با نیكى و محبت خود دوستت را سرزنش نما و چون بدى از او دیدی و خطایى از او سرزد با بخشش و عفو چشم‌پوشى كن چون او نیز مانند تو انسان است و هر قدر كه خوى پلید داشته باشد بر اثر بخشش و عفو تو محبتت در دل او جای می‌گیرد و چون دوستى با وفا می‌شود و اگر سرزنشت را با نیكى همراه سازی او را شرمنده می‌کنی و دیگر خطایى نظیر آن را مرتكب نمی‌شود و تو را از خودش برتر می‌داند و سخنانت و اعمالت را شایسته و نیكو می‌شمرد، همچنین بخشیدن خطا موجب افزایش دوستى و محكمبودن عهد او شده و كدورت از قلب او زدوده و دوستى او حقیقى و خواهان تو می‌شود. البته باید توجه داشت این یك حكم اخلاقى و مخصوص به مواردى است كه این گونه برنامه‌ها موثر واقع مى شود، وگرنه اجراى حدود و كیفر بدكاران كه به عنوان یك قانون در قوانین اسلامى آمده است، در مورد همه كسانى كه مشمول آن هستند یكسان اجرا مى شود.
قرآن می‌فرماید: «ادْفَعْ بالَّتی هِیَ أَحْسَنُ»(3) سختی‌ها را با خوبی دفع كن.امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: از بزرگواری ما اهل بیت گذشت از کسی است که به ما ظلم کرده است.امام سجاد (علیه‌السلام) می‌فرماید: نه تنها خوبی را با خوبی بلكه بدی را هم با خوبی پاسخ گویید.در ارتباط مسلمانها با یکدیگر، سفارش قرآن استفاده از راههای آرام، صلح آمیز، گفتار نرم و رفتار عاقلانه است. در این صورت است که جلوی بسیاری از فسادها و درگیری‌ها گرفته می‌شود و آرامش و تفاهم، جای کدورت و دشمنی را می‌گیرد. روزی كه مسلمانها به رهبری پیامبر اكرم (صلی ا... علیه و اله و سلم) مكه را فتح كردند این شعار را درمقابل ظلم و ستم كفار مكه سر دادند كه: «الْیَوْمُ یَوْمُ الْمَلْحَمَةِ» امروز روز تلافی است.
حضرت فرمود: خیر، تلافی نمی‌كنیم. گفتند: یا رسول‌ا... اینها شما را اذیت كرده، خاكستر بر سر شما ریخته و..... فرمود: شما این چنین شعار بدهید: «الْیَوْمُ یَوْمُ الْمَرحَمَةِ» امروز روز عفو و گذشت و مهربانی است.امام علی (علیه‌السلام) در وصیت‌نامه‌ای كه برای فرزند برومندش امام حسن (علیه‌السلام) مرقوم فرموده ضمن آن درباره حقوق برادران دینی و دوستان چنین توصیه می‌فرماید:«در مورد برادر دینیت چنان باش كه هر گاه او قطع رابطه می‌كند تو با او رابطه برقرار كن، وقتی كه او دوری می‌كند تو با او مهربانی كن، هنگامی كه او بخل می‌ورزد تو بخشش كن، زمانی كه او فاصله می‌گیرد تو نزدیك شو، وقتی كه او درشتی می‌كند تو نرمی كن.
زمانی كه او مرتكب جرمی می‌شود برایش عذری بتراش كه گویا تو بنده او و او ولی‌نعمت تو است، اما توجه داشته باش كه اینگونه اعمال را نسبت به افراد نااهل انجام ندهی، دشمن دوستت را دوست مگیر كه در آن صورت با دوستت دشمنی كرده ای، در اندرز برادرت چه به ذائقه اش خوشایند باشد و چه بدآیند بی‌شائبه و خالص باش و در مورد او خشمت را به آهستگی فروبر و در برابر كسی كه نسبت به تو درشتی می‌كند، نرمش داشته باش كه به زودی نرم خواهد شد و نسبت به دشمنت گذشت داشته باش كه از انتقام شیرین‌تر است و هرگاه خواستی كه با برادرت قطع رابطه كنی جای آشتی را باقی بگذار و كسی كه به تو گمان نیكو دارد، گمانش را راست قرار بده و حق برادرت را به اتكا خصوصیاتی كه میان تو و اوست ضایع مگردان، زیرا كسی كه حقش را ضایع كنی دیگر برادر تو نیست و مبادا كه برادرت در قطع رابطه كردن با تو نیرومندتر از ارتباط برقرار كردنت باشد و مبادا او در بدی كردن، از تو به نیكی كردن تواناتر باشد و نباید ستم ستمگر بر تو بزرگ آید، زیرا او به زیان خود و سود تو كوشش می‌کند و پاداش كسی كه تو را مسرور كرده این نیست كه اندوهگینش سازی».(4)
پی‌نوشت‌ها: 1ـ نهج‌البلاغه ،حكمت 134. 2ـ همان،حكمت 158. 3ـ سوره مومنون/96. 4ـ نهج‌البلاغه، نامه31.
منبع: آرمان
