به گزار ایران اکونومیست؛ در طول چهار دهه گذشته شمار سال هایی که ایران در شرایط تحریم های سخت قرار نگرفته، کمتر از انگشتان یک دست است بنابراین وضع و اجرای تحریم های آمریکا رویداد سیاسی- اقتصادی جدیدی برای مردم و مسوولان نیست. هر چند که این موضوع نفی کننده آسیب هایی نیست که تحریم به ساختارهای اقتصادی کشور وارد آورده و می آورد اما مهم ترین تفاوت این دوره از تحریم ها نسبت به ادوار گذشته به خودکفایی کشورمان در حوزه های مختلف برمی گردد که با اعمال تحریم های پی درپی انگیزه این خودکفایی تقویت شده است.
واقعیت این است که حمایت اروپایی ها از ایران در برابر تحریم های آمریکا تنها روی کاغذ نمی تواند نقش ضربه گیر را داشته باشد و موضوع هزینه و فایده اقتصادی است. تصمیم نهایی برای مراودات اقتصادی با ایران را شرکت ها می گیرند؛ اینکه منافع خود در آمریکا را ترجیح دهند یا با قبول ریسک های موجود وارد بازار پرسود ایران در شرایط تحریم شوند.
دو عامل بسیار مهمی که می تواند مسیر تنفس اقتصاد ایران را در دوران تحریم باز نگه دارد خوداتکایی و خودکفایی در حوزه های مختلف به ویژه کالاهای استراتژیک و موضوع مهم تر وجود منافع مشترک با کشورها است. امروز که توانسته ایم در حوزه هایی چون مواد خوراکی یا مواد پرمصرف مانند بنزین یا تجهیزات پزشکی و هوانوردی و... به خودکفایی برسیم، در مقایسه با سال های گذشته می توانیم راحت تر از دوران تحریم عبور کنیم.
طبق گزارش های رسمی، امروز بالغ بر 90 درصد از نیاز کشور به محصولات کشاورزی و استراتژیک مانند گندم، برنج و جو، در داخل تامین می شود، میزان تولید محصولاتی از جمله گندم نسبت به قبل از انقلاب به پنج برابر رسیده و تولید محصولات غذایی و کشاورزی ایران 20 میلیون تن بیشتر از سال 1391 است. در سال های گذشته تقریبا سالی یک و نیم میلیارد دلار از میزان واردات مواد غذایی کاسته شده که این می تواند در حفظ سرمایه ها و ثروت ملی در این شرایط بسیار موثر باشد.
کاهش واردات بنزین و خودکفایی در تولید آن با راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم دستاورد مهمی است که می تواند بسیاری از وابستگی های کشور به شرکت های خارجی را قطع کند و نیاز داخل را پاسخ دهد. در حوزه گازئیل هم که ستون فقرات توسعه حمل و نقل در کشور محسوب می شود به کشورهای خارجی وابسته نیستیم و واردات گازوئیل به عنوان کالایی استراتژیک قطع شده و امروز ایران از صادر کنندگان این محصول است. در صنایع مختلف نظامی و غیرنظامی بومی سازی در چند سال گذشته اتفاق افتاده که مهم ترین آن زنجیره انرژی و سوخت هسته ای است و در توسعه تجهیزات و داروهای حوزه پزشکی به کمک متخصصان آمده است.
واقعیت این است که نیازهای کشور تنها به این چند مورد محدود و منتهی نمی شود اما در هر حوزه ای به سطحی از بومی سازی و تولید داخل رسیده ایم و امروز موضوع کیفیت در تولیدات داخلی نسبت به محصولات مشابه خارجی مطرح است. بنابراین گرچه تحریم دردسرهایی را برای تولید و تجارت خواهد داشت و هزینه هایی را به مردم تحمیل می کند اما نمی تواند کشور را در بن بست قرار دهد.
**آمریکا با ایران خودکفا مواجه است
«هادی حق شناس» کارشناس اقتصادی درباره تاثیر گذاری تحریم های جدید آمریکا بر اقتصاد ایران گفت: اینکه بگوییم این تحریم ها هیچ تاثیری در اقتصاد ایران نمی گذارد نمی تواند ادعای درستی باشد اما اقتصاد ایران در برابر تحریم آب دیده شده است و بیش از 10 سال در برابر تحریم هایی سخت تر از این تحریم های جدید تاب آوری داشته است.
به گفته وی، برخلاف آمریکا که مساله زمان برایش بسیار مهم است و رئیس جمهوری آمریکا که دو سال دیگر بیشتر زمان ندارد، ایران برای تاب آوری برابر این محدودیت ها با مشکل زمان مواجه نیست. دیدیم که ترامپ در کنگره، مجلس نمایندگان را از دست داد و تا دو سال دیگر هم کرسی های بیشتری را از دست خواهد داد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: البته اگر فکر کنیم این تحریم ها تاثیری در اقتصاد ایران ندارد، اشتباه است. همچنین این تصور هم که تحریم های کنونی بسیار هوشمندانه طراحی شده و قرار است اقتصاد کشورمان را از پا دربیاورد با واقعیت سازگار نیست. در لیست اعلام شده شاهد آن بودیم برخی از افراد و برخی از شرکت هایی که در اقتصاد حال حاضر ایران غیر فعال هستند هم تحریم شده اند و این نشان دهنده نقاط ضعف آمریکا در اعمال تحریم ها علیه ایران است.
وی با تاکید بر اینکه نباید دشمن را بسیار بزرگ ببینیم، ادامه داد: هشت سال جنگ با عراق را پشت سر گذاشته ایم و تجربیات تحریم های 10 ساله بسیار سخت را در اختیار داریم و قطعا بنیه و تاب آوری اقتصاد ایران امروز بسیار بیشتر از تحریم های دوره قبل است.
حق شناس افزود: ایران به لحاظ اعداد و ارقام در ظرفیت های اقتصادی جایگاه هجدهم را در دنیا دارد. ایران کشور بزرگی است و مرزهای متنوعی دارد و مردم ایران در دوره های پیش توانستند علی رغم اعمال تحریم های بسیار سخت تر از جمله تحریم های سازمان ملل و شورای امنیت اقتصاد را از بن بست خارج کنند. تصور آمریکایی ها این است که با اعمال فشارهای اقتصادی، ایران دچار شکاف می شود اما این ثابت شده است که هر بار ایران را تحت فشار قرار داده اند چه در جنگ با عراق چه در دوران تحریم ها انسجام بین مردم بیشتر شده است.
وی با بیان اینکه امروز ایران در بسیاری از حوزه ها به خود کفایی رسیده است، اظهار داشت: شاید در دوره های قبل با مشکل در تولید بنزبن یا تامین گندم مواجه بودیم اما امروز این مشکلات برطرف شده است به صادرکننده بنزین و گندم و بسیاری از کالاهای دیگر تبدیل شده ایم.
این کارشناس اقتصادی گفت: در مقطع قبلی تحریم ها در موارد متعددی از جمله فرآورده‌های نفتی و به ویژه بنزین دچار مشکل بودیم در حالی که امروز در تولید بنزین به خودکفایی رسیده‌ایم. همچنین در محصولات کشاورزی و گندم هم شرایط امروز و مقطع زمانی تحریم‌های قبلی متفاوت است. توجه به این متغیرهای درونی هم نشان می دهد که میزان تاب آوری امروز ما در مقابل تحریم‌ها بیش از میزان تاب آوری کشور در دوره قبلی تحریم‌ها است.
** تعریف منافع مشترک؛ راه خلاصی از تحریم ها
تفسیر اقتصاد درون زا و برون گرا که مهم ترین اصل اقتصاد مقاومتی محسوب می شود، این است که اصول و بستر رشد و تحولات اقتصادی در داخل تامین شود اما تعامل با صحنه بین المللی به گونه ای باشد که اساسا کشوری امکان تحریم ما را نداشته باشد، به این معنا که تحریم ایران علیه منافع تحریم کنندگان باشد؛ چنانکه در دوران تحریم این رابطه و ایجاد منافع مشترک با ترکیه برقرار بود به طوری که برای این کشور همسایه صرف نمی کرد به تحریم های بین المللی علیه ایران بپیوندد و در آن دوران هم برخی از کشورها از ممنوعیت واردات سوخت از ایران مستثنا شده بودند.
مزیتی که دوران تحریم می تواند برای کشور داشته باشد این است که به تولید داخل تلنگری می زند و باعث می شود قوانین و مقررات در راستای افزایش توان تولید داخل با استاندارد و کیفیت های بین المللی اصلاح و وضع شود. البته خودکفایی در تمام حوزه ها و بخش ها امکان پذیر نیست و خودکفا بودن نیاز به انتقال دانش و تکنولوژی های روز دنیا به کشور دارد و نمی توان با بلند کردن دیوار انزوا و محدود ساختن تعامل با دنیا به خودکفایی رسید.
