اما اگر خوب به دور و برمان نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که گاهی ناخودآگاه تحت تاثیر تبلیغاتی با این عنوان که فلان محصول زیر قیمت بازار به فروش می‌رسد یا از تخفیف آنچنانی برخوردار است تن به خرید کالاهایی داده‌ایم که نه‌تنها محصول کارخانه‌های معتبر نیستند بلکه محصول کارگاه‌های زیرپله‌ای بوده که با جعل عنوان کارخانه‌های رسمی با کمترین میزان استاندارد به تولید رسیده و در بازار عرضه شده‌اند.
اما از تهیه و تولید رب و آبلیموهای تقلبی که بگذریم این بار نوبت به کنسروهای ماهی رسیده است؛ کالایی که یکی از پرمصرف‌ترین خوراکی‌ها روزانه مردم به شمار می‌آید. برخی از کارشناسان صنایع غذایی بر این باورند که ۷۰ درصد واحدهای تولید کنسرو ماهی در کشور غیرمجاز هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، اکنون بیش از ۲هزار واحد تولید کنسرو در کشور فعالیت می‌کنند که بسیاری از این واحدها تمایلی به نظارت و کنترل فعالیت خود از سوی سندیکای صنایع کنسرو ایران ندارند، بنابراین گاهی اوقات با عرضه محصولات‌شان با ۵۰ درصد تخفیف سعی می‌کنند بر آشفتگی بازار محصولات کنسروی به‌ویژه تن ماهی بیفزایند.
موضوعی که سیدمحمد میررضوی دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران در پاسخ به آن می‌گوید: درحال‌حاضر بیش از ۲۳۰۰ واحد تولیدکننده کنسرو در کشور فعالیت می‌کنند اما تنها ۳۰۰ تولیدکننده دارای مجوز از سندیکای صنایع کنسرو هستند. او همچنین در پاسخ به اینکه عنوان می‌شود بیش از ۷۰درصد واحدهای تولید کنسرو ماهی در کشور غیرمجاز هستند، توضیح می‌دهد: این موضوع اصلا صحت ندارد چرا که اکنون ۱۲۰ تولیدکننده کنسرو ماهی در کشور از سندیکا مجوز دریافت کرده و زیرنظر آن مشغول فعالیت هستند. وزن استاندارد هر قوطی تن ماهی موضوع دیگری است که میررضوی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس دستورالعمل‌های سندیکا صنایع کنسرو ایران وزن استاندارد هر قوطی تن ماهی ۱۸۰ گرم است و اگر واحد تولیدی قصد کاهش وزن محصول داشته باشد باید آن را روی قوطی درج کند و اگر حجم مواد موجود در قوطی کمتر از وزن درج شده بود، مصرف‌کننده باید از مصرف تن ماهی صرف‌نظر کند.
انتقاد از فروش تن ماهی غیرمجاز در فروشگاه‌ها و حاشیه اتوبان‌ها بخش دیگری از گفته‌های رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران را تشکیل می‌دهد و او در این باره عنوان می‌کند: یکی از راهکارهای تشخیص تن ماهی استاندارد و سالم توجه به کلمه «تن» روی بسته‌بندی است و مصرف‌کنندگان باید هنگام خرید تن ماهی به تمام نکات از جمله علامت استاندارد با بارکد ویژه و شماره پروانه بهداشتی توجه کنند.
وی می‌گوید: ارائه تخفیف‌های ۵۰ درصدی در فروش تن ماهی از سوی واحدهای تولیدی غیرمجاز که به اصطلاح زیرپله‌ای نامیده می‌شوند برای افزایش فروش انجام می‌شود و خریداران باید هنگام خرید به نشان(برند) و علامت استاندارد تن ماهی توجه کنند.
میررضوی یادآور می‌شود: ممکن است نشان‌های معروف گاهی اوقات برای فروش بیشتر تخفیفاتی را در قالب‌های مشخص در فروشگاه‌های معتبر به خریداران عرضه کنند اما این تخفیفات دوره‌ای است و نمی‌تواند همیشه مشمول این کالا شود چرا که قیمت مصوب هر قوطی تن ماهی ۵۶۰۰ تا ۵۷۰۰ تومان است و براساس تفاهمنامه سندیکا با سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان قرار شده قیمت هر قوطی تن ماهی براساس نوع و وزن آن تعیین شود.
وی با بیان اینکه وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد برخوردهای لازم را برای مقابله با واحدهای زیرپله‌ای انجام می‌دهند، به مصرف‌کنندگان اطمینان می‌دهد: واحدهایی که عضو سندیکا هستند، تن ماهی مرغوب و با کیفیت در بازار عرضه می‌کنند. رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران با بیان اینکه تن ماهی استاندارد ایرانی قابل رقابت با محصول کشورهای اروپایی و آسیایی است، ادامه می‌دهد: سالانه صادرات بسیار خوبی در این حوزه به کشورهای اروپایی و آسیایی بدون مشکل انجام می‌شود. میررضوی این نکته را نیز یادآور می‌شود که در تولید کنسرو ماهی نکته‌ای وجود دارد که مردم آن را نمی‌دانند و البته تقلب هم به شمار نمی‌رود؛ اینکه تولیدکنندگان تنها در انواع سفارشی کنسرو از انواع مرغوب ماهی تن استفاده می‌کنند و در بیشتر انواع کنسرو ماهی تن موجود در بازار، ماهی‌های تن ارزان‌تر استفاده می‌شود اما با قیمت ماهی «گیدر» برای مصرف‌کننده تمام می‌شود. او اضافه می‌کند: در ایران از ۴ نوع ماهی تن استفاده می‌شود؛ «گیدِر»، «زرده»، «اَسبَک» و «هَوور» که به ترتیب گران‌ترند.
تامین داخلی ۸۰ درصدی قوطی
گفته‌های دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران در حالی بیان می‌شود که به نظر می‌رسد کنترل دقیقی بر تولید تن ماهی در کشور انجام نمی‌شود. موضوعی که فراز مصطفایی، مدیر تامین شرکت فانوس چابهار، تولیدکننده انواع تن ماهی آن را رد می‌کند و می‌گوید: به عنوان یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان تن ماهی که حدود ۲۰ درصد از بازار را در اختیار داریم می‌گویم این موضوع درباره شرکت‌هایی که زیرنظر سندیکای صنایع کنسرو ایران قرار دارند صحت ندارد. او ظرفیت تولید این شرکت را حدود ۸ تا ۱۰ میلیون قوطی محصول عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: البته این تعداد تنها در تن ماهی خلاصه نمی‌شود بلکه کنسرو لوبیا و رب را نیز در بر می‌گیرد.
مصطفایی با بیان اینکه در تولید این محصولات توجه ویژه‌ای به صادرات می‌شود توضیح می‌دهد: برای مثال بازار عراق یکی از بازارهایی است که تمرکز ویژه‌ای روی آن وجود دارد به طوری که در سال گذشته حدود ۱۰ میلیون دلار صادرات از این شرکت انجام شد. بنابراین کیفیت محصولات به‌گونه‌ای است که اجازه ریسک به تولیدکننده نمی‌دهد.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر به علت تحریم‌ها در تامین قوطی‌های کنسرو با مشکلاتی روبه‌رو بوده‌ایم، اظهار می‌کند: در بحث تامین قوطی‌های آسان بازشو به علت تحریم‌ها، منابع تامین این قوطی‌ها را از دست دادیم. اما درحال‌حاضر وضعیت تولید داخلی قوطی کنسرو، بهبود یافته و حدود ۸۰ درصد قوطی‌های کنسرو از داخل تامین می‌شود.
ظرفیت خالی ۵۰ درصدی
اما مهران میرمحمد، مدیر بازاریابی و فروش شرکت محصولات دریایی جنوب، یکی دیگر از تولیدکنندگان تن‌ماهی درباره وضعیت صنعت تن‌ماهی در کشور می‌گوید: درحال‌حاضر توان تولید روزانه ۱۰۰ هزار قوطی تن ماهی وجود دارد اما با توجه به شرایط بازار روزانه تنها بین ۴ تا ۵ هزار قوطی تن ماهی تولید می‌شود که می‌توان گفت با ۵۰ درصد ظرفیت درحال تولید هستیم.
میرمحمد با اشاره به دلایل کاهش تولید اظهار می‌کند: مهم‌ترین دلیل، گران‌بودن ماهی است و با کاهش قدرت خرید مردم، دیگر ماهی در سبد مصرف خانوار جای چندانی ندارد.
تن‌ماهی نیز جای مانور برای تولیدکننده در تغییر قیمت نمی‌گذارد زیرا از گوشت خالص با بهترین کیفیت تهیه می‌شود. وی درباره نوع ماهی‌های استفاده شده در تن نیز اظهار کرد: نام صنعتی ماهی‌تن، ماهی «گیدر» است که نام محلی آن «هوور» بوده و در داخل ایران بسیار کم وجود دارد. فصل صید این ماهی در نیمه دوم سال بوده و فوق العاده محدود است که دلیل آن نیز صید سنتی این ماهی در ایران است.
در نتیجه به ناچار برای حفظ کیفیت محصولات تنها ۵ درصد از ماهی داخلی استفاده شده و بیشتر ماهی‌ها از کره وارد می‌شود بنابراین به ما حق بدهید که چندان تمایلی برای عرضه تن ماهی به قیمت زیر بازار در فروشگاه‌ها نداشته باشیم.
سخن آخر اینکه
گرچه شکی در صحت گفته‌های تولیدکنندگان تن ماهی وجود ندارد اما بررسی‌های بازار نشان می‌دهد درحال‌حاضر تعدادی نشان تجاری بدون ثبت در زمینه تولید تن ماهی در کشور فعال است، تولیدکنندگانی که زیر نظر سندیکای صنایع کنسرو ایران قرار ندارند و با سوءاستفاده از شرایط بازار و میزان استقبال مردم از این محصول می‌کوشند تا هر روز سود بیشتری به جیب بزنند.
