زیان عربستان از توقف عمره در ایران

به گزارش اعتماد  تزلزلي كه به وضوح خود را در آمارهاي درآمدي عربستان از حج سال ٢٠١٦ نشان خواهد داد.ايران ركورددار سومين شمار زايران اسلامي در ميان كشورهاي اسلامي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد اندونزي و پاكستان، با توجه به جمعيت بالاترشان مقام‌هاي اول و دوم را از آن خود كرده‌اند و ايران نيز با اعزام بيش از ٦١ هزار زاير به عربستان، سومين ركورددار شمار بالاي زايران تمتع محسوب مي‌شود.  

عربستان هر سال سهميه‌اي را براي زايران هر كشور تعيين مي‌كند. سهميه بر اساس هر هزار نفر يك حاجي تعيين مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير به دليل ساخت اماكن متبركه در مكه اين سهميه‌ها اندكي كاهش يافته است. به اين ترتيب ايران سهميه اعزام حدود ٧٥ هزار زاير را در موسم حج تمتع داراست. سهميه ايران براي حج عمره اما به حدود ٧٥٠ تا ٨٠٠ هزار زاير مي‌رسد كه البته با توجه به مثبت بودن روابط در برخي سال‌ها شمار اعزام‌ها از اين نيز فراتر رفته است. 

هر چند بر اساس قوانين جاري اعزام زايران به حج تمتع از سوي دولت جمهوري اسلامي ايران ممنوع نيست اما به موجب تصميمات اتخاذ شده فعلا امكان اعزام زايران به حج عمره فراهم نيست و طبق قانون تعليق در اين حوزه ادامه يافته است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد درآمد عربستان از حج، درآمدي قابل توجه و تاثيرگذار بر اقتصاد اين كشور است. 

برآوردها حاكي از آن است كه با كم شدن قيمت نفت و آب رفتن دلارهاي نفتي، ساير منابع درآمدي براي عربستان مهم‌تر مي‌شود. در اين ميان توجه ويژه به درآمد اين كشور از حج در دستور كار مقامات قرار دارد.  مساله درآمد عربستان از حج تنها مورد توجه رسانه‌هاي ايراني نيست. اتفاقا رسانه‌هاي بين‌المللي نيز در اين حوزه محاسباتي داشته‌اند. 

آخرين گزارشي كه در خصوص درآمد عربستان از حج عمره منتشر شده است، توجه نشريه فوربس را به خود جلب كرد. در اين گزارش ميزان درآمد عربستان از حج، شامل حج عمره و حج تمتع در سال ٢٠١٤ در حدود ١٨ ميليارد و ٦٠٠ ميليون دلار عنوان شده است كه اين رقم ١٠ درصد از درآمدهاي عربستان را تشكيل مي‌دهد. لازم به ذكر است كه قيمت نفت در سال ٢٠١٤، رقمي بالاتر از قيمت نفت در سال جاري ميلادي است و برآوردها نشان مي‌دهد در دو سال گذشته قيمت نفت بيش از ٣٥ درصد كاهش يافته است.  از سوي ديگر بررسي طرح‌هاي دولتي عربستان نشانگر عزم اين كشور براي افزايش درآمدهايش از محل حج است.

به اين ترتيب همزمان با كاهش درآمدهاي نفتي، افزايش درآمد از محل حج در دستور كار مقامات اين كشور قرار دارد و همين امر نشان مي‌دهد در اين موقعيت حجاج ايراني تا چه حد براي عربستان مي‌توانند اهميت داشته باشند.  نشريه فوربس سهم زايران ايراني از ايجاد درآمد حج را سه ميليارد دلار عنوان كرده است. چيزي برابر با ١٠ هزار و ٨٠٠ ميليارد تومان. اين رقم با احتساب دلار ٣٦٠٠ توماني محاسبه شده است.  لازم به توضيح است كه نشريه فوربس درآمد عربستان از حج را مد نظر قرار داده حال آنكه فرهنگ متفاوت زايران ايراني در حوزه خريد سوغاتي و... درآمد اين كشور از حضور زايران ايراني را افزايش خواهد داد.

 درآمد عربستان از زايران ايراني

اگر متوسط زايران عمره‌اي كه از ايران راهي مكه و مدينه مي‌شوند، ٧٥٠ هزار نفر در نظر گرفته شود، مي‌توان برآوردي اجمالي از درآمد زايي اين تعداد افراد براي عربستان داشت. تا پيش از ممنوعيت سفر عمره، متوسط قيمت هر سفر عمره براي ايرانيان در حدود ٢ ميليون و ٢٥٠ هزار تومان بود.

گزارش ها نشان مي‌دهد بالاترين قيمت براي هر سفر عمره دو ميليون و ٨٠٠ و پايين‌ترين قيمت يك ميليون و هفتصد هزار تومان بود از اين رو متوسط بهاي سفر دو ميليون و ٢٥٠ هزار تومان در نظر گرفته شده است. برآوردها نشان مي‌دهد بيش از نيمي از پروازها به عربستان توسط خطوط هوايي اين كشور صورت مي‌گيرد. در ضمن عربستان از محل اسكان، غذا و... نيز سهمي را داراست به اين ترتيب برآوردها نشان مي‌دهد سهم عربستان از درآمدي كه در اين ميان ايجاد مي‌شود چيزي در حدود ٧٠درصد است. اين رقم را منابع معتبر در سازمان گردشگري تاييد مي‌كنند. 

پيش از اين كارشناسان اين سازمان سهم ٧٠ درصدي عربستان را مورد تاكيد قرار داده‌اند. با اين حساب سفر ٧٥٠ هزار زاير عمره به اين كشور يك هزار و ٦٨٧ ميليارد تومان درآمد ايجاد مي‌كند. سهم عربستان از درآمد مذكور چيزي در حدود ١١٨١ ميليارد تومان است. اين درآمد تنها از محل سفر، ارايه خدمات و... ايجاد مي‌شود. اين در حالي است كه زايران ايراني فرهنگ خريد سوغات از اين كشور را دارند. اقدامي كه بارها با انتقاد خاص روساي كاروان‌ها و مقامات اقتصادي و ديني همراه شده است.  بررسي‌ها نشان مي‌دهد بازار عربستان مملو از كالاهايي است كه مورد توجه زايران ايراني است.

پيش از اين برخي متوليان حج به خريد كالاهاي بزرگ حتي براي جهيزيه و... واكنش نشان داده و خريد با اين شرايط را در شأن زايران ايراني ندانسته بودند.  با اين حال بررسي‌ها نشان مي‌دهد هر سال در موعد حج تمتع از يك سو و در ماه‌هاي پر سفر عمره از سوي ديگر قيمت دلار در بازار آزاد افزايش مي‌يابد كه اين امر خود گواه استقبال ايرانيان از كالاهايي است كه در بازار عربستان عرضه مي‌شود؛ پارچه، لباس دوخته شده، اسباب بازي، لوازم خانگي و البته طلا اقلامي است كه در چمدان زايران ايراني به وفور يافت مي‌شود. هر چند اغلب حاجيان تفاوت قابل توجه قيمت اين اقلام را دليل موجهي براي خريد عنوان مي‌كنند اما كم نيست شمار كساني كه خريدهاي اينچنيني را عامل كمرنگ شدن وجهه روحاني حج مي‌دانستند.

  اگر متوسط خريد كالا توسط هر زاير را در حدود هزار دلار در نظر بگيريم، برآوردها نشان مي‌دهد حاجيان عمره‌گزار ٧٥٠ ميليون دلار معادل ٢ هزار و ٧٠٠ ميليارد تومان براي خريد كالا در بازار عربستان هزينه مي‌كنند اين در حالي است كه برآوردهاي اجمالي نشانگر ارقامي بزرگ‌تر از اينهاست.

درآمدها از حج تمتع

هزينه حج تمتع به مراتب بالاتر از حج عمره است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد هر سفر تمتع هزينه‌اي در حدود ١٠ ميليون تومان را داراست. به اين ترتيب سفر ٧٥ هزار حاجي به حج تمتع ٧٥٠ ميليارد تومان هزينه دارد كه سهم هفتاد درصدي عربستان درآمدي معادل ٥٢٥ ميليارد تومان براي عربستان درآمد ايجاد مي‌كند. از سوي ديگر ميزان خريد سوغاتي از سوي حاجيان تمتع بالاتر گزارش شده است. اگر متوسط سوغاتي خريداري شده از سوي هر زاير حدود هزار دلار ارزيابي شود، در اين صورت ٧٥ ميليون دلار پول بابت خريد كالا به ازاي حاجيان تمتع به اقتصاد عربستان تزريق مي‌شود. اين پول معادل ٢٧٠ ميليارد تومان است.

حالا به توجه به اين ارقام در خوشبينانه‌ترين حالت و با هزينه‌هاي حداقلي، عربستان از درآمدي بيش از چهار ميليارد تومان محروم مي‌شود. البته فوربس ميزان محروميت عربستان را سه ميليارد دلار يعني برابر با ١٠ هزار ميليارد تومان برآورد مي‌كند. اين امر نشان مي‌دهفد فوربس بالاترين ميزان اعزام حاجي از سوي ايران را مد نظر دارد. در سال‌هاي گذشته تعداد عمره‌گزاران به يك ميليون نفر در سال نيز رسيده است. شمار زايران تمتع نيز در برخي سال‌ها ١٠٠ هزار نفر گزارش شده است. در حال حاضر ٨ ميليون نفر در صف عمره و بيش از ٥/١ ميليون نفر در صف تمتع حضور دارند.