به گزارش ایران اکونومیست به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان امور مالیاتی؛ در ابتدا باید تعریفی از مالیات داشته باشیم که به بیان بهتر، مالیات مقدار پول و یا مالی است که شهروندان یک کشور طبق قانون به دولت خود می پردازند تا در جهت اداره امور کشور ، تأمین کالاها و خدمات عمومی و ضروری، تضمین امنیت و دفاع همگانی و عمرانی و آبادانی توسط دولت مورد بهره برداری قرار بگیرد.
در کمتر کشور مدرن یا حتی در حال توسعه ایی هست که شاهد اجرای VAT که از آن در دنیا مالیات بر مصرف( فروش ) یاد می شود ، نباشیم.
قانون مالیات بر ارزش افزوده ، قانونی با پشتوانه نگاه دانشگاهی ، آکادمیک و تحقیقاتی از یک سوی و بینش اجرایی ، سازمانی و سیستماتیک از دیگر سوی است که به بار نشستن آن را شاهد هستیم.
یکی از آثار اجرای این قانون ، شفاف شدن نظام مالیاتی و تبدیل شدن مودی از یک بدهکار به یک همکار سازمان امورمالیاتی است ، همکاری که این بار خود را موظف می داند که در قالب اجرای این قانون ، مالیات خویش را در جریان تبادلات اقتصادی روزمره بپردازد و در عمل از ناشفافی ها و بی عدالتی های نظام سنتی مالیات رهایی یابد.
یکی از راه های اصلاح نظام مالیاتی ، توجه به مالیات ارزش افزوده می باشد. بنابراین مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از روش های جدید دریافت مالیات جایگاه ویژه ای در اقتصاد کشورها ایفا می کند و مالیاتی است که کلیه عرضه کنندگان کالا ها و خدمات به عنوان مودیان نظام مالیاتی باید علاوه بر بهای کالا یا خدمت عرضه شده،به صورت درصدی از بهای فروش کالا یا خدمات،در زمان فروش از خریداران اخذ و به صورت دوره ای(فصلی)به سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند.
در طول چهل سال گذشته که این نوع مالیات معمول بوده ، شمار کشورهایی که مالیات بر ارزش افزوده را برقرار ساخته اند ، از مرز 160 مورد گذشته است.
این مالیات که زمانی مختص کشورهای اروپایی بود به تدریج و با سرعت در بسیاری از کشورهای پیشرفته ی اقتصادی دیگر و نیز در حال توسعه همانند ایران ، رواج پیدا کرد. زیرا نقش برجسته ی آن در توسعه ی رفاه اجتماعی در کشورهای اروپایی ، نمود پیدا کرد.
مزایای بی شماری برای توجیه مالیات بر ارزش افزوده عنوان می شود از جمله: درآمدزدایی ، ثبات نسبی ، فرارمالیاتی حداقل ، بازرسی و حسابرسی ، بازرگانی منظم ، بهبود تجارت خارجی ، نوسازی ، حمایت موثر ، حداقل تاثیر منفی بر تخصیص منابع ، رفع مالیاتهای مخرب و در نهایت ایجاد رفاه اجتماعی. در ادامه خاطر نشان می شود ، چنانچه مالیات بر ارزش افزوده به شکل موثر و مطلوب اجرا شود بسیاری از حلقه های زنجیره مبادله های اقتصادی که در وضعیت موجود از نظارت دستگاه مالیاتی و بخش مالیات بر درآمد خارج است کنترل می شود و به این ترتیب بخش مالیات بر درآمد از پایه متحول خواهد شد.
سیستم مالیات بر ارزش افزوده ، یک سیستم خود اجراست و همه ی مودیان نقش مامور مالیاتی را ایفا می کنند ، هزینه ی وصول آن پایین است. مالیات بر ارزش افزوده یک منبع درآمد با ثبات و در عین حال انعطاف پذیر است.نقش ماموران مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ، متفاوت از نقش ماموران در نظام فعلی است.
نقش عمده این ماموران در این نظام مالیاتی وصول مالیات و کنترل درست و به موقع تکالیف مالیاتی مودیان با تکیه بر روش های آماری ، تحلیلی و کامپیوتری است.
بنابراین برای تحقق این امر ، تشکیلات سازمانی برای تامین نیروی انسانی از اهمیت فوق العاده ایی برخوردار است. استفاده از نظام مالیات بر ارزش افزوده ، می تواند به عنوان راهکاری مناسب برای اصلاحات مالیاتی و بالابردن سهم مالیات ها در تامین درآمدهای مالی دولت نقش مهمی ایفا کند. مبدأ اصلی روش مالیات‌گیری به صورت مالیات بر ارزش افزوده، کشورهای توسعه‌یافته اروپا می‌باشد، اما برخی کشورها با نگرشی متفاوت به اقتصاد، از این روش از مالیات‌گیری بهره نمی‌برند. از جمله کشورهایی که در آنها مالیات‌گیری از نوع مالیات بر ارزش افزوده استفاده نمی‌شود می‌توان کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا را نام برد. با اجرای مالیات بر ارزش افزوده، منافع دو گروه از فعالان بازار به طور جدی به خطر خواهد افتاد.
در درجه اول کسانی که پشت پرده به دلالی و واسطه گری مشغولند. کسانی که بدون اینکه در زحمت تولید شریک باشند و بدون اینکه در مقابل مصرف کنندگان تعهدی به عهده بگیرند، با قرارگرفتن در مسیر تولید تا مصرف، با خرید و فروشهای مکرر باعث عدم شفافیت و التهاب در بازار می شوند.
ضرر این عده بیشتر از این بابت است که براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، مسیر تهیه و توزیع کالاها شفاف می شود. با اجرای این قانون، کسانی که بیجهت در مسیر تولید تا مصرف قرارگرفته اند شناسایی شده و به تدریج حذف می شوند.
گروه دیگر ضررکننده ها از قانون مالیات بر ارزش افزوده، قاچاقچیان هستند. کسانی که خارج از مسیر قانونی و رسمی واردات، کالاهای خارجی را از بازارهای امارات، عمان، کردستان، آسیای میانه و حتی افغانستان و پاکستان دور از چشم قانون به داخل ایران منتقل کرده و بازار ایران را مملو از کالاهای بیکیفیت خارجی کردهاند.
ویژگی اصلی این عده، عدم تعهد آنها در برابر مصرفکنندگان است چرا که نه گارانتی معتبری ارایه میکنند و نه حتی در قبال صحت و سلامت کالایی که ارایه میکنند، مسوولیتی می پذیرند. با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، منافع این دسته از خرابکاران بازار، به شدت به خطر می افتد.
به طور خلاصه، قانون مالیات بر ارزش افزوده به ضرر کسانی است که از شفافیت بازار گریزانند و منافعشان در بهرهبرداری از شایعات، رانتهای اطلاعاتی و قاچاق است. قانون مالیات بر ارزش افزوده به شدت به نفع صادرات و صادرکننده است.
ماده 13 این قانون صادرات کالا و خدمات را از این مالیات معاف کرده و مقرر داشته مالیات کالاهایی که قبلا به هنگام فروش آنها مالیات بر ارزش افزوده دریافت شده، هنگام خروج از کشور، مسترد میشود.
در پایان اشاره می دارد که گسترش این سیستم ، یکی ازمهمترین توسعه های مالیاتی و بی شک یکی از جدال برانگیزترین مباحث اواخر قرن بیستم است. این سیستم مالیاتی باتلاش اقتصاددانان برای رفع یا کاهش اختلال و نارسایی های مالیاتی سنتی و همچنین افزایش درآمد دولت شکل گرفته است.
