گام نخست در بومی‌سازی فناوری نوردرمانی شناختی در ایران برداشته شد

به گزارش روز دوشنبه گروه علمی ایران اکونومیست از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تیمی از پژوهشگران مستقر در این دانشگاه، متشکل از سید سعید آل‌هاشمی، دانیال نژادمعصوم، فاضل امیرواحدی بناب، محمد اشرفی، صابر عبدالله‌زاده بناب و موژان باقری با راهنمایی پروفسور سید بهنام‌الدین جامعی، رییس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی ایران، پژوهشی با عنوان «ساخت نمونه اولیه عینک نوردرمانی ۴۰ هرتز برای کمک به بهبود عملکرد شناختی در مراحل اولیه آلزایمر» را اجرا کردند.

آل‌هاشمی، از محققان این پروژه، در توضیح دلایل پرداختن به این پژوهش گفت: در سال‌های اخیر، بیماری آلزایمر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامت عمومی سالمندان شناخته شده است. در کنار روش‌های دارویی، رویکردهای غیر دارویی مانند تحریک مغزی با نور چشمک‌زن ۴۰ هرتز در مطالعات جهانی ـ به‌ویژه در MIT ـ نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. اما در کشور ما، هیچ ابزار یا فناوری بومی برای استفاده از این روش وجود نداشت.

وی افزود: هدف ما طراحی و ساخت نمونه اولیه‌ای بود که این فناوری را در بستر بومی، قابل استفاده و ایمن ارائه دهد.

آل‌هاشمی با بیان اینکه تیم پژوهشی موفق به طراحی و ساخت یک نمونه اولیه عینک نوردرمانی با قابلیت تولید پالس نوری دقیق در فرکانس ۴۰ هرتز شده است، گفت: این نمونه بر پایه استانداردهای ایمنی نوری طراحی شده، قابلیت استفاده در زندگی روزمره سالمندان را دارد و برای نخستین‌بار در کشور ساخته شده است.

وی اضافه کرد: این پروژه گام نخست در مسیر بومی‌سازی فناوری نوردرمانی شناختی در ایران است و می‌تواند زمینه‌ساز توسعه کاربردهای دیجیتال سلامت در حوزه اختلالات مغزی شود. همچنین فناوری به‌کاررفته در این طرح قابلیت تجاری‌سازی و استفاده در مراکز بالینی یا مراقبتی را در آینده دارد.

نژادمعصوم، مدیر بخش تحقیق و توسعه این گروه تحقیقاتی درباره روش اجرای پروژه توضیح داد: در این پروژه ابتدا مکانیزم اثر نور ۴۰ هرتز بر مغز ـ به ‌ویژه فعال‌سازی ریتم گاما و نقش آن در پاکسازی رسوبات پاتولوژیک آلزایمر ـ مرور شد. سپس تیم تحقیقاتی اقدام به طراحی مدار الکترونیکی و الگوریتم نوری با قابلیت تولید پالس‌های دقیق ۴۰ هرتز کرد.

وی ادامه داد: در کنار طراحی الکترونیکی، طراحی ارگونومیک عینک و تست‌های ایمنی نوری نیز انجام شد. نمونه اولیه ساخته‌شده هم‌اکنون در فاز آزمایش عملکرد پایه‌ای قرار دارد و برای مراحل بعدی شامل آزمون‌های انسانی و بالینی آماده‌سازی خواهد شد.

آل هاشمی سرپرست این گروه تحقیقاتی، ساخت نمونه اولیه از این محصول را دستاورد فناورانه این پژوهش نام برد و ادامه داد: نسخه ساخته‌شده در واقع یک نمونه اولیه حداقلی (Minimum Viable Prototype) است که امکان بررسی فنی و آزمون مفهومی فناوری را فراهم می‌کند. پس از اجرای تست‌های اثربخشی شناختی، نتایج حاصله به صورت مقاله‌های علمی مستند منتشر خواهد شد.

وی درباره برنامه‌های آینده تیم تحقیقاتی نیز گفت: هدف ما در مرحله بعد، توسعه نسخه بهبودیافته عینک با تمرکز بر تجربه کاربری است؛ یعنی ارتقای طراحی، سبکی، قابلیت حمل، و سهولت استفاده برای سالمندان.

این پژوهشگر فناور خاطر نشان کرد: در کنار این ارتقایج فنی، برنامه‌ریزی برای آغاز مطالعات اثربخشی بالینی در دستور کار قرار دارد که با همکاری مراکز نوروساینس و متخصصان علوم شناختی انجام خواهد شد.

آل‌هاشمی با اشاره به نمونه‌های مشابه بین‌المللی اظهار کرد: در حال حاضر، نمونه‌هایی از نوردرمانی با فرکانس ۴۰ هرتز در سطح بین‌المللی ـ به‌ویژه در آمریکاـ توسعه یافته‌اند. برجسته‌ترین آنها پروژه‌ای است که در آزمایشگاه علوم اعصاب MIT تحت نظر پروفسور لی-هویی تسای انجام شده است.

وی افزود: این تیم اخیراً گام‌هایی در راستای تجاری‌سازی فناوری برداشته‌اند، اما محصولات آنها هنوز در مراحل پیش‌بالینی یا پایلوت انسانی هستند و استفاده بالینی گسترده‌ای نیافته‌اند. در ایران، این پروژه نخستین نمونه شناخته‌شده در این حوزه به‌صورت بومی‌سازی‌شده محسوب می‌شود.

وی مزیت این دستاورد نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی را دارا بودن سیستم طراحی متفاوت، بهینه‌شده و هزینه تولید پایین‌تر آن دانست و اظهار کرد: این پروژه در مقاصد تحقیقاتی و جهت ارتقای سطح سلامت شناختی سالمندان کاربرد دارد.