بررسی موضوع خروج پتروشیمی ها از بورس کالا در مجلس

بحث «تلاش های غیرقانونی برای خروج معاملات محصولات پتروشیمی از بورس کالا» به تازگی توسط محمدرضا پور ابراهیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در صحن علنی مطرح شد که چند نماینده نیز با غیرقانونی خواندن این تلاش ها، خواستار پیگیری جدی مجلس در این رابطه شدند.
برهمین اساس هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در نامه ای به وزارت صنعت، معدن و تجارت، خواستار پاسخ در این زمینه شد. معاون امور صنایع این وزارتخانه نیز در نامه ای به مجلس، بار دیگر مواردی را که بارها از سوی قائم مقام وزیر صنعت همچون اجباری نبودن عرضه محصولات در بورس های جهانی و اعتراض های صنایع پایین دستی به چگونگی عرضه محصولات در بورس کالا را مطرح کرده است.
براساس این گزارش، دو دلیل عمده ای که معاون امور صنایع وزارت صنعت برای خروج معاملات پتروشیمی از بورس کالا اعلام کرده، تا به حال بارها از سوی کارشناسان امر مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما نکته تامل برانگیز به عامل دوم یعنی اعتراض صنایع پایین دستی با معاملات بورس کالا مربوط می شود.
با مروری بر مواضع انجمن های پایین دستی پتروشیمی از جمله انجمن صنعت پلاستیک و نساجی به عنوان اصلی ترین تامین کنندگان مواد پتروشیمی از بورس کالا، متوجه می شویم که صنایع پایین دستی اصلی ترین منتقد به تصمیم وزارت صنعت هستند؛ به عبارت دیگر، صنایع پایین دستی در صف اول مخالفت با نظر وزارت صنعت قرار دارند.
 
** واسطه های قدرتمند در کمین هستند
رئیس اتحادیه تعاونی های صنعت پلاستیک کشور درباره وجود تلاش هایی برای خروج معاملات مواد پتروشیمی از بورس کالا می گوید: خروج محصولات پتروشیمی از بورس، به واحدهای تولیدی آسیب های جدی می زند و زمینه را برای بازگشت واسطه های قدرتمند و صاحب سرمایه به بازار پتروشیمی فراهم می کند.
نصرالله رضازاده تاکید کرد: مواد پتروشیمی به هیچ عنوان نباید از بورس خارج شوند زیرا با اجرایی شدن این تصمیم، شرایط رانتی در بازار خرید و فروش محصولات پتروشیمی ایجاد خواهد شد. ما صنایع پایین دستی، همواره مخالفت خود با این اتفاق را به مسئولان عالی رتبه کشور ابراز کرده و دولت نیز به دلیل آنکه به دنبال رسیدن به شفافیت اقتصادی و مبارزه با رانت است، مخالفت خود با این موضوع را اعلام کرده است.
 
** گذشته را فراموش نکنیم
رئیس هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان صنایع نساجی نیز در این رابطه معتقد است؛ نباید اوضاع معاملات محصولات پتروشیمی پیش از تاسیس بورس کالای ایران را فراموش کرد؛ معاملاتی بدون پیگیری و رصد رفتار خریداران و فروشندگان، صدور حواله ها و امکان وجود رانت از ویژگی های بارز بازار پتروشیمی در گذشته بود که خوشبختانه امروز با وجود بورس کالای ایران آن معضلات تا حدود زیادی برطرف شده است.
محمد مروج حسینی می گوید: معاملات محصولات پتروشیمی در گذشته به صورت حواله ای بود، از این رو فروشندگان و خریداران قابل پیگیری نبودند، اما در حال حاضر به راحتی میزان عرضه ها، حجم خرید شرکت ها و چگونگی رقابت بر سر قیمت کالاها به دلیل انجام معاملات در بورس کالای ایران شفاف است.
مروج حسینی با اشاره به ضوابط و قوانین مشخص در بورس کالای ایران افزود: اتحادیه تولیدکنندگان صنایع نساجی با وجود 400 عضو فعال، مواد مورد نیاز خود را از بورس کالای ایران تهیه کرده و می کند، چون اعتقادی به سیستم حواله ای و رانتی گذشته ندارد.
این اظهارنظرها و مخالفت ها، همگی از تبعات سنگین خروج پتروشیمی ها از بورس حکایت دارد؛ مشخص نیست که وزارت صنعت برچه اساسی در نامه ارسالی به هیات رئیسه مجلس بر اعتراض صنایع پایین دستی با معاملات بورس کالا تاکید کرده است.
 
**بررسی عامل دیگر
اما دلیل دیگر وزارت صنعت برای خروج پتروشیمی ها از بورس کالا که در نامه به هیات رئیسه مجلس مطرح شده، این است که در هیچ کجای دنیا اجباری برای عرضه محصولات پتروشیمی در بورس وجود ندارد از این رو در ایران نیز نباید اجباری برای عرضه وجود داشته باشد.
کارشناسان در این رابطه نیز بارها تعجب خود را نسبت به این اظهارنظرها اعلام کرده اند. کارشناسان در پاسخ به این پرسش می گویند: به دلیل مزیت بالای فلفل در هند، این محصول یکی از اصلی ترین کالاهای مورد معامله و صادراتی هند در بورس کالای این کشور است. همچنین در بورس کالای ترکیه، فندق به میزان بالا دادوستد می شود؛ از این رو براساس استدلال مسئولان وزارت صنعت، ما نیز در بورس کالای ایران به جای محصولات پتروشیمی باید فلفل و فندق معامله کنیم.
به گفته این کارشناسان، در بورس کالای هر کشوری، محصولاتی عرضه و معامله می شوند که آن کشور در تولید آن محصولات دارای مزیت باشد که در ایران، مواد پتروشیمی از کالاهای استراتژیک و با مزیت بالا در تولید و صادرات قلمداد می شوند.
همچنین برخی دیگر از کارشناسان با مقایسه ساختارهای اقتصادی ایران با کشورهای پیشرفته دنیا عنوان می کنند که در هیچ کشوری تا این حد امکان استفاده از رانت در بازار پتروشیمی وجود ندارد.
منتقدان تصمیم وزارت صنعت، معدن و تجارت می پرسند، آیا می توان محصول پتروشیمی و استراتژیکی را که فقط دو مجتمع در کشور تولید می کنند را به حال خود در بازار آزاد رها کرد؟ میزان تولید، عرضه و قیمت آن دو تولیدکننده که از خوراک دولتی استفاده می کنند نباید مشخص باشد؟ به این ترتیب اگر فروش محصولات از بورس کالا خارج شود، کوچکترین انحراف این دو شرکت می توان منافع یک ملت را به خطر بیاندازد.
به گزارش ایرنا، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت به تازگی مطرح شدن بحث خروج معاملات پتروشیمی از بورس کالا را نظر شخصی وزیر صنعت عنوان و به طور کامل با این موضوع مخالفت کرده است. همچنین محمد شریعمتداری معاون اجرایی رئیس جمهوری نیز با ارسال نامه ای به سازمان حمایت، فروش محصولات پتروشیمی خارج از سیستم بورس کالا را خلاف قانون اعلام کرد تا این پرونده مختومه اعلام شود.
با این حال تاکید وزیر صنعت سبب شد تا مجلس شورای اسلامی با وارد شدن به این موضوع، سعی کند پرونده خروج معاملات پتروشیمی ها از بورس را برای همیشه ببندد.