به گزارش ایران اکونومیست و به نقل از اسپیس، "سامانه پرتاب فضایی"(SLS)، سرانجام آماده پرتاب شده است. دیدن سامانه پرتاب فضایی روی سکوی پرتاب، ماجرایی سورئال برای طرفداران فضا به شمار می‌رود که سال‌ها مجبور بودند به رندرهای پرتابگر قوی بسنده کنند. همراه با هدف و مقاصد پیش‌بینی‌شده موشک اعماق فضا، تصاویر دیجیتال و انیمیشن‌ها نیز به مرور زمان تغییر کرده‌اند.
ناسا توسعه سامانه پرتاب فضایی را در سال ۲۰۱۱ آغاز کرد؛ یعنی درست پس از لغو "برنامه صورت فلکی"(CxP) خود که قرار بود از موشک "آرس"(Ares) برای فرستادن کپسول "اوریون"(Orion) به "ایستگاه فضایی بین‌المللی"(ISS)، ماه و نهایتا مریخ استفاده کند.
بودجه توسعه این موشک غول‌پیکر در آن زمان، ۱۰ میلیارد دلار بود و نخستین سفر مورد انتظار آن در اواخر سال ۲۰۱۶ به شمار می‌رفت اما هزینه‌های توسعه، مشکلات مربوط به بودجه، تغییرات طراحی، موانع سیاسی و سایر موانع موجود، نخستین پرتاب موشک را تا سال ۲۰۲۲ به تعویق انداخت.
طی یک دهه توسعه سامانه پرتاب فضایی، اتفاقات زیادی در فضا رخ داده‌اند؛ از جمله ظهور محموله‌های تجاری و مأموریت‌های تجاری سرنشین‌دار به ایستگاه فضایی بین‌المللی، معرفی موشک‌های قابل استفاده مجدد توسط شرکت "اسپیس ایکس"(SpaceX) و افزایش تصاعدی شرکت‌های فضایی خصوصی جدید. در سال ۲۰۲۲ تاکنون ۳۷ پرتاب از "پایگاه فضایی کندی"(KSC) انجام شده که بیشتر آنها با موشک‌های "فالکون۹"(Falcon 9) شرکت اسپیس ایکس انجام شده‌اند.
در سال ۲۰۱۶ یعنی همان سالی که سامانه پرتاب فضایی قرار بود برای نخستین بار به فضا پرتاب شود، "ایلان ماسک"(Elon Musk)، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت اسپیس ایکس، طرح این شرکت را برای نسل بعدی سیستم‌های حمل و نقل فضایی خود فاش کرد. این طرح، ترکیب یک موشک بزرگ و فضاپیما بود که با نام "استارشیپ"(Starship) شناخته می‌شود.
ماسک گفت که استارشیپ، قوی‌ترین پرتاب‌کننده‌ای خواهد بود که تا به حال ساخته شده است. ماسک در نهایت، ساخت صدها استارشیپ را در نظر دارد که در دهه‌های پیش رو، یک میلیون نفر را روی مریخ فرود می‌آورند. تاکنون تنها تعداد انگشت‌شماری از نمونه‌های اولیه استارشیپ از زمین خارج شده‌اند که هیچ کدام در پروازهای آزمایشی مداری نبوده‌اند اما انتظار می‌رود که استارشیپ پیش از پایان سال جاری، یک پرواز آزمایشی مداری کامل را انجام دهد.
اگر این ماموریت موفقیت‌آمیز باشد، اسپیس ایکس وسیله نقلیه فوق سنگین خود را در زمان بسیار کمتری نسبت به زمانی که ناسا برای سامانه پرتاب فضایی صرف کرد، به فضا خواهد برد. هدف اسپیس ایکس، ساخت یک ناوگان کامل از استارشیپ‌ها و پرتاب روزانه چندین فضاپیما، با میانگین هزینه پرتاب یک میلیون دلار است.
ناسا پتانسیل قابل توجهی را در استارشیپ می‌بیند و سال گذشته اعلام کرد که از آن به عنوان فرودگر ماه خود برای ماموریت "آرتمیس۳"(Artemis 3) استفاده خواهد کرد. هدف این ماموریت، رساندن فضانوردان به نزدیکی قطب جنوب ماه در سال ۲۰۲۵ یا ۲۰۲۶ است.
در مقابل، چارچوب برنامه آرتمیس، موشک ناسا را در جدول پرتاب تقریبا هر دو سال یک بار قرار می‌دهد. همچنین، سامانه پرتاب فضایی برای استفاده مجدد ساخته نشده است. کل این وسیله نقلیه، مبتنی بر فناوری عصر "شاتل فضایی"(space shuttle) است. مرحله اصلی سامانه پرتاب فضایی دارای رنگ نارنجی آشنای مخزن سوخت اصلی شاتل است؛ اگرچه مخزن سامانه پرتاب فضایی بلندتر است تا بتواند حجم بیشتری را در خود جای دهد. دو تقویت‌کننده موشک جامد سامانه پرتاب فضایی نیز نسخه‌های کوچک‌شده همتایان شاتل خود هستند. موتورهای اصلی این موشک، موتورهای باقیمانده "RS-۲۵" هستند که برای مأموریت‌های پیشین شاتل فضایی ساخته شده‌اند و پرواز کرده‌اند.
گزارش "دفتر بازرسی کل ناسا"(NASA OIG) که در نوامبر ۲۰۲۱ به چاپ رسید، نشان می‌دهد که هزینه‌های توسعه سامانه پرتاب فضایی از نخستین بار تاکنون چقدر افزایش یافته است و نشان می‌دهد که هر بار پرتاب سامانه پرتاب فضایی چقدر پرهزینه خواهد بود. براساس این گزارش، ناسا نهایتا بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۵، در مجموع ۹۳ میلیارد دلار برای برنامه آرتمیس هزینه خواهد کرد و هر پرتاب سامانه پرتاب فضایی و کپسول اوریون دارای برچسب قیمتی حدود ۴.۱ میلیارد دلار خواهد بود.
ناسا نهایتا بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۵، در مجموع ۹۳ میلیارد دلار برای برنامه آرتمیس هزینه خواهد کرد و هر پرتاب سامانه پرتاب فضایی و کپسول اوریون دارای برچسب قیمتی حدود ۴.۱ میلیارد دلار خواهد بود.
اکنون این پرسش‌ها ایجاد می‌شوند که این همه پول کجا رفته است و اگر استارشیپ می‌تواند قوی‌تر، توانمندتر، با هزینه کمتر و پرتاب بیشتر باشد، آیا سامانه پرتاب فضایی با عملیاتی شدن استارشیپ منسوخ خواهد شد یا خیر.
پاسخ کوتاه این پرسش، بله است. پاسخ طولانی نیز بله است اما با برخی هشدارهای مهم همراه خواهد بود.
توسعه سامانه پرتاب فضایی، شرکای مختلفی را در سراسر آمریکا و جهان گرد هم آورده است. نقشه‌ای که در وب‌سایت ناسا منتشر شده است، پیمانکاران مشارکت‌کننده در هر ایالت آمریکا و بیش از ۲۰ شریک در سراسر اروپا را مشخص می‌کند. بخشی از هزینه ۹۳ میلیارد دلاری برنامه آرتمیس، بین این شرکت‌ها و کارکنان آنها توزیع می‌شود.
تداوم این مشاغل صنعت هوافضا، به موضوع مورد توجه بسیاری از اعضای کنگره آمریکا تبدیل شد که امیدوارند جایگاه سیاسی خود را با حضور مؤسسان و شرکت‌های هوافضای منطقه تقویت کنند. این موضوعات کمک می‌کنند تا سامانه پرتاب فضایی و برنامه آرتمیس قوی بمانند.
بنابراین، پاسخ چیست؟ سامانه پرتاب فضایی به این زودی‌ها از بین نمی‌رود. وسایل نقلیه پرتاب برای ماموریت‌های آرتمیس در حال حاضر در حال مونتاژ هستند اما بحثی وجود دارد که باید برای برنامه آرتمیس به عنوان یک کل مطرح شود.
اگر هدف ناسا پیشبرد اکتشاف بشر در فضا باشد، با فرض این که این دستورالعمل توسط عموم مردم پشتیبانی شود، جامعه موظف است که منابع خود را برای این هدف و در یک آژانس تحت کنترل عمومی جمع کند و به طور کامل به یک شرکت یا شخص تکیه نداشته باشد.
دور هم جمع شدن زمانی پیش می‌آید که تعداد زیادی از افراد در برنامه‌ای به بزرگی آرتمیس سهم داشته باشند و این موضوع نباید دست کم گرفته شود. صدها نفر برای نخستین انتقال سامانه پرتاب فضایی به سکوی پرتاب در ماه مارس سال جاری حضور داشتند. صدها هزار نفر برای پرتاب آرتمیس ۱ حضور داشتند و فقط برای دیدن یک موشک بزرگ آنجا نبودند.
مردم از هر طبقه اجتماعی در سراسر آمریکا، آنجا حضور داشتند تا تحقق یافتن این رویا را تماشا کنند. روزهای شکوه ماموریت‌های ماه "آپولو" (Apollo) برای برخی از افراد، یک خاطره دور و برای بیشتر آنها، یک شاهکار تاریخی الهام‌بخش است. آرتمیس، جرقه‌ای را برای اکتشاف روشن می‌کند و به مردم امکان می‌دهد تا در موفقیت این برنامه سرمایه‌گذاری کنند.
مردم نسبت به آرتمیس، احساس مالکیت دارند. وقتی ناسا می‌گوید "ما داریم می‌رویم"، در مورد برخی از فضانوردان نخبه صحبت نمی‌کند؛ بلکه درباره مردم صحبت می‌کند. ما در حال پرتاب مردم به اعماق فضا هستیم. ما انسان‌ها را به ماه می‌فرستیم. همه ما حضور داریم و با هم این کار را انجام می‌دهیم.
با توجه به همه این صحبت‌ها، آیا هزینه کردن برای سامانه پرتاب فضایی و به طور کلی برنامه آرتمیس، ارزش دارد؟ می‌توان گفت که شاید ارزش داشته باشد. اگر آرتمیس بتواند تمام آن چه را که قرار است طی ۱۰ سال آینده یا بیشتر انجام شود، انجام دهد، "شاید" می‌تواند به "احتمالا" تغییر کند. هنگامی که استارشیپ شرکت اسپیس ایکس پرتاب شود، ممکن است مانند لغو ماموریت آپولو، شاهد لغو ماموریت آرتمیس باشیم اما تفاوت این است که امیدواریم ظهور یک صنعت فضایی جسورانه و شکوفا را در پیش داشته باشیم تا سامانه پرتاب فضایی را منسوخ کند و اجازه دهد که عصر جدیدی از اکتشافات انسانی شکوفا شود.
