«گاو زانو زده»؛ افسانه‌ای ۵۰۰۰ ساله از ایران

 به گزارش ایران اکونومیست؛ مجموعه موزه متروپولیتن در نیویورک، خانه یک مجسمه‌ نقره‌ای ۵۰۰۰ ساله است که گاوی را نشان می‌دهد که حالتی زانوزده شبیه انسان دارد و یک جامی دارای دهانه را در دست گرفته است. این مجسمه در جنوب بین‌النهرین توسط فردی از فرهنگ «نیاایلامی»، که قدیمی‌ترین تمدن ایران باستان است، ساخته شده و احتمالا در یک مراسم یا آیین مذهبی استفاده می‌شد.

«لایوساینس» براساس مقاله‌ «کیت لفرز» (Kate Lefferts)، مرمت‌کار وقت موزه متروپولیتن (سال ۱۹۷۰ میلادی) نوشت، ارتفاع «گاو» ۱۶.۳ سانتی‌متر است و از ۹۸.۵٪ نقره خالص ساخته شده است. «لفرز» داخل این مجسمه توخالی، پنج سنگ آهک کوچک پیدا کرد که احتمالا توسط هنرمند برای ایجاد صدای خرخر یا تق‌تق داخل مجسمه قرار داده شده بودند. الیافی که به مجسمه چسبیده بود از الیاف حیوانی ساخته شده بود.

بر اساس مقاله‌ای که در سال ۱۹۷۰ میلادی توسط «دونالد هنسن» (Donald Hansen)، استاد هنرهای زیبا در دانشگاه نیویورک نیز نوشته شده است، این مجسمه ترکیبی شگفت‌انگیز از ویژگی‌های انسان و حیوان توصیف شده است. سر گاو با شاخ‌های منحنی، روی شانه‌های شبیه انسان قرار دارد و موجود، لباسی تزئین‌شده بر تن دارد که پاهای زانو زده‌اش را می‌پوشاند. بازوهای دراز گاو شبیه انسان است اما به سم ختم می‌شود و ظرفی را در دست دارد. «هنسن» یادآور شد که این مجسمه پایه‌ صاف ندارد؛ به این معنی است که نمی‌توانسته به تنهایی روی سطح سخت بایستد.

این مجسمه در تمدن «ایلام» (عیلام) ساخته شده، منطقه‌ای باستانی که امروزه جنوب غربی ایران است. این منطقه مقر «نیاایلامی»، تمدنی اولیه در خاور نزدیک در عصر مس بود.   «نیاایلامی»ها مُهرهای استوانه‌ای اختراع کردند (استوانه‌هایی که روی آن‌ها تصویر حکاکی شده بود و برای مقاصد اداری استفاده می‌شدند) که بسیاری از آنها حیواناتی را در ژست‌های شبیه انسان نشان می‌دهند. «گاو زانو زده» احتمالا در سنت «نیاایلامی» برای ساخت دورگه‌های حیوان ـ انسان افسانه‌ای، اما با ظاهری واقعی ساخته شده است.

مشخص نیست چرا کسی پنج هزار سال پیش تصمیم گرفت «گاو زانو زده» را بسازد. اما طبق گفته «هنسن»، سنگ‌های آهکی داخل مجسمه و پارچه‌ چسبیده به آن نشان می‌دهد که این اثر احتمالا در یک مراسم یا آیین مذهبی استفاده می‌شد. ممکن است حتی یک «مجسمه پی‌ریزی» بوده باشد. این اشیاء عامدانه هنگام ساخت معابد «نیاایلامی» ‌دفن می‌شدند تا زمین مقدس را به صورت نمادین علامت‌گذاری کنند. اگر گاو زانوزده به عنوان یک مجسمه پی‌ریزی ساخته شده باشد، هیچگاه قرار نبوده دوباره دیده شود.