زنان اسطوره‌ای ایران در «جان جهان»

به گزارش ایران اکونومیست، در معرفی کتاب «جان جهان» (نقش زنان از اسطوره تا آیین‌های ایران) که در نشر نظر منتشر شده، عنوان شده است: علی گلشن، پژوهشگر و مدیر موزه عروسک و فرهنگ ایران، در این کتاب، به معرفی زنانی پرداخته که حضورشان در تاریخ، فرهنگ و آیین‌های مردمان این سرزمین، همواره با قدرت، مهر، باروری، شفابخشی و زیبایی پیوند داشته است.

گلشن در مقدمه کتاب خود اشاره می‌کند که این شخصیت‌ها نه‌فقط افسانه یا نمادی کهن‌اند، بلکه تجلی ارتباط انسان با طبیعت و نیروی زنانه‌ای هستند که در جان فرهنگ ایران تنیده شده‌اند.

ویژگی خاص این اثر، بهره‌گیری از تصویر عروسک‌هایی است که براساس شخصیت‌های معرفی‌شده، توسط مریم طاهری‌راد در سال ۱۴۰۱ ساخته شده و در موزه عروسک به نمایش درآمده‌اند. این عروسک‌ها حاصل پژوهشی دقیق روی نمادهای بومی و اساطیری هستند و هر یک با نگاهی خلاقانه و روایت‌محور طراحی شده‌اند.

در فهرست زنان این اثر، نام‌هایی چون «چل‌گیس»، «خاتون چهارشنبه»، «مادر دریا»، «شاماران»، «اشی»، «آناهیتا»، «عروس گولی»،  «عروس قنات» و «بی‌بی نوروز» دیده می‌شود.

برای مثال، درباره عروس گولی می‌خوانیم: «عروس گولی یکی از آیین‌های پیش‌بهاری است که به شکل نمایش گروهی از نیمه‌ اسفندماه تا فرارسیدن نوروز و بیشتر در روستاهای گیلان در برخی مناطق مازندارن، الموت و طالقان اجرا می‌شده است.»

نویسنده در ادامه شخصیت‌های این نمایش را معرفی می‌کند که  نازخانم همان عروس گولی است. او همچون یک گل بهاری لطیف و زیبا و عروس بهار است.

مطالب کتاب بر پایه دو شیوه گردآوری شده‌اند: بخشی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و متون کهن، و بخشی دیگر حاصل گفت‌وگو و پژوهش‌های میدانی درباره روایت‌های زنده در فرهنگ شفاهی مردم. در معرفی هر شخصیت، به بررسی ویژگی‌ها، کارکردها و مقایسه آن با نمونه‌های مشابه در دیگر فرهنگ‌ها نیز پرداخته شده است.

«جان جهان» نه فقط کتابی پژوهشی، بلکه دعوتی است برای بازشناسی بخشی از هویت فرهنگی ایران؛ هویتی که بسیاری از مخاطبان آن را یا نمی‌شناسند یا کمتر درباره‌اش شنیده‌اند. این کتاب پلی است میان گذشته و امروز، برای آنان که به فرهنگ، اسطوره‌ها و آیین‌های مردم ایران علاقه‌مندند.