به گزارش ایران اکونومیست؛ آخرین قهرمانی ایران در جام ملت‌های آسیا به سال ۱۳۵۵ شمسی (۱۹۷۶ میلادی) مربوط می‌شود. ایران در حالی عنوان قهرمانی این رقابت‌ها را به دست آورد که بدون شک در بهترین دوران فوتبالش به سر می‌برد و در تمام رقابت‌های ملی و باشگاهی با موفقیت روبرو شده بود. حضور بازیکنان خوش تکنیک و با کیفیت در داخل و خارج از ایران، دست حشمت مهاجرانی را برای کسب موفقیت در این رقابت‌ها باز گذاشته بود.
*حذف و کناره‌گیری برخی از قدرت‌های آسیا
این دوره از رقابت‌ها به خاطر انصراف تعدادی از تیم‌ها از جمله لبنان میزبان، در آستانه لغو شدن و عدم برگزاری بود اما تهدیدهای ایران و به دوش گرفتن مسئولیت میزبانی مسابقات کارساز شد و در نهایت شهرهای تهران و تبریز میزبانی را بر عهده گرفتند.
کره جنوبی و ژاپن در دور انتخابی این رقابت‌ها حذف شده بودند و جایی در بین تیم‌های نهایی نداشتند.
کره شمالی، تایلند (میزبان مسابقات) و عربستان در آستانه رقابت به جنبش تحریم رژیم اشغالگر قدس پیوستند و از حضور در این مسابقات به همراه این کشور غاصب، امتناع کردند. از طرفی رژیم اشغالگر قدس بعد از اعمال ظلم علیه مردم مظلوم فلسطین طی جنبش جهانی از سوی کشورهای مختلف از قاره آسیا خارج و به منطقه اروپا منتقل شد تا جزو غایبان این دوره از رقابت‌ها باشد.
مالزی دیگر کشوری بود که بعد از اعلام میزبانی از سوی ایران، قصد انصراف از رقابت‌ها را داشت تا عملا به دلیل تعداد بسیار کم تیم‌های حاضر، برگزاری مسابقات در هاله‌ای از ابهام باشد اما تهدید فدراسیون فوتبال ایران برای تعطیلی مسابقات در پی عذرخواهی تیم مالزی باعث شد رهبران فوتبال مالزی را که ریاست کنفدراسیون را نیز در دست دارند از تصمیم خود صرف نظر کرده و تیمشان راهی تهران کنند.
در نهایت میزبانی صورت گرفت و تیم ملی ایران در گروه دوم با عراق و یمن جنوبی هم‌گروه شد و تیم‌های کویت، چین و مالزی در یک گروه قرار گرفتند و در تبریز به رقابت پرداختند.
*جانشینی مهاجرانی به جای اوفارل چند روز قبل از مسابقات
با وجود حضور بازیکنان با کیفیت در تیم ملی ایران، حشمت مهاجرانی به فاصله چند روز تا شروع این رقابت‌ها جانشین فرانک اوفارل، سرمربی بریتانیایی تیم ملی شد تا موجب افزایش نگرانی‌ها شود اما او به توجه به حضور در کنار این مربی روی نیمکت تیم ملیف شناخت خوبی از تیم داشت.
* ترکیب تیم ملی با محوریت پرویز قلیچ‌خانی و علی پروین
در این مسابقات، مهاجرانی از منصور رشیدی به عنوان دروازه‌بان اصلی استفاده کرد. در نوک حمله گزینه اولش ترکیب حسن روشن نابغه جوان و ناصر نورایی بود اما غلامحسین مظلومی کهنه کار اما همیشه مصدوم را نیز در ترکیب خود داشت. علیرضا عزیزی، علیرضا خورشیدی و ابراهیم قاسمپور هم ستارگان تکنیکی تیم ملی در گوش‌ها بودند که به تناوب، دو نفر از آنها در ترکیب قرار می‌گرفتند. در دفاع راست، حسن نظری و در دفاع چپ آندرانیک اسکندریان حضور داشتند و در زوج دفاع میانی هم ترکیب عبداللهی با ذوالفقارنسب تیم را پشتیبانی می‌کردند و سهام میرفخرایی بر روی نیمکت ذخیره‌ها قرار داشت. در قلب زمین هم زوج علی پروین و پرویز قلیچ‌خانی حضور داشتند و بازیکنانی مثل محمد صادقی و حسن نایب آقا و گارنیک شهبندری ذخیره آن دو بودند. این سومین جام ملت‌های قلیچ‌خانی بود و بازوبند کاپیتانی هم بر بازوی او بود. او یکی، دو سال قبل را درگیر مسائل سیاسی و گرایشش به سازمان‌های چپگرا گذرانده بود و در بازی‌های ملی‌اش وقفه افتاده بود.
از سویی کنار گذاشتن بازیکنانی نظیر علی جباری، ابراهیم آشتیانی و ... موجب بروز برخی از انتقادها از مهاجرانی و تیم ملی شده بود.
* نخستین بازی ایران مقابل عراق
تیم ملی در نخستین بازی و با حضور ۵۰ هزار نفر در ورزشگاه آزادی به مصاف عراق رفت و توانست با دو گل حسن روشن و ناصر نورایی عراق را شکست دهد. تیم ملی در بازی نخست با اقتدار به پیروزی رسید و مشکلی برای غلبه بر عراق نداشت.
* جشنواره گل ایران مقابل یمن جنوبی
تیم ملی که در بازی نخست با اقتدار پیروزی شده بود، برابر یمن پیروزی پر گلی را رغم زد.
زدن هشت گل در یک بازی، تبدیل به پرگل‌ترین پیروزی تیم ملی ایران در تاریخ جام ملت‌های آسیا شد. شاگردان حشمت مهاجرانی در برابر چشمان ۱۱۰ هزار هوادار حاضر در ورزشگاه آزادی هشت بار دروازه این کشور را باز کردند که سه گل از غلامحسین مظلومی، دو گل از نورایی، دو گل از عزیزی و نک گل علیرضا خورشیدی حکم صعود ایران به دور بعد این مسابقات را داشت. عراق نیز به عنوان تیم دوم راهی مرحله بعد شد.
* کار سخت ایران برابر چین و صعود در وقت‌های اضافه
چین که در دور گروهی با یک تساوی مقابل مالزی و یک شکست مقابل کویت، عملکرد ناامیدکننده‌ای داشت، در نیمه نهایی حریف ایران شد. چین برخلاف انتظارات سخت‌جان‌تر از چیزی بود که مهاجرانی و شاگردانش فکر می‌کردند. آنها در طول ۹۰ دقیقه سخت دفاع کردند و اجازه عبور توپ از دروازه را ندادند. کار به وقت‌های اضافه کشید تا ملی‌پوشان ایران بالاخره روی ضربه خورشیدی به گل نخست برسند و شیرازه خط دفاعی چین از هم بپاشد و در ادامه حسن روشن گل دوم تیم ملی را به ثمر رساند و تیم ملی برای سومین بار متوالی به فینال صعود کند.
این دیدار مقابل چشمان ۶۰ هزار هوادار ایرانی در ورزشگاه آزادی برگزار شد.
* خونین‌ترین بازی تاریخ جام ملت‌ها
کویت در حالی به فینال این رقابت‌ها صعود کرد که روی نیمکت خود از ستاره افسانه‌ای برزیل یعنی ماریو زاگالو با کسب سه عنوان قهرمانی جام جهانی بهره می‌برد.
کویت در دور گروهی دو برد به دست آورد و در دیدار نیمه نهایی انتقام سختی از عراقی‌ها گرفته بود. یم کویت در بدترین فصل ممکن زیر باران پاییزی در ورزشگاه گل آلود تبریز بازی می‌کرد. بازیکنان تیم ملی فوتبال عراق و کویت در نیمه نهایی پس از پایان بازی و پیروزی کویت به زد و خورد پرداختند که خونین‌ترین بازی تاریخ آسیا نام گرفت اما در نهایت شاگردان زاگالو در وقت‌های اضافه ۳ بر ۲ عراق را مغلوب کردند و به فینال رسیدند.
* مچ‌اندازی مهاجرانی و زاگالو در پرتماشاگرترین فینال تاریخ
حضور ۱۱۲ هزار هوادار ایرانی عاشق فوتبال در ورزشگاه آزادی، شرایط مساعدی را برای قهرمانی ایران در آسیا فراهم کرده بود اما کویت به عنوان قدرت جدید آسیا مقابل ایران قرار گرفت.
بازی در شرایط برگزار شد که تیم ملی مقابل کویت کار دشواری داشت تاکنون به این اندازه به دردسر نیفتاده بود اما علی پروین فرشته نجات تیم ملی ایران شد. او با ضربه‌ای دیدنی از پشت محوطه جریمه کویت در دقیقه ۷۳، دروازه این تیم را باز کرد تا ایرانی برای سومین مرتبه قهرمان جام ملت‌های آسیا شود و کویت با عنوان دومی به خانه برگردد.
* رکوردهای ویژه ایران در این دوره
تیم ایران در این دوره گلی دریافت نکرد و مقتدرانه به فینال جام صعود کرد. ایران در بازی پایانی کویت را روی یک ضربه آزاد از علی پروین با نتیجه ۱ به ۰ شکست داد. کاپیتان تیم ایران پرویز قلیچ‌خانی با سومین قهرمانی ایران به رکوردی جاودانه دست یافت. او تنها بازیکن آسیایی است که سه بار جام زرین آسیا را بالا برده‌است. رکورد سه قهرمانی پیاپی و ۱۲ پیروزی متوالی (از ۱۹۶۸) رکوردی است که هنوز هیچ تیمی در آسیا به جز ایران به آن دست نیافته‌است.
* برترین‌های جام ملت‌ها
پروین بهترین بازیکن جام شد و ناصر نورایی، غلامحسین مظلومی و فتحی کمیل مرزوق از کویت نیز با سه گل عنوان آقای گل مشترک را به خود اختصاص دادند.
