اعتراض‌هایی که واپسین روزهای شهریورماه ۱۴۰۱ هزاران نفر را به خیابان‌ها کشید، زمینه‌ساز ایجاد آشوب شد. بررسی ابعاد آشوب، بازیگران گسترش ناآرامی‌ها و سمت‌وسویی که اعتراض‌ها پیدا کرد، نقش رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های خارجی، اهداف تبدیل اعتراض به اغتشاش و در نهایت تلاش برای جلوگیری از فرایند تبدیل اعتراض به آشوب، اداره کل پژوهش‌وبررسی‌های خبری ایران اکونومیست را بر آن داشت با کارشناسان و صاحب‌نظران مسائل امنیتی گفت‌وگوهایی را انجام دهد.
در این زمینه تاکنون «غلامحسین بلندیان» معاون سیاسی _ امنیتی وزارت کشور در دولت‌های مختلف، «حسین علایی» استاد مدیریت استراتژیک دانشگاه تهران، «سیدمهدی تقوی» جامعه‌شناس، «علی‌اکبر حسن‌وند» متخصص مسائل امنیتی، «سیدعلی مرندی» امنیت‌پژوه، «محمدباقر بهرامی» رئیس دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد تهران و «ابراهیم عزیزی» نایب رئیس کمیسیون امنیت و ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پاسخگوی پرسش‌های پژوهشگران ایران اکونومیست بودند و اکنون مصاحبه دکتر «قربانعلی محبوبی» امنیت‌پژوه و استاد دانشگاه امام حسین(ع) پش‌روی شماست.
اعتراض‌ها در خارج طراحی و در داخل پیش برده می‌شود
ایران اکونومیست: ناآرامی‌های اخیر چه ابعادی دارد و چه اشتباه‌هایی در شناخت ابعاد آن رخ می‌دهد؟
این اغتشاش‌ها دارای دو بُعد داخلی و خارجی و یک طراحی از پیش تعیین شده است. در چنین حالتی بُعد خارج از کشور بسیار برجسته است. به این ترتیب که عده‌ای یک موج را ایجاد کرده و تعدادی هم بر آن موج سوار می‌شوند. اما بُعد داخلی بیشتر مربوط به ایجاد فتنه است.
عوامل داخلی نیز به عنوان دخیل و پادو تلاش دارند استفاده خود را ببرند. واقعیت اینکه دو ماه پیش حزب «کومله» و «دموکرات» و همه عوامل ضدانقلاب در خارج با هم متحد شدند که قطعا وجود یک طراحی از پیش تعیین‌شده در آن بسیار مهم است. به نوعی این اعتراض‌ها در خارج طراحی و در داخل پیش برده می‌شود.
دو ماه پیش حزب کومله و دموکرات و همه عوامل ضدانقلاب در خارج با هم متحد شدند و قطعا حوادث اخیر با یک طراحی از پیش‌تعیین شده جلو می‌رودغربی‌ها برای گرفتن امتیاز به سمت ایجاد اغتشاش رفتند
ایران اکونومیست: نقش دشمن خارجی در آشوب‌هایی که شاهد بودیم چیست؟
وقتی ایران در مساله برجام آن امتیازی را که مورد انتظار غربی‌ها بود به آنها نداد، غربی‌ها وارد طرح و نقشه دوم شدند. در واقع از آنجا که «جو بایدن» در انتخابات قبلی اعلام کرده بود به برجام باز می‌گردد و نتوانست، برای او بسیار وجهه بدی پیدا کرد. به ویژه اینکه برای انتخابات بعدی با مشکل جدی مواجه است و حزب دموکرات آمریکا از این نظر با چالش مهمی در عرصه عمومی درگیر خواهد شد.
نکته دیگر تمایل ایران به شرق و بستن قرارداد با چین و روسیه است. ایران همواره به عنوان یک کشور محوری در نظام جهانی مطرح است و بنابراین هر کشوری که با ما وارد معاهده شود کفه ترازو به نفع او خواهد شد. از این نظر هم جبهه غرب به شدت با این مساله مشکل دارد. بنابراین غربی‌ها برای گرفتن امتیاز به سمت ایجاد اغتشاش‌های داخلی ایران رفتند.
نکته دیگر هم اینکه، ایران به عنوان محور مقاومت شناخته می‌شود. اگر ایران به عنوان راس محور مقاومت با مشکل روبرو شده و بی‌ثبات شود، محور مقاومت در سوریه، لبنان، یمن، فلسطین و ... هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. لذا بی‌ثبات کردن ایران از این نظر هم برای غرب از اهمیت خاصی برخوردار است.
بحث بعدی نیز مساله تامین انرژی برای اروپاست که اکنون با مشکلات زیادی روبرو هستند. بدین ترتیب اروپا برای دستیابی به اهدافش در بحث تامین انرژی، برنامه‌ای را برای راه‌اندازی اغتشاش‌های داخلی در ایران به راه انداخت. در واقع غربی‌ها جنگ تمام عیاری را در نظام بین‌الملل با ابزار رسانه به راه انداختند و در پسِ آن به دنبال اهداف خود هستند. اگر معترضان در سال ۸۸ اهداف سیاسی و در سال‌های ۹۶ و ۹۸ به دنبال اهداف اقتصادی بودند، اکنون به دنبال اهداف اجتماعی هستند که به سراغ دانشگاه‌ها و جوانان رفتند.
شواهدی مبنی بر وجود دخالت آشکار خارجی در ناآرامی‌ها وجود دارد
ایران اکونومیست: ساماندهی آشوب و بازنمایی آن با چه مکانیزمی انجام شده است؟
بحث فضای مجازی بسیار مهم است. پلتفرم‌هایی مانند واتساپ، اینستاگرام و ... در اینترنت و شبکه‌هایی مانند منو تو، بی‌بی‌سی، ایران‌اینترنشنال و ... در فضای ماهواره از جمله ابزارهایی است که دشمنان ما از طریق آن شبکه‌سازی‌های خود را انجام می‌دهند.
به طور نمونه، در اردبیل یک دانش‌آموزی در بیمارستان فوت می‌کند و بعد می‌شود سوژه این افراد که از طریق همین شبکه‌ها فراخوان می‌دهند و عده‌ای را به خیابان‌ها می‌آورند. بنابراین وقتی می‌گوییم طراحی، منظور همین است که این افراد شبکه‌سازی‌های خود را از پیش انجام داده‌اند که می‌توانند اینگونه دقیق و مرحله به مرحله وارد عمل شوند.
از وقتی دولت سیزدهم روی کار آمده، اقدامات بسیار خوبی انجام داده و بدون برجام و FATF قصد اداره کشور را دارد. مسیر رشد و توسعه در کشور ایجاد شده که این امر به ضرر و زیان غربی‌هاستوقتی تعدادی را که قصد داشتند در مسیر راه‌آهن تبریز به تهران بمب‌گذاری کنند، دستگیر کرده و اعتراف می‌کنند یا زمانی که در فضای مجازی اعلام می‌شود در صورت سنگ‌زدن به اتومبیل نیروی انتظامی به سنگ‌پران‌ها پول می‌دهیم، همه اینها شواهدی مبنی بر وجود دخالت آشکار و طراحی از پیشِ دشمنان ماست.
درباره هدف ناآرامی‌ها اجماع نخبگانی نداریم
ایران اکونومیست: هدف یا اهداف اصلی این ناآرامی‌ها چه مواردی (اعم از اخلال در آرامش و پیشرفت، مقابله با حجاب، براندازی نظام، تجزیه کشور و ...) است؟
باید در این زمینه یک اجماع نخبگانی داشته باشیم که نداریم. اما اگر صحبت‌های رهبر معظم انقلاب در دانشگاه نیروی انتظامی را جدی بگیریم مطالب زیادی روشن می‌شود. ایشان در این سخنرانی فرمودند هدف این اغتشاش‌ها همه ایران است. از وقتی دولت سیزدهم روی کار آمده، اقدامات بسیار خوبی انجام داده و بدون برجام و FATF قصد اداره کشور را دارد. مسیر رشد و توسعه در کشور ایجاد شده که این امر به ضرر و زیان غربی‌هاست. کشور در مسیر ریل‌گذاری‌شده قرار گرفته و کریدور شمال به جنوب و شرق و غرب در حال راه افتادن است و لذا یک حرکت جدیدی در ایران شکل گرفته که تا پیش از آن وجود نداشت. همه این موارد موجب شده تا غرب احساس خطر کند.
بحث دیگر «تجزیه» ایران است. چرا خانم امینی از کردستان را مطرح کرده و بعد دختر بلوچ به تیتر رسانه‌ها وارد می‌شود؟ اینها بحث‌هایی است برای تحریک قومیت‌ها و تجزیه ایران است تا این کشور به عنوان الگوی اسلامی در جهان مطرح نشود. بار اصلی رسیدن به این الگو جوانان هستند که همین قشر هدف دشمنان ماست.
پیامد غفلت از آموزش‌وپرورش و رسانه
ایران اکونومیست: مهم‌ترین آسیب‌ها و هزینه‌های واردشده بر نظام، مردم و کشور در این رویدادها چه بوده است؟
ما در در دوره اصلاحات معاونت پرورشی را حذف و دانش‌آموزان را در مدارس فقط برای امتحان کنکور آماده کردیم. در این شرایط تربیت در دست شبکه‌های اجتماعی می‌افتد که تمام‌وقت در حال مبارزه با ما هستندگسست نسلی و شکاف نسلی دیده می‌شود که نظام باید برای آن فکری کند. نسل جوان امروزی، امام و جنگ را ندیده‌اند. آموزش‌وپرورش در دست ماست و متاسفانه در این زمینه کار نکرده‌ایم. اگر به خوبی کار کرده بودیم، جوان ما احساس همبستگی داشت و پرچم ایران را دیگر آتش نمی‌زد. اینها تلنگری است که زده شده و ما باید آن را جدی بگیریم.
ما آموزش‌وپرورش و رسانه ملی را باید خیلی بیشتر جدی بگیریم. آموزش و تربیت بسیار مهم است. آموزش می‌دهیم اما تربیت نمی‌کنیم. در در دوره اصلاحات، معاونت پرورشی را حذف کردیم و دانش‌آموزان را در مدارس فقط برای امتحان کنکور آماده کردیم. در این شرایط تربیت در دست شبکه‌های اجتماعی می‌افتد که تمام‌وقت در حال مبارزه با ما هستند. اینها ۱۰ رشته علوم شناختی، اعصاب و روان‌شناسی و ... را از حدود ۱۵ سال پیش شروع کردند و موفق شدند تا ذهن دانش‌آموزان را از مسیرهای علمی تسخیر کنند. ما اکنون در دانشگاه‌ها نیز استادی در تراز انقلاب بسیار کم داریم که این مساله نیز بر مشکلات قبلی دامن‌زده است.
ایران اکونومیست: رسانه‌های خارج از کشور، چه نقشی در شکل‌گیری، گسترش و بازنمایی ناآرامی‌ها داشته‌اند؟
در وقایع اخیر، ابزار اصلی برای غربی‌سازی و آمریکای‌سازی جامعه «رسانه» است و قرار بود تا سال ۲۰۱۵ این اتفاق بیافتد که موفق نشدند. برای همین به سراغ برنامه‌های دیگر رفتند که تا سال ۲۰۳۰ به این هدف دست بیابند.
هیچکدام از نهادهای ۲۶گانه فرهنگی برای پیشگیری به صورت جدی وارد نشده‌اند
ایران اکونومیست: مسئولان و رسانه‌های منتسب به نظام چه اقداماتی در راستای تشدید یا کنترل تنش داشته‌اند و برای مدیریت بحران، در کوتاه‌مدت و درازمدت، از چه روش‌هایی باید استفاده کنند؟
یکی از ضعف‌های اصلی ما نبود آینده‌نگری است. هیچ برنامه‌ای برای آینده‌نگری نداریم و اصولا وقتی بحران پیش می‌آید تازه به فکر می‌افتیم. نهادهای ۲۶گانه فرهنگی برای پیشگیری و برخورد داریم که هیچکدام به صورت جدی وارد نشده‌اند. بنابراین مساله را حل نکردیم و برای حل مساله فرهنگی، کار جدی فرهنگی انجام نداده و ذهنیت افراد را هم‌راستا با نظام و انقلاب نکردیم.
هیچ برنامه‌ای برای آینده‌نگری نداریم و اصولا وقتی بحران پیش می‌آید تازه به فکر می‌افتیم
باید کارآمدی نظام به مردم نشان داده شود
ایران اکونومیست: همواره در سخن مسئولان، بر جداسازی مردم و اعتراض‌های آنها و تحرکات اغتشاش‌گران تاکید شده؛ برای شناخت مطالبه مردم، شنیده‌شدنشان و پاسخ به آنها چه راهکارهای عملی لازم است؟
واقعیت اینکه در دنیا مکان‌هایی را برای فشارشکن اجتماعی در نظر می‌گیرند تا حرف نهادها و مردم و سمن‌ها در یک محیط آرام شنیده شود. در آنجا علاوه بر صحبت کردن و اعتراض، راهکار هم می‌دهند.
نکته بعدی، راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی است که باید در یک محیط آرام و فرهنگی جدی گرفته شود. این چیزی است که در صحبت‌های رهبری هم به آن اشاره شده است تا حرف جوانان شنیده شود. به نظر می‌رسد این موارد انتقادی پیش از رسیدن به اعتراض‌ها باید مورد بررسی قرار بگیرند تا از بروز هرگونه اغتشاش جلوگیری شود. نکته دیگر هم دیده‌شدن کارآمدی نظام است. باید عملکرد و کارآمدی نظام به مردم نشان داده شود تا آنها هم بدانند که نظام به فکر آنها و برطرف‌کردن نیازهای آنان است.
