جنگ ترکیبی، اورژانس اجتماعی و نیاز آینده

جنگ ترکیبی (Hybrid warfare) مفهومی برای توصیف جنگ‌های جدید و ساختار پیچیده آن در مقایسه با جنگ‌های گذشته است. اما این مفهوم بیشتر از آن‌که ماهیت نظامی داشته باشد ماهیتی اجتماعی دارد.زیرا افزون بر وجه نظامی، موارد مهمی چون عملیات روانی، خرابکاری، حمله سایبری، تحریم، فشار اقتصادی و ... وجوه دیگر این جنگ را می‌سازند و هدف آن نه مواجهه نظامی مستقیم و تسخیر کشور بلکه بیشتر تضعیف روحیه و فروپاشی ساختارهای سیاسی و اجتماعی از درون است.

به تعبیری عامل تعیین کننده در شکست یا پیروزی یک کشور در شرایط جنگ ترکیبی وضعیت ساختارهای روانی - اجتماعی آن است. موضوعی که نظریه‌پردازان جنگ ترکیبی از جمله فرانک هافمن نیز به شکل مستقیم و غیرمستقیم به آن اشاره داشته‌اند. از این رو افزایش آگاهی جامعه در مورد تاکتیک‌های دشمن در این زمینه یا انجام مداخلات به موقع جهت حفظ آمادگی و ثبات روانی جامعه به ویژه در بحبوحه وقوع جنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تجربه جنگ ۱۲ روزه تحمیلی نیز به نوعی اهمیت این موضوع را برای ما روشن و برجسته نمود.

لکن، اقدام مناسب و به‌موقع جهت ایجاد آمادگی و ایمن سازی جامعه در برابر مخاطرات و ابعاد روانی - اجتماعی جنگ ترکیبی به ویژه در زمان وقوع نیازمند زیرساخت‌های مناسب در این زمینه است. در این رابطه خوشبختانه ظرفیت‌های خوبی در کشور ایجاد شده است که در رأس آن می‌توان به مجموعه اورژانس اجتماعی (۱۲۳) سازمان بهزیستی کشور اشاره کرد. نهادی که با هدف پاسخگویی سریع و تخصصی به بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی از سه دهه پیش در کشور شکل گرفته و حضور مؤثر آن در جنگ ۱۲ روزه به ویژه در تهران نشان داد که می‌تواند نقش معناداری در مدیریت و کاهش ابعاد روانی - اجتماعی جنگ‌ داشته باشد. ارائه خدمات مشاوره (به شکل تلفنی و میدانی) جابجایی افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر، ساماندهی سالمندان تنها و ... بخش‌هایی از عملکرد و خدمات مجموعه اورژانس اجتماعی در جنگ ترکیبی اخیر است.

در حقیقت حضور و عملکرد اورژانس اجتماعی در جنگ اخیر مهر تاییدی بر کارآمدی و اثربخشی آن در نظام مداخلات اجتماعی کشور بود. لکن، مساله اینجاست که در صورت تداوم یا گسترش دامنه جنگ به هیچ وجه زیرساخت موجود در اورژانس اجتماعی پاسخگوی نیاز جامعه در این زمینه نیست و ارتقای سطح آمادگی این مجموعه جهت پاسخگویی مناسب و به‌موقع به بحران‌های اجتماعی در هر سطح و مقیاسی نیازمند توسعه و تقویت زیرساخت‌های آن به ویژه در حوزه ناوگان خودرویی، نیروی انسانی و نیازهای فناور است.

* معاون اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور