گزارش های رسانه های منطقه ای حاکی است که دولت ازبکستان در عین حال که به طور یکجانبه یک نشست بین المللی با عنوان «امنیت و توسعه اقتصادی افغانستان» را مدیریت می کند، به عنوان رئیس دوره ای سازمان شانگهای نشست وزیران خارجه این سازمان را در ۲۸ و ۲۹ ژوئیه (۶ و ۷ مرداد) برگزار می کند که بیشتر ماهیت مقدماتی برای نشست های بعدی شانگهای داشته و در آن وضعیت افغانستان نیز بررسی می شود.
نشست اول صبح امروز آغاز شد و ظاهرا "امیر خان متقی" سرپرست وزارت خارجه دولت طالبان در نطق افتتاحیه آن ضمن پرداختن به سیاست داخلی ۱۱ ماهه دولت سرپرست افغانستان (طالبان) بر استقرار امنیت در این کشور تاکید کرد.
وی در باره سیاست خارجی این دولت نیز گفت: "امنیت مطمئن (قطعی) کنونی حاصل تلاش مسئولین امنیت در کشور است. برای اینکه کشور های همسایه و منطقه از گزند تروریست ها در امان باشند، سیستم بایمتریک سربازان طالبان را نیز فعال کردیم".
وی با اعلام اینکه دولت طالبان به اصلاحات سیاسی باور دارد و به اصلاحات در هر زمینه پایبند است، گفت :جنگ ۲۰ ساله و سپس تحریم‌های اقتصادی آمریکا عامل اساسی فقر کنونی در کشور است.این تحریم ها نه تنها سرمایه گذاری خارجی در کشور را محدود و جلوی انتقال پول را گرفته بلکه فعالیت های دولت را نیز کُند کرده است.
در هر حال این نشست خاص در تاشکند در حال برگزاری است و نشست بعدی در قالب سازمان شانگهای را نیز در باره افغانستان پیش رو داریم، اما از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران همواره با اعتقاد به دیپلماسی همسایگی و رویکرد راه حل منطقه ای برای کمک به صلح و ثبات و آرامش منطقه از جمله افغانستان کمک کرده است، تهران"حسن کاظمی قمی" نماینده ویژه رئیس جمهوری اسلامی ایران در امور افغانستان را برای شرکت در نشست تاشکند اعزام کرد.
وی دیروز در باره این نشست بین المللی گفت که آمریکا همچنان عامل اصلی بی‌ثباتی در این کشور جنگ‌زده بوده و تلاش می‌کند این کشور را به سمت بی‌ثباتی و خشونت‌های فرقه‌ای سوق دهد و بار دیگر جای پای خود را در افغانستان باز کند، در حالی که تهران از تشکیل یک دولت فراگیر در افغانستان برای پایان دادن به بحران حمایت می‌کند.
قمی ضمن محکوم کردن اقدام آمریکا برای تحمیل تحریم ها علیه مردم افغانستان و بلوکه کردن دارایی های مردم این کشور، حتی تا اولین سالگرد خروج شرم آور نیروهای آمریکایی و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از این کشور، با بیان اینکه ایران در افغانستان سیاست مردم‌دوستانه را دنبال می‌کند، گفت: "رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران یک‌بار فرمودند دولت‌ها می‌آیند و می‌روند اما ملت‌ها برای همیشه می‌مانند."
همانگونه که کاظمی قمی تاکید دارد، مردم افغانستان به ویژه به دلیل تحریم های اعمال شده از سوی غرب با چالش های زیادی مواجه شدند، از جمله دولت آمریکا ذخایر ارزی "کابل بانک" را مسدود کرد و به همین دلیل اقتصاد جنگ زده افغانستان که متکی بر کمک موسسه های خارجی بود در آستانه فروپاشی قرار گرفته است.
با این وجود صرف نظر از اهدافی که کشور میزبان برای برگزاری این دو نشست بین المللی در نظر گرفته و حتی اهدافی که دولت سرپرست افغانستان از آن انتظار دارد و در ادامه به آنها پرداخته می شود، به اعتقاد کارشناسان هنوز به راحتی نمی توان قضاوت کرد آیا اهداف بانیان این نشست (تاشکند و کابل) محقق می شود و مهم تر از همه کشورهای همسایه افغانستان به ویژه مهمترین آنها یعنی ایران، پاکستان و چین و تاجیکستان نیز از این رویداد چه طرفی بر خواهند بست.
نشست بین المللی «امنیت و توسعه اقتصادی افغانستان»
تاشکند قرار بود روزهای دوشنبه و سه شنبه (سوم و چهارم مرداد) میزبان هیات هایی از ۲۰ کشور جهان و چند سازمان بین المللی باشد که نگران امنیت منطقه و حضور گروه طالبان در افغانستان هستند، یک این کشور آسیای میانه که تقریبا یکسال قبل قدرت را در کابل به دست گرفته، اما مدت ها است در پی کسب مشروعیت جامعه بین الملل و رفع نیازهای خود در همکاری با کشورهای منطقه است و حتی و نماینده ای نیز به این نشست فرستاده است.
اما این نشست بین‌المللی که قرار است در تقریبا یکسالگی استقرار طالبان در کابل، درباره روابط دیپلماتیک دولت سرپرست افغانستان (طالبان) با کشورهای همسایه و صلح و امنیت در آن گفت وگو و حتی تصمیم گیری شود، با یک روز تاخیر امروز آغاز شد.
کشور میزبان از قبل این نشست را برای ۲ روز یعنی دوشنبه و سه شنبه برنامه ریزی کرده بود، اما خبرگزاری صدای افغان (آوا) در گزارش های خود این نشست را سه روزه اعلام می کرد.
به گزارش خبرگزاری "پیک آفتاب" افغانستان، "ذبیح‌الله مجاهد" سخنگوی طالبان امروز در تاشکند در گفت وگو با خبرنگاران تایید کرد که نشست بین‌المللی افغانستان دیروز دوشنبه سوم مرداد به موقع برگزار نشد و لذا امروز با یک روز تاخیر آغاز می‌شود.
در این نشست طبق برنامه علاوه بر یک هیات عالی از دولت طالبان، نمایندگانی از انگلیس، اتحادیه اروپا، جمهوری اسلامی ایران، ایتالیا، اسپانیا، قزاقستان، قطر، قرقیزستان، تاجیکستان، چین، نروژ، پاکستان، ژاپن، روسیه، امریکا و ترکیه حضور دارند.
طبق اعلام وزارت خارجه کشور میزبان، علاوه بر این کشورها، نمایندگانی نیز از نهادهای مرتبط به سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و نمایندگان نهادهای مالی بین‌المللی نیز در این نشست که به ابتکار "شوکت میرضیایف" رئیس جمهوری ازبکستان و با حضور بیش از ۱۰۰ هیات خارجی برگزار می شود، شرکت دارند.
در بیانیه ای که پیشتر از سوی این وزارتخانه صادر شد، آمده است،این نشست با هدف تسهیل رویکردها برای جوامع بین المللی برای تعامل بهتر در روابط دیپلماتیک با افغانستان و ارتقای صلح و امنیت در این کشور برگزار می شود تا زمینه برای ایجاد مجموعه ای از اقدامات و پیشنهادات برای رویکردهای جامعه جهانی برای ارتقای ثبات، امنیت، بازسازی پس از جنگ در افغانستان و ادغام آن در روندهای همکاری منطقه ای در راستای منافع مردم چند ملیتی افغانستان باشد.
در این بیانیه علاوه بر این طرح هایی برای ایجاد حکومتی مبتنی بر نمایندگی گسترده، احترام به حقوق زنان و حصول اطمینان از دسترسی دختران به آموزش کامل یک شرط اساسی برای تکمیل روند آشتی ملی در افغانستان اعلام شده است.
تأیید تعهدات قبلی از سوی طالبان برای جلوگیری از استفاده از خاک این کشور علیه منافع امنیتی کشورهای همسایه، سایر کشورهای منطقه و کل جهان از دیگر اهداف و اهمیت رفع انسداد دارایی های مالی افغانستان در خارج از کشور و نیز تطبیق پروژه های مختلف زیربنایی در قلمرو کشور در بخش های حمل و نقل، مخابرات و انرژی از دیگر اهداف این نشست عنوان شده است.
طالبان در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰، بعد از آنکه محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری سابق کابل را ترک کرد وارد این شهر شدند و با آنکه نزدیک به یک سال از ورود آنها به کابل می‌گذرد، هنوز هیچ کشوری دولت موقت این گروه را به رسمیت نشناخته است. این در حالی است که طالبان با شرکت در نشست‌های دیپلماتیک بین‌المللی تلاش کرده‌اند تا زمینه به رسمیت شناختن دولت خود را از سوی کشورهای منطقه و جهان جلب کند.
طالبان که برای شرکت در کنفرانس تاشکند هیاتی به ریاست امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه به تاشکند اعزام کرده و امیدوار است که نشست تاشکند روابط آنها را با جامعه جهانی تقویت کند.
در عین حال، "اوراسیا دیلی" دیروز گزارش داد که طالبان همچنان امیدوار است که نشست تاشکند موجب تقویت روابط این دولت سرپرست با جامعه جهانی شود و انتظارات و نیازهای مردم افغانستان مورد توجه جدی قرار گیرد.
مولوی امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه طالبان روز گذشته به خبرنگاران گفت که توقع ما از این نشست درک حقایق افغانستان از جهانیان است.
"بلال کریمی" معاون نماینده رسمی افغانستان هم در این خصوص به خبرگزاری رسمی "باختر" کشورش گفت: "ما خوشبین هستیم که در این نشست به نیازهای افغان ها و کشور و راه های حل مشکلات کشور پرداخته شود."
به گفته "جاوید سنگدل" کارشناس سیاسی افغانستان، ازبکستان در تلاش است تا افغانستان را هم در عرصه سیاسی و هم در اقتصاد تقویت کند.
این کشور قصد دارد روابط خود را با افغانستان گسترش دهد زیرا ازبکستان نمی‌خواهد افغانستان به محل بی‌قانونی تبدیل شود، زیرا این به نفع آسیا نیست.
یادآوری می شود، "جولان وهابوف" سفیر ازبکستان در واشنگتن دی سی پیشتر گفته بود که هیچ گروه مخالف طالبان برای شرکت در نشست بین المللی تاشکند دعوت نشده اند.
با این وجود اگرچه در تمام دوران حاکمیت طالبان در افغانستان بارها نشست های بین المللی در مورد مسائل افغانستان برگزار شد، اما هیچ کدام منجر به رسمیت یافتن طالبان در این کشور نشده است .
حتی "فون برانت" سفیر اتحادیه اروپا برای افغانستان دو روز قبل در نشستی در پارلمان این اتحادیه گفت:«ما روش بسیار محتاطانه ای را در پیش داریم و فکر می کنم اگر برخی از چیزهای خوبی در حال حاضر وجود داشته باشند، یکی از آن اجماع بزرگ در کشورهای غربی برای به رسمیت نشناختن است و فکر نمی کنم که این اجماع به این زودی ها تغییر کند.»
در هر حال، این نشست با اهداف خاص کشور میزبان در حال برگزاری است و طبق گزارش روزنامه تاشکند تایمز (The Tashkent Times) ازبکستان؛ تاشکند در باره این اهداف این نشست از قبل بارها با دولت مستقر در کابل هماهنگی کرده بود و دیروز دوشنبه نیز در جلسه توجیهی دستورکار اصلی نشست با طرف افغانستانی در میان گذاشته شده است.
براساس این گزارش، "یوسف کابلژانوف" نماینده رسمی وزارت خارجه ازبکستان در این جلسه توجیهی، از “تبادل نظر در مورد توسعه اقدامات هماهنگ جامعه جهانی در افغانستان، پیشنهادات و اقدامات ویژه برای بهبود اقتصادی این کشور و ارائه کمک‌های بشردوستانه فوری به مردم افغانستان به عنوان اهداف اصلی نشست یاد کرد.
علاوه بر موارد فوق، ایجاد یک گفت وگوی موثر جامعه جهانی در مورد تسریع اجرای تعهدات داده شده به جامعه جهانی توسط طالبان، ایجاد یک دولت فراگیر، احترام به حقوق زنان و تضمین دسترسی کامل دختران به مدارس و دانشگاه ها از دیگر مواردی‌اند که قرار است در مورد آنها در این نشست بین‌المللی تصمیم‌گیری شود.
تاشکند تایمز تصریح کرد که در این نشست، دولت سرپرست (طالبان) به کشورهای منطقه تعهد می‌دهد که از خاک افغانستان تهدیدات امنیتی متوجه کشورهای منطقه و جهان نگردد.
"ولادیمیر نوروف" وزیر خارجه اوزبکستان هم گفته که در این نشست چگونگی پیشرفت‌های افغانستان تشریح خواهد شد تا رضایت شرکت کنندگان برای حمایت از توسعه و پیشرفت افغانستان جلب شود.
وی امروز در گفت وگو با خبرنگاران در محل برگزاری این نشست، ضمن تاکید بر ایجاد حکومت فراگیر با حضور همه اقوام افغانستان در آن کشور، گفت که مواضع همه کشورهای شرکت‌کننده و همسایه در این نشست واضح و مشابه است و طالبان باید به تعهدات خود عمل کند.
همانگونه که نماینده ویژه رئیس‌جمهوری ایران در امور افغانستان در باره این نشست بین المللی گفت که آمریکا همچنان عامل اصلی بی‌ثباتی در این کشور جنگ‌زده بوده و تلاش می‌کند این کشور را به سمت بی‌ثباتی و خشونت‌های فرقه‌ای سوق دهد و بار دیگر جای پای خود را در افغانستان باز کند، چشم ها همچنان از گذشته تا به امروز به اقدامات خرابکارانه آمریکا در افغانستان از جمله بلوکه کردن دارایی های مردم این کشور دوخته شده است.
فرمان اجرایی "جو بایدن" رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر توزیع ۷ میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده مردم افغانستان که نیمی از آن پس از تصمیم دادگاه به عنوان غرامت به خانواده های قربانیان ۱۱ سپتامبر در نظر گرفته شده است و صحبت در مورد چگونگی توزیع نیمی دیگر آن به نام مردم، مظلومیت افغانستان را نشان می دهد؛ مردمی که هیچ یک در واقعه ۱۱ سپتامبر مقصر نبودند.
با این وجود وزارت خارجه امریکا امروز اعلام کرد "توماس وست" نماینده ویژه‌ی این کشور برای افغانستان به همراه "رینا امیری" نماینده ویژه این کشور برای زنان و دختران و حقوق بشر افغانستان را برای شرکت در این نشست به تاشکند فرستاد.
این وزارتخانه با انتشار اعلامیه ای مثل همه ادعاهای واهی قبلی خود اعلام کرد که هیأت ایالات متحده به جامعه بین‌المللی خواهد پیوست تا بر «حمایت بی‌دریغ» امریکا از مردم افغانستان تأکید و از امارت اسلامی بخواهد تا به تعهدات خود در قبال مردم افغانستان و جامعه جهانی عمل کند.
در ادامه این اعلامیه آمده است، مقام های امریکایی در این کنفرانس همچنین از طالبان خواهند خواست که به تعهدات خود در قبال مردم افغانستان و جامعه جهانی عمل کنند.
براساس این اعلامیه قرار است "برایان نلسون" معاون وزارت خزانه داری امریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی نیز در ۲۷ ژوئیه (چهارشنبه) همراه با توماس وست با طالبان در مورد رسیدگی به چالش های اقتصادی که مردم افغانستان با آن مواجه هستند، گفت وگو کنند.
این ملاقات در حالی صورت خواهد گرفت که با گذشته حدود یک سال از حاکمیت دوباره طالبان در افغانستان، تا کنون هیچ کشوری حکومت آنها را به رسیمت نشناخته است.
نشست شانگهای برای افغانستان
اگرچه نشست بین المللی امروز برای افغانستان آغاز شده در تاشکند و تا فردا ادامه می یابد، اما این شهر روزهای پنجشنبه و جمعه ۲۸ و ۲۹ ژوئیه (۶ و ۷ مرداد) نیز میزبان یک نشست بین المللی دیگر، اما اینبار در قالب سازمان همکاری شانگهای است.
طبق اعلام کشور میزبان نشست دوم این نشست بیشتر بر امنیت غذایی، ثبات و صلح منطقه‌ای و همچنین کاهش فقر در افغانستان تمرکز خواهد کرد و نیز طرحی برای حذف موانع بازرگانی، توسعه بازرگانی درون منطقه‌ای و دیجیتالی کردن رویه‌های گمرکی در این کشور مورد بحث قرار خواهد گرفت.
روزنامه فایننشال اکسپرس هند روز گذشته در گزارشی از حضور دکتر جیشانکار، وزیر خارجه هند در تاشکند خبر داد و در این خصوص نوشت: ازبکستان در سال جاری همچنین میزبان نشست سران سازمان همکاری شانگهای خواهد بود و در جایگاه ریاست این سازمان بین المللی در ماه آینده نشست وزیران کشور و دفاع این کشور را نیز به عهده خواهد داشت.
گفته می‌شود که هدف اصلی این نشست تنظیم اقدامات و پیشنهادات برای برخوردهای جامعه جهانی در مسایل ارائه کمک برای برقراری ثبات، امنیت، بازسازی پسادرگیری در افغانستان و همگرایی آن در روندهای همکاری منطقه ای در راستای منافع ملت چند قومی افغانستان و تمام جهان است.
در همین راستا "ژانگ مینگ" دبیرکل سازمان همکاری شانگهای پنجشنبه گذشته وارد اسلام آباد پایتخت پاکستان شد و با مقامات این کشور همسایه افغانستان در زمینه اهداف این سازمان بین المللی در سطح منطقه ای و به ویژه برای افغانستان رایزنی کرد.
به گزارش روزنامه "دِ نیشن" پاکستان، وی در جریان این سفر سه روزه با وزرای امور خارجه، بازرگانی، تغییرات آب و هوایی، فناوری اطلاعات و امور دریایی پاکستان دیدار و پیرامون همکاری‌های نزدیک در زمینه‌های تحقق صلح، ثبات و رفاه منطقه‌ای و تقویت روابط سیاسی امنیتی، تجاری و اقتصادی میان اعضای سازمان همکاری شانگهای به رایزنی پرداخت.
منابع همچنین خبری افزودند: در نشست منطقه‌ای افغانستان در پنجشنبه و جمعه، مسئله بحران انسانی در افغانستان و راهکارهای حمایت بین المللی از این کشور نیز از دیگر محورهای مورد گفت وگوی دبیرکل سازمان همکاری شانگهای با مقامات پاکستانی بود.
در بیانیه صادر شده از سوی وزارت خارجه پاکستان آمده است: سازمان همکاری شانگهای بستر مهمی را برای پاکستان فراهم می‌کند تا پیوندهای ریشه دار و تاریخی خود را با کشورهای عضو این سازمان تقویت کرده و همکاری‌های اقتصادی- اجتماعی را نیز در راستای منافع جمعی و بشری توسعه دهد.
سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است.
این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد و جمهوری اسلامی ایران نیز که سال ها همچون افغانستان عضو ناظر آن بود، از امسال مراحل عضویت دائم خود را در این سازمان نهایی می کند و طبق اعلام دبیرخانه این سازمان این عضویت قطعی است.
اهداف این سازمان عبارت است از تقویت همکاری با محورهای سیاسی، اقتصادی، تجاری و نظامی، ضدیت با فعالیت‌های غیرقانونی، مبارزه مشترک با تروریسم و بر ضد جدایی طلبی و مهاجرت‌های غیرقانونی، احترام به اصل حاکمیت مشتمل بر دفاع از اصل حاکمیت بر اساس منشور ملل متحد، احترام به قرار داد موشک ضد بالستیک و امنیت منطقه ای.
فعالیت‌های سازمان همکاری شانگهای را در سه دسته می‌توان دسته‌بندی کرد:
- فعالیت‌های امنیتی
- فعالیت های اقتصادی
- فعالیت های فرهنگی.
مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب می‌شود. همکاری های فرهنگی بخشی از چارچوب فعالیت سازمان همکاری شانگهای است.
اما برای دولت سرپرست افغانستان که همچنان به دنبال تایید بین المللی است، این سازمان از چند جهت می‌تواند مهم و قابل توجه باشد. اول اینکه این دولت هنوز کاملا استقرار نیافته و مدعی است که تازه در مسیر توسعه گام برداشته و نیازمند کمک کشورهای دیگر در بخش‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی است و در چارچوب این سازمان می‌تواند روابط خود را با کشورهای عضو حسنه کرده و کمک‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی آنها را برای بازسازی افغانستان دریافت کند.
دوم اینکه افغانستان یکی از کشورهای است که بیشتر میزان مواد مخدر در آن تولید شده و از آنجا به کشورهای دیگر قاچاق می‌شود که در برای از بین بردن کشت مواد مخدر و قاچاق آن می‌تواند از همکاری سازمان استفاده کرده و به این مهم دست یابد. زیرا این سازمان در سال ۲۰۰۵ گروه مبارزه با مواد مخدر ایجاد کرد تا کشت مواد مخدر و قاچاق آن را در منطقه از بین ببرد.
سوم اینکه افغانستان کشوری بوده‌است که بیش از دیگر کشورها از تروریسم و بنیادگرایی آسیب دیده است. در حقیقت می‌توان گفت که مرکز و میدان جنگ تروریست‌ها در افغانستان بوده‌است.
بنابر این دولت سرپرست افغانستان با جلب کمک‌های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای می‌تواند پدیده تروریسم و بنیادگرایی را از افغانستان برچیند. چرا که یکی از اهداف اساسی سازمان مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی در منطقه است.
دولت سرپرست افغانستان همچنین به طریق اولی، می تواند از کشورهای همسایه نیز در چارچوب این سازمان طلب همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی کرده و منافع مشترک برای خود تعریف کند تا در پرتو ان منافع مشترک بتواند بر مسائل امنیتی فائق آید. تعریف منافع مشترک میان افغانستان و کشورهای همسایه باعث می‌شود روابط خارجی کشورها همگرایی بیشتر داشته باشد و بتواند بهتر با تهدیدهای مشترک مبارزه کند.
یادآوری می شود دولت ازبکستان یکی از کشورهای همسایه افغانستان است، با این وجود جزو اولین کشوری بود که پیشتر در سال ۱۳۹۵ از عضویت افغانستان برای پیوستن به شانگهای حمایت کرد.
