قوانین حوزه سدسازی در حصار سلیقه هاست

برنامه "مناظره" با موضوع سدسازی و چالش های آن و با حضور دکتر محسن ناصری مدیر طرح ملی تغییر آب و هوای سازمان حفاظت محیط زیست و دکتر جهانگیر پرهمت عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری روانه آنتن شد.  
دکتر محسن ناصری ساخت سد و استفاده از آنها را از بدیهیات عقلی عنوان کرد و اظهار داشت: کشوری که در محدوده خشک و کم بارش قرار دارد و توزیع فصلی و ماهانه بارش نامتوازن است، طبیعی است که برای استفاده های متنوع سازه های آبی را ایجاد کنیم تا بتوانیم در آنها ذخیره سازی انجام دهیم که از آنها به عنوان سد یاد می کنیم.
مدیر طرح ملی تغییر آب و هوای سازمان حفاظت محیط زیست بیان داشت: اما آنچه که اینجا محل اما و اگر است، در کجا، چه سدی و با چه خصوصیتی و با چه جایگزین هایی باید ساخته شود. چنانچه اگر این موارد ارزیابی شود، نوع نگاه ما نسبت به هزینه ها و فایده ها واقعی باشد، می توانیم با بدست آوردن جواب، تصمیم بگیریم، سدی در محلی ساخته شود یا خیر. 
دکتر جهانگیر پرهمت با بیان اینکه هر سدی که ساخته می شود یک سازمان متولی دارد که وزارت نیرو است، اظهار داشت: این وزارت خانه مسئول کلیه کارهای سد سازی اعم از مطالعه، طراحی و اجرا است. به طور قطع مطالعات مراحل مختلف سد سازی به صورت کلاسیک انجام می شود.
وی در خصوص مراحل ساخت سد بیان داشت: ابتدا جا نمایی صورت می گیرد، در بحث شناخت بررسی اولیه انجام می دهند و بعد مراحل بعدی مطالعات که شامل مطالعات توجیهی و طراحی است، صورت می گیرد که در نهایت نقشه اجرایی صد تهیه می شود. در هر مرحله ای سازمان های متولی باید در این قسمت ارزیابی های مختلفی را از منابع مختلقی که به دست می آید، انجام دهند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ادامه داد: نتیجه هر مرحله مطالعه باید در تحلیلی که روی منافع و ضررهای که وارد می شود، تاثیر گذار باشد تا مشخص شود مرحله بعد را باید انجام داد یا خیر. هر بخشی یک سیستم داوری و دفاع دارد ولی نکته ای که اهمیت دارد این است که آیا در کشور ما همه مراحل جنبی سد در این مراحل در نظر گرفته می شود و همه منافعی که در قبل احداث یک سد در یک نقطه به دست می آید، منطقی است یا خیر جای سوال دارد. 
پرهمت به هزینه های سد سازی اشاره کرد و اظهار داشت: این هزینه ها تنها مربوط به سد سازی نیست و هزینه هایی چون هزینه های اجتماعی، زیست محیطی و امثال آن است. وقتی یک سد ساخته می شود، در محدوده ای که دریاچه سد است، افراد زیادی سکونت دارند که دارای یک فرهنگ و تمدن هستند. وقتی یک سد ایجاد می شود، جمعیت جابجا می شوند که به عنوان مهاجر وارد مناطق دیگر می شوند که پدیده های اجتماعی جدیدی در این مناطق ایجاد می کنند که در اثر این مهاجرت اختلالات اجتماعی نیز ایجاد می شود و این از ضررهای این موضوع است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری خاطرنشان کرد: بخشی از این هزینه ها غیر ملموس است و به صورت فیزیکی به سادگی قابل تحلیل نیست. همچنین تاثیر سد بر روی سیستم های اکولوژیکی مسائلی است که در ارزیابی های باید در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه در هر مرحله اطلاعات تفسیری به دست می آوریم، گفت: در هر کدام از مراحل مطالعات عمیق تری صورت می گیرد تا برای تصمیم گیری اطلاعات بیشتری داشته باشیم. طبیعتاً با دیدن همه این جوانب اتمام یک سد درست انجام می شود.
پرهمت به تفکرات مرتبط با سد سازی در کشور اشاره کرد و افزود: یک تفکر این است که در یک سیستم منطقه ای که تحت عنوان حوزه آبخیز از آن یاد می کنیم، هر فعالیتی که انجام دهیم، باید یک مکانیزم در نظر بگیریم. یعنی در هر بخش از حوزه آبخیز اقدامی صورت بگیرد، در بخش های دیگر نیز تاثیرگذار خواهد بود. فکر می کنیم، یکی از نقاط ضعف ما در این قسمت است و یکپارچه ندیدن مسائل در یک سیستم حوزه است.
وی به دیگر تفکر موجود اشاره داشت و گفت: دیدگاه دیگر این است که وقتی یک جایی از نظر فیزیکی برای سد سازی مناسب است، باید در مراحل بعدی مطالعات در نظر گرفته شود. تحت تاثیر جوسازی های مختلف و فشارهای سیاسی محلی و منطقه ای و عواملی از این دست، تفکر دوم را در جانمایی سدهایمان داشته ایم و به همین دلیل نیز باید خسارت های قابل توجهی را پرداخت کنیم. 
در ادامه ناصری به وظایف سازمان حقاظت از محیط زیست اشاره کرد و گفت: در این سازمان کمیته ای به نام ارزیابی وجود دارد که اعمال حاکمیت ملی در خصوص ابنیه و دستکاری ها در طبیعت می کند. 
وی بیان داشت: در این کمیته معیارهای محیط زیستی به شکل کلان و همچنین شرایط اجتماعی و اقتصادی مورد سنجش قرار می گیرد و بر اساس این سنجش نماینده هایی که از این کمیته حضور دارند، تصمیم گیری می کنند که دستکاری در طبیعت انجام شود یا خیر و در حقیقت مجوز این کار را ارائه می دهند. 
مدیر طرح ملی تغییر آب و هوای سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: قانون ارزیابی متعلق به دهه 60 است اما در این مدت دو بار اصلاح خورده است و همین الان نیز اصلاحیه آخر آن در دست بررسی در کمیسیون های مجلس شورای اسلامی است. 
ناصری با اشاره به دخیل شدن سلیقه ها در اعمال حاکمیت و قوانین گفت: در طول سابقه سازمان حفاظت محیط زیست، تصمیماتی هم در این سازمان گرفته شده است که وقتی امروز به آن نگاه می کنیم، از معیارهای فنی بالایی برخوردار نیست که مربوط به دید و نگاه مدیران می شود.
متذکر می شویم؛ برنامه "مناظره" هر روز ساعت 16 از شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش می شود و فایل صوتی آن در سایت شبکه موجود است.