گزارش مدیرکل درباره "موضوعات باقی‌مانده گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران" دومین گزارش ویژه آژانس در این زمینه است که در دوران مسئولیت یوکیا آمانو منتشر می‌شود.
اولین گزارش در قالب یک ضمیمه مفصل به گزارش فصلی آژانس در نوامبر 2011 پیوست و منتشر شد که در آن تمامی ادعاها، اسناد و اتهامات علیه فعالیت‌های گذشته و حال مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران لیست شد. اغلب مطالعات و ابهامات مطرح در این چارچوب به استناد اسناد، مدارک و اطلاعاتی ادعایی بود که توسط کشورهای عضو آژانس و سازمان های جاسوسی، اطلاعات و گزارش‌های ارایه شده توسط ایران در سال‌های اولیه طرح موضوع هسته‌ای مطرح شده بود. این گزارش در زمان انتشار با انتقاد بسیار جدی ایران مواجه شد چرا که بخشی از اطلاعات، اسناد و مدارک ارائه شده شامل اسناد محرمانه بسیار جزیی از فعالیت‌های هسته‌ای یک کشور عضو را شامل می شد.
در چهار سال گذشته ایران و آژانس در قالب توافقاتی تحت عناوین "رهیافت ساختاری" (ژانویه 2012 تا می 2013) "چارچوبی برای همکاری" (از نوامبر 2013) که بخشی از اقدامات نیز در این مرحله در چارچوب برنامه اقدام مشترک ژنو نیز دنبال شد و "نقشه راه" (جولای 2015) برای حل و فصل مسایل باقی‌مانده تلاش کردند. گزارش آمانو درباره مسایل گذشته و حال در چارچوب بند 14 برجام و نیز از اهداف توافق ایران و آژانس در چارچوب "نقشه راه" بود. بر اساس برجام و "نقشه راه" کشورهای عضو گروه 1+5 باید پیش‌نویس قطعنامه‌ای را مبنی بر بسته شدن موضوع PMD به شورای حکام ارایه کنند.
هنوز مشخص نیست گزارش آمانو برای بستن پرونده فعالیت‌های گذشته و حال هسته‌ای ایران کفایت می‌کند یا خیر!
برخی کارشناسان گزارش آمانو درباره مسایل باقی‌مانده را کاملا "سیاسی" ارزیابی کرده و معتقدند این پرونده صرفا در چارچوب قطعنامه 1+5 و در راستای اجرای برجام بسته اعلام خواهد شد.
این کارشناسان نسبت به بسته شدن "کامل" این پرونده ابراز تردید می‌کنند.
در نگاهی اجمالی به 12 ابهامی که آژانس در این گزارش مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است؛ از 12 مورد می توان گفت، درباره سه موضوع "فعالیت‌های خرید"، "دستیابی مواد هسته‌ای"، "اجزاء هسته‌ای برای یک دستگاه مواد انفجاری" ارزیابی آژانس مبتنی بر رویکردی مثبت است اگر چه آژانس از لفظ "حل" ، "مختومه" یا "قانع" شدن برای آنها استفاده نمی‌کند.
در سه موضوع "توسعه چاشنی"، "آغازگر مواد منفجره با قدرت بالا و آزمایش‌های مربوطه"، "آزمایشات هیدرودینامیک"، ارزیابی آژانس منفی یا سیاه است و اطلاعات و اسناد ارایه شده از سوی ایران را منطبق با یافته‌های خود نمی‌داند، بنابراین آژانس پنجره اتهامات در این سه موضوع مهم را همچنان باز نگه داشته است.
در چهار موضوع "آغازگر نوترونی"، "انجام یک آزمایش"، "تلفیق یک وسیله پرتاب موشک"، "سیستم فیوز، مسلح کردن و آتش" آژانس صرفا به طرح مساله و تکرار ادعاهایش پرداخته و بدون آنکه هیچ نتیجه‌گیری یا ارزیابی ارایه کند، در این موضوعات سکوت کرده است! در موضوع "مدل‌سازی و محاسبات" ارزیابی آژانس توامان منفی خنثی است و در موضوع "ساختار مدیریت" ارزیابی‌اش مثبت خنثی است.
گزارش 11 آذر ماه (دوم دسامبر 2015) آژانس با رویکردی همکاری‌جویانه، لحنی مثبت حاکی از اراده برای حل این پرونده و بدون استفاده از واژگان و عبارات "طعنه‌آمیز" و مجمل‌تر از گزارش قبلی‌اش درباره PMD به نگارش درآمده است. اما یک شباهت مهم در این گزارش با گزارش دیگر آژانس درباره ایران وجود دارد و آن به کار بردن عبارات "دو پهلو" در آن است که در گزارش همچنان خودنمایی می‌کند. اگرچه لحن آمانو در این گزارش مثبت است اما برخی عبارات و واژگان بسیار "زیرکانه" به طوری که تاکنون در گزارش های آژانس از آن سراغ نداشته ایم به کار برده اشده است تا به عبارتی همان تعبیر آمانو قبل از انتشار گزارش مبنی بر این که گزارش ارزیابی آژانس از مسایل گذشته و حال "سیاه و سفید" است
را تداعی کند.
به گزارش ایسنا، در ادامه به بررسی گزارش یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مسایل باقی‌مانده در گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران با رویکرد به نکات سیاه (منفی)، سفید (مثبت) و خاکستری (خنثی) می‌پردازیم.
سیاه
آژانس یک بار دیگر در این گزارش بر «مطابقت» اطلاعاتش درباره گذشته فعالیت‌های هسته‌ای ایران به لحاظ فنی، افراد، سازمان‌های درگیر و چارچوب زمان‌بندی‌ها اذعان کرده است.
آژانس بر «معتبر» بودن اطلاعات مندرج در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 تاکید کرده است.
آژانس یک بار دیگر مثل همیشه بر قطعنامه‌های شورای امنیت که از 2006 تا 2010 علیه ایران صادر شده به ویژه قطعنامه 1929 که خواستار «همکاری کامل» در خصوص تمام موضوعات باقی‌مانده به ویژه موضوعاتی که به نگرانی درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای و دسترسی بدون تاخیر به تمامی سایت‌ها، افراد و اسناد مورد درخواست آژانس است، مجددا تاکید کرده است.
یکی دیگر از نکات منفی این گزارش که در عین حال می‌تواند مثبت هم باشد این است که با وجود همکاری‌های ایران در چارچوب "نقشه راه" باز هم آژانس عنوان می‌کند که نمی‌تواند درکی از "تصویر کلی" نسبت به ملاحظات میدانی، ماهیت و انسجام اطلاعات در طی زمان ارائه کند.
آمانو در بند 22 گزارش خود مجددا به تکرار ادعاهایش درباره وجود ساختارها و سازمان‌هایی با هدف فعالیت‌های مرتبط با تولید یک ابزار انفجاری هسته‌ای از اواخر دهه 1980 تا اواخر 2003 می‌پردازد، در عین حال اذعان دارد این فعالیت‌ها در اواخر 2003 متوقف شده است. آژانس حتی با توجه به پاسخ‌هایی که ایران در این‌باره در چارچوب "نقشه راه" ارائه کرده است مدعی شده که «یک بخش مهم از اطلاعاتی که در خصوص وجود ساختارهای سازمان در اختیار آژانس قرار گرفته است، توسط ایران تایید شده است!»
به گزارش ایسنا، هنوز ایران درباره این ادعای آژانس پاسخی ارایه نکرده است. در همین حال رضا نجفی نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که ایران در آینده نزدیک به گزارش آژانس پاسخ خواهد داد.
مدیرکل آژانس در نهایت در بند 24 آژانس ارزیابی می‌کند که پیش از پایان 2003 یک ساختار سازمانی در ایران برقرار بوده که برای هماهنگی طیفی از فعالیت‌های مرتبط با تولید یک ابزار انفجاری هسته‌ای «مناسب» بوده است.
در موضوع تولید چاشنی‌های انفجاری، آژانس ضمن تکرار ادعاهایش در این‌باره و با وجود ارائه فیلم و اطلاعات بیشتر از سوی ایران، توضیحات ایران را مرتبط با اطلاعات قبلی که به ایران ارائه کرده است، نمی‌داند. این در حالی است که ایران در جلسات مختلف کارشناسی با ارائه اسناد سعی کرده آژانس را قانع کند که این فعالیت‌ها در حوزه‌های متعارف یا صنعت نفت و گاز کاربرد داشته است. آژانس اذعان دارد که استفاده از چاشنی‌های انفجاری با سرعت بالا در مصارف نظامی و غیرنظامی متعارف تصدیق می‌کند. اما در عمل موضوع چاشنی‌های انفجاری را همچنان به عنوان پنجره‌ای باز نگه می‌دارد آن‌جا که در بند 40 می‌گوید آژانس ارزیابی می‌کند که چاشنی‌های انگلیسی EBW تولیدی توسط ایران دارای مختصاتی هستند که به ابزار انفجاری هسته‌ای مربوط می‌شود.
آژانس در خصوص سامانه آغازگر چند نقطه‌ای (MPI ) بار دیگر تاکید کرده است، اطلاعاتش مبنی بر اینکه ایران یک سامانه MPI نیم کره‌ای را توسعه و حداقل یک آزمایش در مقیاس بزرگ در سال 2003 انجام داده است مورد تایید است و جزییات فنی این مساله به لحاظ داخلی با موارد نگارش شده توسط یک کارشناس خارجی همخوانی دارد.
آژانس ارزیابی مجددی از این آزمایش که مدعی است در مکانی به نام مریوان نه در "منطقه" مریوان صورت گرفته است را ارائه می‌کند و در این میان مشخص نیست چرا آژانس بر مکانی به نام مریوان تاکید دارد نه "منطقه" مریوان.
شاید این تاکید از این روست که ایران در خصوص ادعاهای آژانس در رابطه با منطقه مریوان عنوان کرده است که این منطقه بسیار وسیع است و آژانس هم تعیین نکرده است که می خواهد کجای این منطقه را بازدید کند و از آنجایی که این سایت نظامی است نمی‌تواند کل منطقه را به روی بازرسان آژانس باز کند. آژانس در حالی بر ادعاهای خود در این گزارش تاکید دارد که هیچ سند و مدرک معتبر و مشخصی درباره آنچه نسبت به مریوان ادعا می‌کند ارائه نکرده است.
آژانس در این گزارش مدعی شده است، حضور کارشناس خارجی در ایران در بازه 1996 تا 2000 مورد تایید ایران قرار گرفته است و این نشان می‌دهد ایران با فن‌آوری آغازگر چند نقطه‌ای MPI کار کرده است و این فن‌آوری را برای یک هدف نظامی نامشخص در یک هندسه استوانه‌ای مورد تحقیق قرار داده است. در عین حال آژانس به این مساله نیز اشاره می‌کند که ایران اعلام کرده است "هیچ کاری در این زمینه انجام نشده است."
این موضوع نیز از جمله مسایلی ضروری است که ایران باید به آن پاسخ دهد.
در نهایت ارزیابی آژانس از این موضوع این است که MPI توسعه یافته توسط ایران ویژگی‌های مربوط به یک وسیله انفجاری هسته‌ای به اضافه ویژگی‌های مربوط به شمار کوچکی از کاربردهای جایگزین را دارد و این موضوع بعد از چاشنی‌های انفجاری دومین مساله‌ای است که در گزارش آژانس بدون نتیجه گیری مشخص بازمانده است.
آژانس ارزیابی کرده که فعالیت‌های گسترده انجام شده توسط ایران از فوریه 2012 در محل خاص مورد نظر آژانس در سایت پارچین، توان این نهاد را برای انجام راستی‌آزمایی موثر به صورت جدی تضعیف کرده است. این ادعایی است که همواره آژانس در طی چند سال گذشته نسبت به سایت نظامی پارچین اعلام کرده است. این درحالی است که مدیرکل آژانس و معاونش بازدیدی از این سایت و مکان موردنظرشان در چارچوب نقشه راه داشته‌اند. آژانس مدعی شده است بر اساس نمونه‌های محیطی که از سایت نظامی پارچین برداشته است، تجزیه و تحلیل کرده که ترکیبات انفجاری پایش سازمانی آنها را که نشان می‌دهد ساختمانی برای انبارکردن بلندمدت مواد شیمیایی مربوط به مواد منفجره در آن استفاده شده را پیدا نکرده است.
آژانس در خصوص مدل‌سازی و محاسبات نیز هیچ نظر صریحی ارائه نمی‌کند. ارزیابی آژانس در این بخش این است که ایران مدل سازی رایانه‌ای یک وسیله انفجاری هسته‌ای را قبل از 2004 و بین 2005 و 2009 انجام داده است. در عین حال آژانس به ماهیت ناقص و پراکنده محاسبات توجه کرده و اعلام می‌کند که کاربرد برخی مدل‌سازی‌های هیدرودینامیک برای وسیله‌های انفجاری متعارف را در نظر دارد اما این موضوع را همچنان باز نگه می‌دارد و نتیجه‌گیری مشخصی درباره آن ندارد.
در رابطه با آغازگر نوترونی آژانس ادعاهای خود در این‌باره را تکرار و اعتراف دارد که قبل از اجرای "نقشه راه" یکی از شاخص‌های ساخت منابع نوترونی حاصل از شوک، ضعیف‌تر از آنچه قبلا در نظر گرفته شده است، بود. با وجود آنکه آژانس اسنادش را ضعیف اعلام می‌کند، اما همچنان به تکرار ادعاهایش ادامه داده است. در همین حال بر اساس گزارش مذکور، ایران اجازه داده است تا در اکتبر 2015 بازرسان بازدید فنی از یک موسسه که در آن توانمندی‌های تحقیقاتی نوترون انجام می‌شده است داشته باشند، اما بدون اشاره به نتیجه این بازدید موضوع آغازگر نوترونی را نیز مسکوت نگه می‌دارد.
آمانو درباره انجام یک آزمایش مربوط به وسیله انفجاری هسته‌ای، بدون هیچ نتیجه‌گیری و ارائه توضیحی به درج ادعاهای خود پرداخته و اعلام می‌کند که از 2011 در رابطه با این موضوع اطلاعات اضافی دریافت نکرده است.
مشخص نیست منظور آژانس از بیان این جمله " از 2011 در رابطه با این موضوع اطلاعات اضافی دریافت نکرده است" که در چند جا تکرار شده است دقیقا چیست؟
آژانس در خصوص "تلفیق یک وسیله پرتاب موشکی" و "سیستم فیوز- مسلح‌سازی و آتش" بیان می‌کند که از 2011 اطلاعات جدیدی در اختیار نداشته است.
برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران پس از انتشار گزارش به این موضوع اذعان کردند که در برخی موضوعات مربوط به ابعاد دفاعی و موشکی امکان ارائه اطلاعات جزئی به آژانس وجود نداشته است.
سفید
در 20 سپتامبر 2015 مدیرکل و معاونش از مکان‌های خاص مورد نظر آژانس در سایت نظامی پارچین بازدید کرده است.
تمام فعالیت‌ها بر اساس "نقشه راه" بر طبق برنامه مورد توافق اجرا شده است و در 24 نوامبر آژانس و ایران جلسه جمع‌بندی فنی در وین برگزار کردند.
از نکات قابل توجه و مثبت در این گزارش این است که با توجه به تفاهم‌ها و توافق‌های صورت گرفته از جمله "چارچوبی برای همکاری"، "نقشه راه" و "برنامه اقدام مشترک" و تلاش‌های آژانس، دولت‌های عضو و ایران، آژانس توانسته اطلاعات بیشتر و تحلیل بهتری از اطلاعاتی که در قالب شاخص‌های مرتبط با وجود یا توسعه فرایندهای مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای از جمله نظامی شدن در اختیار بگیرد را داشته باشد و این مساله آژانس را قادر ساخته تا تحلیل خود در مورد جنبه‌های نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران را پالایش کند. آژانس از تمامی اطلاعاتی که در اختیار دارد در ارتباط با 12 موضوع که در پیوست گزارش 2011 آمده استفاده کرده تا بتواند از طریق ملاحظه ماهیت، میزان و انسجام اطلاعات در طی زمان درکی از تصویر کلی به دست آورد.
در بند 36 آژانس اعلام می‌کند که اطلاعاتی در اختیار ندارد مبنی بر اینکه ایران برای خریدهایی جهت تولید یک ابزار انفجاری هسته‌ای پس از 2007 اقدام کرده باشد.
آژانس اعلام کرده که اقدام به خرید یک دوربین مخصوص با سرعت بالا برای مقاصد متعارف بوده که در نهایت هم این خرید صورت نگرفته است. هم‌چنین اعلام کرده که از 2011 به بعد اطلاعات تکمیلی که ادعای ایران و یا یافته‌های آژانس را تایید یا رد کند در اختیار ندارد.
در بند 30 آژانس ارزیابی کرده است که فعالیت‌های صورت گرفته در سایت گچین با اعلامیه‌هایی که ایران در قالب تفاهم چارچوبی برای همکاری و برنامه اقدام مشترک ژنو ارائه داده است، همخوانی دارد و پیش از 2006 در هر صورت هیچ میزان قابل توجهی مواد هسته‌ای در گچین نمی‌توانسته تولید شده باشد.
درباره پروژه نمک اورانیوم، آژانس ارزیابی می‌کند که فرایند طراحی شده برای تولید نمک‌های اورانیوم به لحاظ فنی دچار مشکل بوده و در مقایسه با آن چیزی که به عنوان بخشی از چرخه سوخت هسته‌ای اعلام شده ایران، در اختیار این کشور قرار داشته از کیفیت پایینی برخوردار بوده است. هم‌چنین آژانس اطلاعات سال 2011 را در سال 2014 ارزیابی مجدد کرده و به این نتیجه رسیده است که میزان اورانیوم طبیعی مزبور در حد تقریب متداول در سنجش‌ها و حسابرسی‌های مربوط به مواد هسته‌ای بوده است.
آژانس به استناد راستی‌آزمایی در تفاهم "چارچوبی برای همکاری" و دسترسی مدیریت شده به معدن گچین اعلام کرده است که هیچ نشانه‌ای از یک چرخه سوخت هسته‌ای اعلام نشده فراتر از آنچه قبلا از سوی ایران اعلام شده بود به دست نیاورده است.
آژانس درباره تبدیل ترکیبات اورانیوم به فلز اورانیوم (سند فلز اورانیوم) اعلام کرده است بر مبنای تمام اطلاعاتی که در اختیار آژانس بوده، "هیچ نشانه‌ای از اینکه انجام فعالیت‌هایی توسط ایران که مستقیما ریشه در سند فلز اورانیوم یا اطلاعات طراحی یک ابزار انفجاری هسته‌ای از طریق یک شبکه مخفی عرضه هسته‌ای داشته باشد" نیافته است.
آژانس تایید می‌کند که در موضوع پارچین ترکیباتی از جمله مشاهده بصری و نمونه‌برداری محیطی در محل مورد نظر آژانس صورت گرفته است و تضمین کرده که نمونه‌ها و اقدامات حفاظتی در مورد آنها مطابق رویه‌های پادمانی رعایت شده است.
ایران به آژانس اجازه بازدید از یک موسسه را در 9 اکتبر 2015 مربوط به توانمندی‌های تحقیقاتی نوترون داده است.
بر اساس گزارش آژانس در رابطه با موضوع "تلفیق یک وسیله پرتاب موشک"، ایران ضمن ارایه سه ویدئو درباره کارگاه‌هایی که آژانس مدعی است اجزا و قطعات مدل‌ها به اندازه طبیعی در آنها ساخته شده است، در 15 اکتبر 2015 اجازه می‌دهد تا آژانس از دو کارگاه از سه کارگاه مذکور بازدید کند. آژانس اعلام کرده است که مشخصات و قابلیت کارگاه‌ها با موارد توصیف شده مطابقت داشته است.
در بند 76 آژانس اعلام می‌کند که "ارزیابی کلی" و نتیجه تحلیل همه اطلاعات در دسترس آژانس در ارتباط با هریک از 12 موضوع در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 را به دست آورده است.
آژانس اعلام می‌کند اجرای نقشه راه، همکاری محتوایی بیشتری میان ایران و آژانس را تسهیل می‌کند.
خاکستری
آژانس در بند 24 هرچند ارزیابی می‌کند که ایران پیش از پایان 2003 یک ساختار سازمانی برای ایجاد هماهنگی طیفی از فعالیت‌های مرتبط با تولید یک ابزار انفجاری هسته‌ای را داشته است، اما تصریح دارد که این فعالیت‌ها برای ایجاد هماهنگی برای طیفی از فعالیت‌های مرتبط با تولید یک ابزار انفجاری هسته‌ای "مناسب" بوده است، نه اینکه این فعالیت‌ها به "فعل" درآمده باشند یا یک برنامه‌ریزی قوی و اجرایی پشت آن بوده باشد. بخش مثبت ارزیابی آمانو در این موضوع این است که تصریح دارد "این فعالیت‌ها بخشی از یک تلاش هماهنگ شده نبودند."
بر اساس بخش ارزیابی کلی می‌توان نتیجه گرفت که آژانس درخصوص موضوعاتی از جمله مدل‌سازی و محاسبات، تلفیق یک وسیله پرتاب موشک، انجام یک آزمایش، سیستم فیوز، مسلح‌سازی و آتش، ساختار سازمانی کاملا دو پهلو، خنثی و خاکستری با موضوعات برخورد کرده است و گاهی مثبت در منفی و گاهی منفی در مثبت گزارش کرده است.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های خاکستری گزارش آنجاست که آژانس در ارزیابی خود وجود طیفی از فعالیت‌های مرتبط با توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای در ایران قبل از پایان 2003 را تایید کرده و در همین حال اذعان کرده است نشانه‌های معتبری از فعالیت‌های مرتبط با توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای در ایران بعد از 2009 در اختیار ندارد. آژانس هم‌چنین تصریح دارد که این فعالیت‌ها فراتر از امکان‌سنجی و مطالعات علمی، کسب مهارت‌ها و توانمندی‌های مرتبط فنی و مشخص پیشرفت نداشته است.
به گزارش ایسنا، شاید بتوان مهم‌ترین و برجسته‌ترین نقطه مثبت و کلیدی گزارش آژانس را آن بخشی بدانیم که مدیرکل اعلام می‌کند "نشانه‌های معتبری از انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران نیافته است. " اعترافی که می‌تواند مبنای رای مثبت شورای حکام به قطعنامه پیشنهادی کشورهای 1+5 برای بستن موضوع PMD باشد.
از سال 2007 که موضوع مطالعات ادعایی در پایان کار مدالیته مطرح شد تاکنون ایران و آژانس در چارچوب توافق‌های متعدد همکاری و مذاکراتی برای حل پرونده مسایل باقی مانده داشته‌اند و از 2011 تاکنون این تلاش جدی‌تر ادامه داشته است اما دو طرف نتوانسته‌اند از سد این موضوع عبور کنند و به نظر می‌آید، گزارش 11 آذر (دسامبر 2015) آمانو نیز در نگاهی مستقل، فنی و حقوقی چنین توانایی در خود ندارد؛ چرا که پنجره های اتهام علیه فعالیت‌های گذشته هسته‌ای ایران باز مانده است. در عین حال با توجه به توافق ایران و 1+5 بر سر حل مساله هسته‌ای و اراده دو طرف برای اجرای برجام به نظر می‌آید موضوع PMD جز با یک تصمیم سیاسی قابل حل نیست. از ابتدای طرح موضوع هسته‌ای در مقاطع مختلف کارشناسان همواره بر این مساله تاکید داشته‌اند که موضوعات فنی از مذاکرات سیاسی جدا نیست و به موازاتی که مساله به طور سیاسی حل و فصل شود موضوعات فنی نیز در این مسیر قرار می‌گیرند.
در عین حال یکی از بزرگترین نگرانی‌ها از سوی برخی حقوقدانان و صاحبت نظران سیاسی این است که تصمیم برای بسته شدن موضوع PMD صرفا سیاسی و مقعطی صورت گیرد در حالی که گزارش آمانو با قوت و قدرت در جای خود باقی بماند. این نگرانی از آن جهت مورد توجه است که در صورت هر گونه نقض برجام و اجرا نشدن تعهدات به طور متقابل آژانس به راحتی پرونده مسکوت گذاشته شده PMD را یک بار دیگر به جریان خواهد انداخت.
