضی و حتی همراه با توهین بوده است که بیشتر از سوی کاربران برانداز، مخالفان نظام و روزمره‌نویس‌ها انجام شده. در سوی مقابل، همه توئیت‌های حمایتی و موافق با رویکرد سخنگوی دولت از سوی طیف اصولگرا و انقلابی و ارزشی صورت گرفته است؛ از این رو می‌توان از حضور یک دوقطبی پیرامون علی بهادری جهرمی بین مخالفان و موافقان نظام در توئیتر فارسی خبر داد.
۳. تحلیل مضمون توئیت‌های پرلایک مرتبط با علی بهادری در ۶۰ روز نخست اعتراض‌ها نشان می‌دهد حضور وی در دانشگاه‌ها و توهین و شعارهایی که در جلسه‌های سخنرانی وی صورت گرفت پرتکرارترین موضوع بوده است. به جز این مضمون، اظهارات وی درباره «امکان شلیک گلوله به معترضان از سوی دولت»، «واکنش‌ها به ماجرای بازگشت علی کریمی» و همچنین شعار «زن زندگی آزادی، مرد میهن آبادی» از پرتکرارترین مضامین این داده‌کاوی بوده است. یک مضمون حمایت در خصوص منش و رفتار جهادی سخنگوی دولت نیز در میان مضامین پرتکرار توئیتری‌ها قرار گرفته بود.
