این عناصر نظارت محیطی طبیعی، دستیابی به کنترل، مدیریت تصاویر، فعالیت های حمایتی و استحکام بخشی هدف می‌باشد.
یکی از اجزای مهم این نوع؛ نظارت طبیعی است. اگر مجرمین متوجه شوند که دیده خواهند شد احتمال جرم نیز کاهش پیدا خواهد کرد؛ و این مورد با در نظر گرفتن پتانسیل افزایش مداخلات و پیگردهای قانونی اتفاق می افتد.
نظارت طبیعی ممکن است شامل افزایش دوربین ها و پنجره‌ها و قطع بوته درختانی است که زمینه پنهان کاری برای وقوع جرم را فراهم می آورند. روشنایی یک منبع نظارت طبیعی قابل توجه دیگری است که نقش مهمی در کاهش جرم و جنایت به خصوص در سرقت وسایل نقلیه در مکان های عمومی ایفا می‌کند.
جنبه های دیگری از (CPTED) مربوط به شناسایی ارتباط بین وقوع جرم با محیط مانند حمایت فعالیتی می باشد. حمایت فعالیتی طرحی از محیط را برای تقویت اهداف محیط فراهم می سازد.
برای مثال زمین های بسکتبال و بوفه های غذایی در نزدیکی پارکینگ به منظور کاهش ایده جداسازی فضاهای پارکینگ می باشد. حمایت فعالیتی به دنبال جایگزینی فعالیت های ناامن و فعالیت های غیرقانونی در محل هایی انجام می شوند که برای فعالیت های قانونی در نظر گرفته شده اند.
دانستن رفتار افراد مجرم و فرایند تصمیم گیری آنها، از مطالعات قدیمی جرم شناسان می باشد که یکی از راهبردهای ارزشمند در بازدارندگی و جایگزینی جرم می باشد. یکی از این نظریه ها، نظریه انتخاب عقلانی با این پیش فرض می باشد که «یک فرایند تصمیم گیری وجود دارد که فرد مجرم هزینه ها، خطرات و فواید ارتکاب جرم در یک زمان و مکان معین را محاسبه می کند».
دیدگاه منطقی مجرمان بر این است که فرد با کمترین تلاش بیشترین پاداش را با کمترین خطر بدست آورد. یکی دیگر از فرضیه های نظریه انتخاب عقلانی مبتنی بر این است که جرم زمانی اتفاق می افتد که هدف مشخص باشد، مجرم با انگیزه باشد، ضمانت و محافظت لازم وجود نداشته باشد، پاداش جرم زیاد باشد، تلاش کمی برای مجرم نیاز باشد و خطر کمی وجود داشته باشد.
علاوه بر نظریه انتخاب عقلانی، نظریه موقعیتی پیشگیری از جرم یکی دیگر از نظریه ها می باشد که موضوع تلاش رفتار مجرمانه را مورد بررسی قرار می دهد. بر طبق گزارشات پوتچاک و همکاران (2002) نظریه موقعیتی پیشگیری از جرم، چهار راهبرد را برای پیشگیری از جرم ارائه داده است: الف) افزایش خطر ادراک شده
ب) کاهش پیش بینی پاداش
پ) از بین بردن بهانه
ت) افزایش تلاش.
بنابراین سارقان خودرو را می توان براساس رویکرد آنها و ویژگی های آنها در ارتکاب جرم طبقه بندی کرد؛ فرصت طلبان هوشیار و جستجوگران فعال. فرصت طلبان هوشیار مبتنی بر این اصل می باشد که آنها زمانی که در فعالیت روزانه خود هستند اهدافشان را مشخص می کنند و زمانی که یک فرصت مناسب پیدا شود اقدام به در دست گرفتن آن می کنند. بعضی از مجرمان از علاقه خود به سرقت ماشین های فاقد مقاومت لازم براساس نظریه انتخاب عقلانی خبر داده اند.
بر خلاف فرصت طلبان هوشیار، جستجوگران فعال فقط به دنبال تنظیم زمان نیستند بلکه به دنبال تعقیب وسایل نقلیه آسیب پذیر هستند. در مقایسه با فرصت طلبان هوشیار، جستجوگران فعال به دنبال وسایل نقلیه ای هستند که قفل نشده باشند تا انرژی کمتری صرف کنند.
عوامل محیطی و رفتارهای مجرمان نقش مهمی در برای وقوع جرم دارند. با این وجود عوامل دیگری برای وقوع جرم سرقت وسیله نقلیه وجود دارد که مربوط به عوامل اجتماعی و وضعیت اجتماعی می باشند. همانطور که محیط رفتارهای مجرمان را تحت تاثیر قرار می دهد و دیدگاه های مجرمان بر نتیجه جرم تاثیر می گذارد، وضعیت اجتماعی همچون فقر و ثبات شکل محیط را تغییر می دهند.
جرم، محیط و جامعه از یکی از علل اساسی برای وقوع جرم همانند سرقت وسایل نقلیه به شمار می آیند. برای تحلیل بهتر و وسیع تر جرم ها تئوری هایی همانند (CPTED)، تئوری انتخاب قومی، تئوری جلوگیری از جرم موقعیتی، رفتار مجرمان در حین انجام جرم و وضعیت جامعه همگی موثر هستند که بایستی به صورت دقیق برای کاهش سرقت وسایل نقلیه ارزیابی شوند.
اگر سرقت وسایل نقلیه به طور سالانه کاهش پیدا می کند بایستی این را به خاطر بسپاریم که نتیجه کاهش شرایط سرقت می باشد. تداوم نظریه اجرایی (CPTED) و ارزیابی دیدگاه مجرمان در کاهش سرقت وسایل نقلیه در آینده نقش مهمی خواهد داشت.
سرهنگ غلامحسین بیابانی رییس مرکز تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا
