کی روش،استقلال و رحمتی و سوء‌تفاهم«شخصیت»

همان اتفاقی که درباره دو تلقی مختلف از واژه «غلط» در گفتار یک افغان وجود دارد و منظور او «اشتباه» است ولی ما حمل بر «اهانت» می کنیم چه بسا درباره واژه «شخصیت» هم رخ داده باشد

کد خبر: ۹۱۵۸۳

«‌سید مهدی رحمتی شانسی برای حضور دوباره در تیم ملی ندارد چون افرادی که از بُعد شخصیتی در نگاه من مردود شوند هیچ شانسی ندارند تا دوباره در کنار هم باشیم.»

این جمله‌ای است که پس از دیدار پرسپولیس – استقلال از کارلوس کی‌روش سرمربی تیم ملی فوتبال ایران «نقل» و در واقع «ترجمه» شده و همین خشم باشگاه استقلال را برانگیخته تا در دفاع از کاپیتان شایسته خود بیانیه شداد و غلاظی صادر کند.

در این بیانیه آمده است:

«‌‌سرمربی تیم ملی می‌تواند از نظر فنی و یا سیستم مد نظر خودش بازیکنی را دعوت و یا از بازیکنی چشم‌پوشی کند اما حق توهین به شخصیت هیچ بازیکنی را ندارد. آیا این همه حاشیه و بیانیه و توهین مستقیم آن هم با چنین ادبیاتی نشان از شخصیت کی‌روش است؟ »

بیانیه‌نویس برای این که دُز واکنش خود را بالا ببرد در پایان آورده است: «‌شاید در کشور موزامبیک واژه شخصیت معنای دیگری دارد. امروز از نگاه هواداران میلیونی استقلال، شایستگی سرمربی‌گری تیم ملی ایران توسط کارلوس کی‌روش به دلیل توهین به اسطوره و کاپیتان استقلال مورد تردید واقع شده و از نظر شخصیتی این کی‌روش است که در حوزه اخلاق و شخصیت و ادبیات مردود شده است.»

نویسنده این سطور دقیقا نمی‌داند واژه ای که کارلوس کی‌روش به کار برده چه بوده اما این احتمال را باید در نظر داشت که در برگردان و ترجمه مفهوم مورد نظر به تمامی منتقل نشده باشد و نهایت این است که می خواسته بگوید من با رفتار او مشکل دارم و به عبارت مصطلح تر « کاراکتر ما با هم مچ نمی‌شود».

برای این که منظور روشن‌تر شود یک مثال ملموس شاید به انتقال موضوع کمک کند. افغان‌ها به جای این که بگویند «اشتباه می‌کنید» می گویند «غلط می‌کنید!».

کسانی که نیروی کار افغان داشته‌اند یا با افغان‌ها آشنا هستند از این تعبیر نمی‌رنجند چون می‌دانند منظور گوینده هرگز اهانت نیست. اما اگر کسی با این ادبیات آشنا نباشد حمل بر توهین می‌کند و چه بسا در مقام واکنش بگوید : خودت غلط می‌کنی! آن گاه بنده خدا از همه جا بی‌خبر شاید بپرسد «‌شاید هم من غلط کرده باشم. شما چرا عصبانی می‌شوید؟!»

همان اتفاقی که درباره دو تلقی مختلف از واژه «غلط» در گفتار یک افغان وجود دارد (زیرا منظور او «اشتباه» بوده است ولی ما حمل بر «اهانت» می کنیم) چه بسا درباره واژه «شخصیت» هم رخ داده باشد.

در زبان انگلیسی این مفهوم با چند واژه و مرسوم تر دو کلمه مشخص منتقل می شود و نمی دانیم کی‌روش کدام را به کار برده اما در فارسی هر دو به «شخصیت» ترجمه می‌شود.

اولیcharacterاست که در فارسی می توان به «شخصیت، وضعیت، طبع، طبیعت و روحیات » برگرداند و دومی behavior که «‌نحوه رفتار و برخورد یک نفر با دیگران» است. این احتمال را باید در نظر داشت که منظور کی‌روش این بوده باشد که دو کاراکتر با هم سازگار نیست نه این که یک نفر «بی شخصیت» باشد.

شاید قضیه به همین سادگی باشد. دو واژه متفاوت و یک واژه واحد به عنوان معادل. همین! در علم سیاست نیز ترجمه دو اصطلاح به «مشروعیت» سوء‌تفاهم‌زا بوده یا می‌توان به تلقی‌های مختلفی که از واژه «لیبرال» وجود دارد اشاره کرد.

ممکن است منظور سرمربی پرتغالی تیم ملی از شخصیت نه آن «شخصیت» که نقد آن به منزله انگ «بی شخصیت» که «رفتار» یا تناسب دو روحیه بوده باشد. [البته بیانیه‌نویس از تعبیر مربی‌ «موزامبیکی» استفاده کرده شاید با این قصد که او را تحقیر کند ولی اولا به قصد دفاع اخلاقی یا پاسخ به اقدامی که غیر اخلاقی می‌دانیم نمی‌توانیم رفتار غیر اخلاقی داشته باشیم. ثانیا روح ورزش با نژاد پرستی ناسازگار است و اطلاق «موزامبیکی» قطعا نژاد پرستانه است ثالثا خود پرتغال هم به رغم سابقه استعماری در گذشته‌های دور اکنون یک کشور درجه دوم اروپایی به حساب می‌آید!]

در توضیح «شخصیت» می توان این را هم اضافه کرد: ممکن است دو نفر با هم سال ها دوست بوده باشند اما یکی پیشنهاد همکاری مالی با دیگری را نپذیرد و در توضیح یا توجیه بگوید «شخصیت ما دو نفر با هم سازگار نیست. من سخت‌گیرم و منظم و او آسان‌گیر و اهل بریز و بپاش.» هیچ گاه دوست او نخواهد گفت «به من اهانت شده‌» و تلقی «بی‌شخصیت» نخواهد داشت.

اگر مترجم قدری بیشتر دقت کرده بود و می دانست واژه «شخصیت» چه باری در زبان فارسی دارد و می تواند جنجال به پا کند کلمه دیگری به کار می برد.

احمد شاملو جایی گفته بود که مترجم اشعار او به زبان آلمانی روزی تماس می‌گیرد و می‌گوید واژه «فروتن»در شعر شما را نمی‌توانم ترجمه کنم. (‌کوتاه است در/ پس آن به که فروتن باشی)

پرسیدم چرا؟ پاسخ داد: در زبان آلمانی، فروتن به معنی متواضع با این بار معنایی نداریم و واژه معادل آن «فرومایه» است که با مفهوم مورد نظر شما تناقض دارد.

تصور کنید مترجم با شاعر بزرگ تماس نمی‌گرفت و به تشخیص خود برمی‌گرداند و می‌نوشت: «کوتاه است در/ پس آن به که فرومایه باشی!» آن گاه آیا مفهوم را به صورت کامل از این رو به آن رو نمی‌کرد و صدای شاعر را درنمی‌آورد؟!

تازه خود «کوتاه است در» نیز به تمامی در ترجمه منتقل نمی‌شود. چون منظور «درِ» زورخانه‌هاست که به عمد کوتاه و کم‌ارتفاع می‌گرفتند تا پهلوانان گردان برافراشته ناگزیر باشند خم شوند و فروتنانه و خاضعانه و نه گردن‌کشانه و مغرورانه وارد گود شوند.

از این سوء تفاهم‌ها و سوءتعبیرها در هر برگردانی رخ می‌دهد و شاید اگر مترجم کارلوس کی روش به این نکته توجه داشت به گونه‌ای برنمی‌گرداند که اسباب چنین سوءتفاهم بزرگی شود و هواداران را به شعار دادن علیه او سوق دهد و روزنه‌های بازگشت را کاملا ببندد. در حالی که کارلوس کی‌روش نزد هواداران استقلال هم بسیار محبوب است و به جز موضوع رحمتی مشکل دیگری با او ندارند و ترجیح می دهند مربی خارجی بالای سر تیم باشد تا مربی‌یی منتسب به رقیب. هر چند سابقه نشان می‌دهد فشار عمومی قادر است مربیان تیم ملی را وادار به تجدید نظر کند.

هیچ‌یک از اینها هم نباشد در این نکته تردید نیست که بعید است واژه «بی‌شخصیت» را در مقام «ناسزا» به کار برده باشد. «کاراکتر» یا «بی هاویر»؛ مساله این است!

[همچنین جا دارد عادل فردوسی‌پور که به رغم ضعف و فقر جدی در گنجینه زبان پارسی با زبان انگلیسی و فوتبال نیکو آشناست دربرنامه امشب 90 این تخصص خود را هم به رخ بکشد و از اطلاعات زبان انگلیسی خود برای توضیح این موضوع بهره بگیرد.]

عصرایران

بیشتر بخوانید: