به گزارش ایران اکونومیست، این روزها که افکار عمومی درگیر نوسانات ارزی و مشکلات اقتصادی موجود در معیشت خانواده‌هاست، مشکلات دیگر زندگی به خصوص برای شهرنشینان دیگر به چشم نمی‌آید. یکی از اصلی‌ترین معضلات زندگی به‌خصوص در کلان‌شهرها آلودگی هوا بوده است. آسمان در خیلی از شهرهای کشور و به‌ویژه تهران دیگر آبی نیست. این امر به‌خصوص در نیمه دوم سال که پدیده وارونگی دما اتفاق می‌افتد، مشاهده می‌شود. آنچه در این گزارش می‌خوانید نگاهی است به اصلی‌ترین مقصران آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور و خسارت‌هایی که آلودگی هوا به جامعه وارد می‌کند.
منشأ آلودگی هوا کجاست؟
از نگاه مردم اصلی‌ترین آلوده‌کنندگان هوا خودروها هستند. اگرچه این نگاه اشتباه نیست اما آلاینده‌های دیگری هم در شهرها هستند که با تمام توان در حال تولید آلودگی هستند. بر اساس مطالعات صورت‌گرفته از سوی کارشناسان، آلاینده‌ها را می‌توان به دو دسته منابع ثابت و متحرک تفکیک کرد. منابع ثابت آلاینده هوا به‌طور عمده شامل سیستم گرمایشی خانگی و تجاری، پایانه‌ها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع هستند. منابع متحرک هوا نیز دربرگیرنده تمام وسایل نقلیه چون خودروهای سواری شخصی و عمومی، اتوبوس‌های شرکت واحد، کامیون‌ها و... هستند.
امان از این ذرات معلق!
ذرات معلق که به آن‌ها اصطلاحاً pm نیز گفته می‌شود ترکیبی از ذرات بسیار ریز و قطره‌های مایع است که شامل اجزایی چون اسیدها مانند نیترات‌ها و سولفات‌ها، مواد شیمیایی آلی، فلزات و ذرات غبار و خاک می‌شود. این ذرات به دو اندازه با قطر کمتر از 10 میکرون و کمتر از 5/2 میکرون تقسیم می‌شوند. ذرات کمتر از 10 میکرون آسیب کمتری به سلامتی می‌زنند چون درشت‌تر هستند و قبل از ورود به مجاری تنفسی به دلیل سنگینی روی زمین می‌نشینند. این ذرات در اطراف صنایع مولد و جاده‌ها وجود دارند. اما ذرات ریزتر یا همان کمتر از 5/2 میکرون خطر بیشتری برای سلامت انسان‌ها دارند چراکه به راحتی می‌توانند از مجاری تنفسی عبور کرده و به وارد ریه‌ها و حتی جریان خون شوند.
ازن، آلودگی تازه وارد
اگرچه در سال‌های دور صحبت‌های بسیاری درباره سوراخ شدن لایه ازن در جو زمین و تابش اشعه‌های آسیب‌رسان خورشید به سمت زمین صحبت‌های بسیاری شده است اما گاز ازن در دو سه سال اخیر در هوای شهرها نیز رو به افزونی گذاشته است. گاز ازن هنگامی در سطح زمین هنگامی تشکیل می‌شود که گازهای حاصل از کار کردن موتور خودروها و سایر وسایل نقلیه در زیر نور خورشید واکنش نشان داده و گاز ازن که برای انسان‌ها سمی است به وجود می‌آید.
چرا وارونگی دما؟
پدیده وارونگی دما (Inversion) که برخی به اشتباه از آن به‌نام وارونگی هوا یاد می‌کنند یکی از اثرات جوی آلودگی است. پدیده وارونگی دما اتفاق طبیعی خطرناکی است که موجب پایداری هوا و تشدید آلودگی در شهرهای بزرگ می‌شود. اما علت بروز چنین پدیده‌ای چیست؟ در شرایط عادی درجه حرارت جو مجاور زمین با توجه به ارتفاع کم می‌شود، یعنی وجود دما بالاتر و هوای سبک‌تر در ارتفاق پایین و دما کمتر و هوای سنگین‌تر در ارتفاع بالا چرخشی طبیعی یا همان جریان هوا را در طبقات بالا و پایین جو به‌وجود می‌آورد. این در حالی است که هنگام بروز پدیده وارونگی دما آلودگی هوا با تمام ناخالصی‌ها، گازها و ذرات معلق در طبقات پایینی جو و به اصطلاح روی شهرها محبوس می‌شود. نتیجه این امر آسمان خاکستری است که همه ما در سال‌های گذشته گاهی حتی تا ده‌ها روز آن را تجربه کرده‌ایم.
