کشورهای حاشیه خلیج فارس روابط تجاری خوبی با ایران دارند و در عین حال بازار مناسبی برای افزایش صادرات غیرنفتی ایران به حساب می‌آیند، در عین حال این تجارت برای طرف مقابل نیز سودمند است اما اگر به دلایل سیاسی تصمیماتی بگیرند که منجر به قطع روابط اقتصادی دو کشور شود، قطعا بیشترین زیان این اقدام متوجه آنها خواهد بود.
پس از تحولاتی که روابط سیاسی ایران و عربستان را تیره‌تر از گذشته کرد، کشور عربستان علاوه بر قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با ایران در تلاش است که سایر کشورهای عربی منطقه را به قطع روابط با ایران ترغیب کند.
در راستای اقدامات این کشور، روز گذشته بحرین، سودان و جیبوتی نیز روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کردند و امارات نیز سطح روابط را تا حد کاردار کاهش داد اما این آخر راه نیست و عربستان تلاش می کند سایر کشورهای منطقه را نیز وادار به قطع ارتباط با ایران کند یا حداقل بازارهای آنان را به تسخیر خود درآورد.
بررسی روابط تجاری میان ایران و عربستان نشان داد مدت زیادی است که روابط این دو کشور به دلیل اختلاف نظرهای سیاسی کم شده و تجارت خاصی بین دو کشور برقرار نیست.
همچنین مقایسه آمار و اقلام کالاها و درآمد دو کشور نشان می دهد که با قطع تجارت، عربستان بیش از ایران متضرر خواهد شد، البته این در حالی است که عربستان اعلام کرده که مشکلی با حضور زائران ایرانی در این کشور مشکلی ندارد که این موضوع تا حدی درآمدهای عربستان را بهبود خواهد بخشید.
هرچند که قطع روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور در هر جایگاهی می تواند یک نقطه منفی برای دو طرف تلقی شود، اما نگاهی به آمارهای تجارت میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس می تواند میزان ارتباط و تبعات قطع همکاری برای این کشورها و ایران را بیش از پیش مشخص کند.
کشور امارات جزو بزرگترین شرکای تجاری ایران است و سطح روابط دو کشور در سال‌های اخیر بیشتر نیز شده است؛ به عبارت دیگر ایران در این سال ها همواره از کشور امارات به عنوان بندرگاهی برای ورود کالاهای سایر کشورها به خود استفاده می کرده و بسیاری از کالاها از طریق امارات به ایران صادرات مجدد می شدند.
همین باعث شده بود در سال گذشته امارات به بزرگترین صادرکننده به ایران تبدیل شود که بر اساس آمار گمرک در سال گذشته 3774 قلم کالا به ارزش بیش از 11 میلیارد دلار از امارات به ایران وارد شده است.
اما در مقابل، ایران نیز توانسته صادرات خوبی به این کشور داشته باشد و امارات نیز به یکی از مقاصد مهم صادراتی تولیدکنندگان ایرانی تبدیل شده است.
در سال گذشته میزان صادرات به این کشور 1007 قلم کالا به ارزش بیش از چهار میلیارد دلار بوده است.
شاید این موضوع یکی از دلایلی باشد که امارات روابط خود را با ایران به طور کامل قطع نکرده است؛ به عبارت دیگر این کشور هم خواسته از نظر سیاسی دل عربستان را به دست بیاورد و هم روابط تجاری خود را ایران ادامه دهد.
واضح است که در صورت قطع ارتباط دو کشور، ایران مشکلات بسیار زیادی از بابت واردات پیدا خواهد کرد، اما این امر را نیز نباید نادیده گرفت که قطعا امارات نیز علاقمند نیست تجارت 30 میلیارد دلاری خود با ایران را از دست بدهد، به ویژه که این کشور یکی از مهم ترین مقاصد گردشگران ایرانی است و سالانه درآمد زیادی از این طریق نیز به دست می آورد.
تجارت بحرین با ایران شکل جالبی دارد اما در نهایت می توان سود بحرین را بیش از ایران دانست، چراکه در روابط میان این دو کشور، تراز تجاری ایران به شدت منفی است.
صادرات 222 قلم کالا در سال گذشته به بحرین تنها 10 میلیون دلار برای ایران درآمدزایی داشته و این در حالی است که بحرین با ارسال تنها 19 قلم کالا به ایران درآمدی 328 میلیون دلاری را نصیب خود کرده است.
البته دلیل اصلی این تفاوت واردات 280 میلیون دلاری سنگ آهن بهم فشرده شده از بحرین به ایران است که با توجه به افزایش عرضه و کاهش تقاضای سنگ آهن در بازار جهانی و کاهش قیمت جهانی این ماده، ایران به راحتی می تواند آن را از کشور دیگری تهیه کند و دچار مشکلی هم نشود.
البته روغن های سبک به جز بنزین و سیستم صوتی خودرو نیز از دیگر کالاهای مهمی است که از بحرین به ایران وارد می شود.
حالا بحرین به عنوان استان چهاردهم عربستان روابط خود را با ایران قطع کرده باید دید که آیا علاوه بر روابط دیپلماتیک قصد قطع روابط اقتصادی و تجاری را هم دارد یا خیر؟
کشور قطر هنوز تصمیمی درباره قطع روابط با ایران نگرفته و مسئولان این کشور نیز اظهار نظری در این باره نکرده اند، هر چند که بعید به نظر می رسد قطر بخواهد ارتباط خود را با ایران قطع کند. اما به طور کلی حجم مبادلات تجاری این دو کشور نیز خیلی زیاد نیست و به کمی بیشتر از 100 میلیون دلار می رسد که البته در این میان سهم ایران از صادرات بسیار بیشتر از واردات است.
عمده صادرات ایران به قطر را محصولات معدنی، انواع کفپوش، زعفران و پسته تشکیل می دهد و البته بخشی از این صادرات نیز مربوط به حیوانات زنده است که در مجموع حجم صادرات در سال گذشته به کشور قطر به بیش از 89 میلیون دلار رسیده است.
از سوی دیگر میزان واردات از قطر در همین مدت نیز حدود 18 میلیون دلار بوده که مهم ترین کالاهای وارداتی از این کشور محصولات خونی و مکمل های دارویی بوده است. از طرف دیگر این وضعیت می‌تواند برای قطر یک فرصت تلقی شود، چراکه این کشور با عربستان رقابت اقتصادی دارد و ایران می تواند با استفاده از این فرصت، صادرات خود را به قطر گسترش دهد.
در این میان روابط تجاری ایران و عمان بیش از سایر کشورهای منطقه است و می توان این کشور را بعد از امارات بهترین شریک ایران در منطقه دانست.
در تجارت با عمان نیز کفه ترازوی صادرات به نفع ایران سنگینی می‌کند و تراز تجاری ایران در این مبادلات بیش از 200 میلیون دلار مثبت است.
ایران در سال گذشته توانسته 283 قلم کالا به ارزش بیش از 300 میلیون دلار به عمان صادر کند و در مقابل 71 میلیون دلار در قالب 127 قلم نیز کالا از این کشور وارد کند.
محصولات فولادی باز هم در صدر اقلام صادراتی ایران به عمان هستند و سهم حیوانات زنده نیز در این میان بالاست. به این ترتیب در صورت قطع ارتباط اقتصادی این کشور، تولیدکنندگان فولاد و دامپروران باید به فکر بازار جایگزینی برای محصولات خود باشند.
کویت نیز یکی دیگر از شرکای تجاری ایران در منطقه است که قطعا عربستان روی آن برای قطع روابط با ایران فشار وارد خواهد کرد.
این کشور از بزرگترین مشتریان سیمان ایران است و مانند سایر کشورهای منطقه علاقمندی خاصی به واردات حیوانات زنده از ایران دارد؛ به طوریکه بیش از 73 میلیون دلار از صادرات ایران به این کشور تنها مربوط به حیوانات زنده است.
از سوی دیگر ایران نیز حجم عمده ای از وسایل نقلیه موتوری را از طریق این کشور وارد می کند و در نهایت مجموع مبادلات تجاری این دو کشور در سال گذشته به حدود 260 میلیون دلار رسیده که از این میان 197 میلیون دلار سهم ایران و 63 میلیون دلار سهم کویت است.
اینطور که مشخص است کشوهای حاشیه خلیج فارس به جز عربستان روابط تجاری خوبی با ایران دارند و می توان آن ها را پتانسیل بسیار خوبی برای افزایش صادرات غیرنفتی ارزیابی کرد. البته بدیهی است که این کشورها نیز با توجه به شرایط ویژه جغرافیایی ایران و نزدیک بودن به این کشور، سود خود را از تجارت با ایران کتمان نمی‌کنند و اگر به دلایل سیاسی تصمیماتی بگیرند که منجر به قطع روابط اقتصادی دو کشور شود، قطعا بیشترین زیان این اقدام متوجه آنها خواهد بود.
