فرصتی تاریخی برای سیاست خارجی ایران

وقایع اخیر که در روابط ایران و کشورهای عربی رخ داده، بار دیگر لزوم بازاندیشی در نحوه تعامل با کشورهای عربی به رخ کشیده است.

بعد از انقلاب اسلامی در ایران، گسترش روابط با کشورهای اسلامی، یکی از اصول سیاست کشورمان شد و از آنجا که بخش عمده ای از کشورهای عربی و اسلامی با یکدیگر همپوشانی دارند، ارتقای روابط با ممالک عربی نیز رخ داد.
در تمام این سال ها، جمهوری اسلامی به طور جدی خود را در کنار کشورهای عربی قرار داد و با "برادر" خواندن آنها، متحمل بخشی از هزینه های جهان عرب نیز شد. از جمله در قضیه فلسطین، ایران در کنار اعراب قرار گرفت و حتی بعد از این که کشورهای عربی، یکی پس از دیگری از این ماجرا عقب نشستند، ایران پای آرمان فلسطین ایستاد.

ایران در کشورهای فقیر عربی نیز سرمایه گذاری های متعددی انجام داد و از کمک به فقرای کومور گرفته تا احداث ساختمان پارلمان جیبوتی و هزاران اقدام دیگر را در کارنامه روابطش با اعراب ثبت کرد.

در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز برغم آن که عمده کشورهای عربی در کنار صدام ایستادند و از نیروی جنگجو گرفته تا کمک های مالی و تسلیحاتی و اطلاعاتی در اختیار عراق قرار دادند، اما بعد از جنگ، جمهوری اسلامی به روابط حسنه، حتی با کشورهایی که اتباع شان مستقیماً در جبهه های جنگ علیه ایران می جنگیدند، ادامه داد.

در این میان، مهم ترین برندگان تنش بین ایران و غرب و تحریم های دامنه دار علیه ایران که در دهه گذشته به اوج خود رسید، برخی کشورهای عربی بودند که هم میلیاردها دلار (که حجمش غیر قابل محاسبه است) سود اقتصادی بردند (مشخصاً امارات و عربستان) و هم توانستند خلأ ایران در سیاست خاورمیانه ای غرب را پر کنند و سطح روابط بین المللی شان را به طور جهشی، ارتقا دهند و سری بین سرها درآورند.

در واقع، روابط ایران و کشورهای عربی در تمام این سال ها، جاده دو طرفه ای بوده که از سمت ایران، همواره حسن نیت، کمک، همراهی و اغماض به سمت آنها می رفته و از سمت مقابل، دشمنی و سوء استفاده و خیانت آمده است و این روند ، البته همچنان ادامه دارد. تنها کشور عربی که حتی در زمان جنگ 8 ساله در کنار ایران ایستاد و تغییر موضع نداد، سوریه بود که البته در همان زمان هم از ایران منتفع بود و الان نیز با کمک های مستقیم ایران، توانسته در برابر تروریست ها بایستد.

واقعیت این است که هر انسان عاقلی، بعد از گزیده شدن دوباره و چندین باره از یک سوراخ، باید در اندیشه بازبینی باشد و امروز ، هر چند با تأخیر بسیار، زمان این بازنگری است.
کار چندان سختی نیست. سیاست عرصه بده و بستان است و کافی است تصمیم سازان کشور بنشینند و ببینند در این قریب به 4 دهه، در تعامل با کشورهای عربی، چه داده ایم و چه گرفته ایم؟!

تحرکات اخیر کشورهای عربی علیه ایران، از جمله صدور قطعنامه ضدایرانی توسط اتحادیه عرب (که حتی عراق هم که با نیروی ایران در برابر داعش دوام آورده به آن رأی مثبت داد!) و نیز قطع رابطه چند کشور عربی با ایران، بیش از آن که ریشه در دلایل اعلامی آنها داشته باشد، از یک ترس جدی نشأت می گیرد و آن، روند رو به بهبود روابط ایران و غرب در پی برجام است.
سیاستمداران عرب، به ویژه در منطقه خاورمیانه می دانند که اگر کشورهایشان ارج و قربی در سال های گذشته در بین کشورهای غربی پیدا کرده اند، به خاطر "وضعیت خاص" روابط ایران و غرب است و اگر روابط عادی شود، جای بازی آنها، در حاشیه است و نه در متن.

شرایط حاضر ، یعنی همزمانی "روند تنش زدایی با غرب" و "تنش زایی کشورهای عربی" فرصت مناسب و کاتالیزوری است تا رویکردهای نوین سیاست خارجی ایران، در قالب راهبرد اصولی"عزت،حکمت و مصلحت" تدوین شود و انرژی سیاست خارجی، بیش از حد نیاز ، صرف کشورهای عربی نشود و معطوف به کشورهای "موجه"ی شود که می توان با آنها روابط متعادل و سودمندانه داشت.

عصر ایران